When Philo met Sophia

คอลัมน์ When Philo Met Sophia สัปดาห์นี้ชวนอ่านเรื่องราวว่าด้วยความตายผ่านกรอบทฤษฎีและคำอธิบายทางปรัชญาต่างๆ ตั้งแต่ยุคโบราณถึงสมัยใหม่

‘ความปรารถนา’ ในกรอบอธิบายแบบจิตวิเคราะห์เกิดจากความขาดพร่องหรือสิ่งที่ทำให้เราไม่สมบูรณ์ ขณะเดียวกัน มีกรอบคิดที่กล่าวถึงความปรารถนาในอีกแนวทางหนึ่ง ซึ่งเป็นผลิตผลความคิดของ เรเน ฌิราร์ด (René Girard) นักวรรณคดีศึกษาและนักปรัชญาชาวฝรั่งเศส ที่มองว่า ความปรารถนาเกิดขึ้นเพราะมนุษย์พยายามเลียนแบบตามสิ่งที่อยากเป็น

When Philo Met Sophia สัปดาห์นี้ชวนรู้จัก Lebensphilosophie หรือ ‘ปรัชญาแห่งชีวิต’ ที่มองว่า ทุกคนล้วนประกอบสร้างจาการกระทำที่ไม่จบสิ้นของแต่ละปัจเจกบุคคล

บยุง-ชอล ฮานมองว่า ความ ‘ซ้ำ’ เป็นผลสืบเนื่องจากการเลียนแบบนับเป็นความ ‘แตกต่าง’ เป็นคนละสิ่งกับกระบวนผลิตซ้ำความเหมือน (The Same) และกำลังก่อปัญหาขึ้นในหลายระดับ เพราะโลกที่เราอยู่ ณ เวลานี้พยายามจะขจัด ‘ความแตกต่าง’ และ ‘ความเป็นอื่น’ ออกไป เพียงเพราะความเป็นอื่นนั้นถูกมองใน ‘เชิงลบ’ หรือเป็นสภาวะนิเสธ (Negativity)

ชวนหานิยาม ความหมาย ‘ความสุข’ ในทางปรัชญา

เมื่อ ‘การไม่ลืม’ เปรียบเหมือนเป็นคำสาป เพราะมันทำให้ชีวิตเป็นไปด้วยความยากลำบาก เมื่อรายละเอียดทุกอย่างในชีวิตถมทับเข้ามาในความทรงจำ ก่อนจบลงด้วยการที่กลายสภาพเป็นเฒ่าชราและอำลาจากโลกนี้ไปพร้อมกับความทรงจำอันพิสดาร

อะไรกันเล่าที่ทำให้นักปรัชญามากมายพยายามจำกัดตัวเองไว้ใต้ระบบ หรือกรอบคิดที่มีความยุ่งยากสลับซับซ้อน ซึ่งอาจถูกต้องตามระเบียบวิธีที่เป็นจริงเพียงช่วงเวลาหนึ่งเท่านั้น?

หนึ่งในคนที่ปรากฏใน Lives and Opinions of Eminent Philosophers ของไดโอจินิส เลเทียส ที่ผู้เขียนประทับใจหรือตราตรึงอยู่ในความทรงจำ ย่อมหนีไม่พ้นชีวิตของไดโอจินิสแห่งซิโนเป นักปรัชญาผู้มีชีวิตระหว่างปี 404-323 ที่กลายเป็นตัวแทนของลัทธิซินิกหรือแปลตรงตัวได้ว่า ‘ลัทธิเหมือนหมา’

เรื่องราวของ จาโคโม เลโอปาร์ดี เจ้าของแนวคิดนักทุทรรศนนิยม นักมองโลกในแง่ร้าย และนักประพันธ์งานร้อยแก้วที่ดีที่สุดในศตวรรษที่ 19 ผู้โดดเดี่ยว ทว่าส่งอิทธิพลต่อนักคิดรุ่นใหม่ต่อมาอีกนานนับร้อยปี

เวลาที่ใครสักคนพูดว่า “มันเป็นวาทกรรม” เขา/เธอ/พวกเขา/มันหมายความถึงอะไรกันแน่?

Weltschmerz เรียกได้ว่าเป็นอารมณ์แห่งยุคสมัยที่ปรากฏในช่วงก่อนที่ปรัชญาทุทรรศนนิยม (Pessimism) หรือลัทธิมองโลกในแง่ร้ายในทางปรัชญาจะเฟื่องฟูขึ้นในช่วงครึ่งหลังของศตวรรษที่ 19 ผ่านผลงานของ อาร์เทอร์ โชเพนเฮาเออร์ (Arthur Schopenhauer)

เพราะหัวใจถูกสร้างขึ้นมาเพื่อแตกสลาย คือคำพูดที่ถูกใช้เพื่อปลอบประโลมทุกครั้งที่ ‘อกหัก’ แต่จริงหรือไม่ที่หัวใจถูกสร้างขึ้นให้แหลกสลายเสมอ และ ‘อกหัก’ เป็นเรื่องที่มิอาจหลีกเลี่ยงได้