Culture

แทบทุกสังคมทั่วโลกต่างอุดมด้วย ‘ความขัดแย้ง’ อย่างสูง โดยเฉพาะเรื่องการเมือง จนมีการจัดตั้งเป็นกลุ่มต่างๆ แพร่กระจายความเชื่อไปตามโซเชียลมีเดีย เช่น ขบวนการทฤษฎีสมคบคิดขวาจัด ‘QAnon’ ในสหรัฐฯ ที่มีสมาชิกนับแสนคน แสดงความเชื่อแปลกๆ อาทิ มีสัญลักษณ์และโค้ดซ่อนอยู่ในพิซซ่า หรือสามเหลี่ยมที่หมายถึงอิลลูมินาติ, เสาสัญญาณ 5G มีความเชื่อมโยงกับ COVID-19 ฯลฯ จนการเมืองเหมือนจะกลายเป็นเรื่อง ‘ไสยศาสตร์’ ไปเสียแล้ว—ไม่ต่างจากหลากหลายความเชื่อในสังคมไทยที่เราควรตั้งคำถามอย่างจริงจัง และเลือกวิธี ‘รับมือ’ แบบไม่ผิดเพี้ยน

“ปลาคือสิ่งมีชีวิตที่มีรูปทรงที่สมบูรณ์แบบ เป็นสัตว์ที่มีส่วนผสมระหว่างรูปทรงกับการเคลื่อนไหวที่ลงตัวที่สุด” นี่คือคำสดุดีของ ‘แฟรงค์ เกห์รี’ สถาปนิกระดับโลกวัย 91 ปี ผู้หลงใหลในสัตว์น้ำที่เรียกว่า ‘ปลา’ อันสะท้อนผ่านรูปทรงและพื้นผิวในผลงานสถาปัตยกรรมเลื่องชื่อมากมายหลายชิ้นของเขา

การใช้ ‘โบว์ขาว’ เพื่อแสดงออกถึงความคิด ความเชื่อ ประท้วง ยืนหยัด และประกาศอุดมการณ์บางอย่าง ไม่ได้เพิ่งเกิดขึ้น นี่คือปรากฏการณ์ Awareness Ribbon ที่มีมาแล้วนับร้อยๆ ปี การใช้โบว์ขาว จึงเป็นทั้งสันติวิธีและเชื่อมโยงตัวเองเข้ากับประวัติศาสตร์อย่างเป็นสากลและทรงพลังด้วย

การใช้ ‘โบว์ขาว’ เพื่อแสดงออกถึงความคิด ความเชื่อ ประท้วง ยืนหยัด และประกาศอุดมการณ์บางอย่าง ไม่ได้เพิ่งเกิดขึ้น นี่คือปรากฏการณ์ Awareness Ribbon ที่มีมาแล้วนับร้อยๆ ปี การใช้โบว์ขาว จึงเป็นทั้งสันติวิธีและเชื่อมโยงตัวเองเข้ากับประวัติศาสตร์อย่างเป็นสากลและทรงพลังด้วย

แม้ว่ากระแสในโลกออนไลน์จะเดือดดาลขนาดไหนในช่วงราวเดือนเศษที่ผ่านมา แต่เมื่อเปิดโทรทัศน์ดูสื่อกระแสหลัก โลกกลับดูสงบสุขราวกับไม่ได้อยู่ในประเทศเดียวกัน จนทำให้มีผู้ออกมาเรียกร้องให้สื่อกระแสหลักกลับมาทำหน้าที่สื่อและอยู่เคียงข้างประชาชน เราจะไปดูสำนวนที่เกี่ยวกับการเมินปัญหา เอาหูไปนาเอาตาไปไร่

จากภาพยนตร์สารคดี ‘ดินไร้แดน’ (Soil Without Land) แปรมาสู่หนังสือภาพ ‘in process of time | เมื่อหันมองย้อนไป | Soil Without Land’ เป็นการนำเสนอกระบวนการทำงานของผู้กำกับฯ ในช่วงสี่ปีที่ผ่านมา ผ่านภาพถ่ายที่เขาเคยค้นคว้าและบันทึกไว้ เสริมด้วยบทความจากนักเขียน นักวิชาการ เพื่อนำเสนอแง่มุมต่างๆ ของชาว ‘ไทใหญ่’ ที่ไม่ได้พูดถึงในภาพยนตร์ ด้วยการวางเส้นเรื่องและการเล่าเรื่องที่แตกต่างออกไป

ในยุคที่ ‘ชายเป็นใหญ่’ ผู้หญิงไม่มีสิทธิ์เลือกตั้ง ไม่สามารถเปิดบัญชีธนาคาร และจะประกอบอาชีพอะไรก็ต้องได้รับความเห็นชอบจากผู้เป็นสามีเท่านั้น แต่ ‘ลู อันเดรียส-ซาโลเม’ สาวลูกครึ่งรัสเซียน-เยอรมัน อยู่นอกเหนือกฎเกณฑ์เหล่านั้น นอกจากจะเย้ายวนชวนหลงใหล เธอก็ยังได้รับการยอมรับอย่างหมดใจจากชายชื่อดังทั้งสามคนในยุคนั้น ไม่ว่าฟรีดริช นีตซ์เช ไรเนอร์ มาเรีย ริลเค หรือซิกมุนด์ ฟรอยด์ ด้วยสติปัญญาฉลาดปราดเปรื่อง

เด็กแทบทุกคนเติบโตมากับการ์ตูน และมีหลายเรื่องหลายตัวที่เป็น ‘การ์ตูนในดวงใจ’ เชื่อว่า ‘โดราเอมอน’ เป็นหนึ่งในนั้น ที่ยังคงสร้างทั้งรอยยิ้มและน้ำตาให้ผู้คนอีกมากมาย แม้วันนี้บางคนบางใครจะล่วงเลยเยาว์วัยไปนานแล้วก็ตาม

ร่วมสมัยไปกับสถานการณ์การเมือง Word Odyssey ในสัปดาห์นี้ ขอเสนอคำว่า ‘แอก’ ที่เราคุ้นหูกันดีเกินพอจากแฟลชม็อบที่จุดประกายต่อเนื่องตั้งแต่กลางเดือนที่ผ่านมา ว่าแต่ ‘แอก’ จะเกี่ยวดองกับกลุ่มเยาวชนหรือคณะประชาชนปลดแอก โยคะ ตาแดง และรัฐบาลทหารอย่างไร ต้องอ่าน!

ออร์ฮาน ปามุก—นักเขียนรางวัลโนเบลสาขาวรรณกรรมปี 2006 กับนวนิยายเรื่อง ‘หิมะ’ ที่เขาวางเรื่องให้ตัวละครเอกอยู่ในสภาพแวดล้อมของเมืองชายแดนที่ถูกพายุหิมะตัดขาดจากโลกภายนอก ไม่เพียงพลังของธรรมชาติที่กำหนดความเป็นไปในชีวิตของผู้คน แต่มันยังมีส่วนสำคัญในการกำหนดเงื่อนไขทางสังคมและการเมืองของเมืองแห่งนี้อย่างไม่คาดคิด

‘มีม’ (meme) เป็นคำที่บัญญัติขึ้นครั้งแรกในปี 1976 เพื่ออธิบายการถ่ายทอดวัฒนธรรมที่ส่งต่อเป็นทอดๆ แม้ทุกวันนี้ความหมายอาจจะเปลี่ยนไปบ้าง แต่รูปแบบของมันยังคงอยู่ และพรั่งพรูลามไหลไปตามโลกโซเชียลมีเดีย มันมีที่มาทั้งจากภาพสต็อก ภาพศิลปะ ข่าวสาร ไปจนถึง ‘ภาพยนตร์’ ที่ถือเป็นตัวกำเนิด ‘มีมเด็ด’ อันแพร่หลายไม่แพ้กัน

ฉายา ‘รังหมาป่า’ ศูนย์บัญชาการใหญ่ของพรรคนาซีในช่วงสงครามโลกครั้งที่สองนั้น มีที่มาจากความชอบหมาป่าของ ‘ฮิตเลอร์’ ความนิยมเลี้ยงสุนัขของฮิตเลอร์และพลพรรคนาซี—ส่วนหนึ่งก็เพราะมันเป็นสัญลักษณ์ของความภักดี สั่งได้คล้ายทหาร ภายในค่ายกักกันจึงมักมีสุนัขที่ได้รับการเลี้ยงดูอย่างดี ขณะที่อีกฟากของค่ายที่กั้นกลางด้วยรั้วไฟฟ้า คือบริเวณกักกันนักโทษที่ถูกปฏิบัติอย่างต่ำกว่าสัตว์ เพราะถูกตีตราแล้วว่าเป็น ‘มนุษย์ชั้นต่ำ’