ดีเจถือว่าเป็นศิลปินไหม? สำรวจการเป็นผู้เลือกเพลง สร้างบรรยากาศ และอ่านใจคน

คำว่า ‘ดีเจ’ คนไทยบางส่วนอาจคุ้นเคยกับอาชีพดีเจจัดรายการคลื่นวิทยุ เปิดเพลงให้ตามใจผู้ฟัง พูดคุยกับสายจากทางบ้าน มีปฏิสัมพันธ์กันทางเสียงผ่านคลื่นเสียงและสายโทรศัพท์ จนดูเหมือนหน้าที่ของดีเจ คือคนเปิดเพลงให้เราฟังเท่านั้น แต่อาชีพดีเจยังใช้ทักษะอื่นอีกหลายอย่างเพื่อควบคุมคนฟังโดยที่เราไม่รู้ตัว ซึ่งดีเจที่เราจะพูดถึงในบทความนี้ไม่ใช่ดีเจที่อยู่ในห้องส่ง ทว่าเป็นดีเจที่อยู่ในคลับหรือฟลอร์ (Floor) ที่มักถูกมองข้ามไป

เวลาที่อยู่ในบาร์ ไนต์คลับ หรืองานอีเวนต์ ดีเจมักเป็นส่วนประกอบหนึ่งในบรรยากาศของงาน จนบางครั้งก็อดสงสัยไม่ได้ว่า เขายืนทำอะไร หรือแค่เปิดเพลงเฉยๆ โยกหัวไปมาแค่นั้นหรือ แล้วถ้าเป็นอย่างนั้นใครก็อาจจะทำหน้าที่นี้แทนได้ใช่ไหม หรือเขาคือศิลปินผู้ผลิตผลงานดังเช่นนักร้อง นักดนตรีทั่วไปกันแน่

The Momentum มีโอกาสพูดคุยกับโปรโมเตอร์ของกลุ่มเพื่อนดีเจที่มารวมตัวกันภายใต้ชื่อ Kleaning Service ถึงสิ่งที่คนมักเข้าใจคลาดเคลื่อนเกี่ยวกับดีเจ

โดยทั่วไป ดีเจคือผู้สร้างบรรยากาศ ซึ่ง Kleaning Service เปรียบเทียบดีเจ เหมือนกับช่างภาพเพื่อให้คนเข้าใจการทำงานของดีเจได้ง่ายขึ้น อาวุธของช่างภาพคือกล้อง ส่วน ‘อาวุธของดีเจคือเพลง’

“อยู่ที่ว่าคุณไปสถานที่นั้นเพื่อเสพอะไร ถ้าคุณไม่ได้สนใจเพลงเท่าไร คุณก็จะมองไม่เห็นความสำคัญของดีเจ แต่ถ้าคุณเป็นคนที่สนใจในการฟังเพลงจริงๆ คุณจะมองดีเจอีกแบบหนึ่ง แล้วแต่คนฟังว่าเขาอินกับเรื่องของดนตรีขนาดไหน” Rraatt หรือนัท หนึ่งในสมาชิก Kleaning Service กล่าว

ขณะเดียวกัน ดีเจที่สามารถนิยามได้ว่าเป็นศิลปินก็มีอยู่ เป็นดีเจที่ทั้งแต่งเพลงเอง และเล่นในงานเฟสติวัล มีการขายบัตรไม่ต่างจากนักร้องวงดนตรี เล่นครั้งหนึ่ง 2 ชั่วโมง เหมือนการดูภาพยนตร์เรื่องหนึ่ง แต่เปลี่ยนจากการดูเป็นการฟัง และเคลื่อนไหวขยับร่างกายตาม

แต่ในฐานะผู้ฟัง มองว่าคำว่าศิลปินนั้นกว้างขวาง เพลงและเพลย์ลิสต์ของดีเจเปรียบได้กับศิลปะแนวคอลลาจ (Collage) ที่ใช้เทคนิคการตัดแปะ ผสมกับทักษะจินตนาการ และการวาดภาพ ซึ่งศิลปินบางคนไม่ได้วาดภาพเอง แต่หยิบเอาองค์ประกอบที่สะดุดตาน่าสนใจมาจัดระเบียบสรรค์สร้างให้กลายเป็นงานศิลปะ ซึ่งคล้ายกับดีเจไม่น้อย ถ้ามองว่าผู้สร้างงานคอลลาจเป็นศิลปิน ดีเจก็อาจจะเป็นศิลปินได้ไม่ต่างกัน

เหล่าพ่อมด แม่มดแห่งฟลอร์ ไม่ใช่แค่นักสร้างบรรยากาศ แต่เป็นผู้ควบคุมบรรยากาศ

ลองนึกภาพคน 100 คนในสถานที่เดียวกัน โดยที่ไม่มีพื้นฐานความชอบในดนตรีแนวเดียวกัน การทำให้คนเหล่านั้นมีอารมณ์ความรู้สึกเหมือนกันเป็นสิ่งที่ยากมาก และดีเจใช้เพลงเพื่อนำทางคนทั้งหมดให้มีอารมณ์ร่วมกันเหมือนใช้เวทมนตร์

แล้วทำไมดีเจคนเดียวถึงมีอำนาจได้ขนาดนั้น

เรื่องนี้ ในบทความที่ชื่อ Electronic Music & Mind Control: EDM, Trance, & Binaural Beats กล่าวถึงคลื่นความถี่ของเพลงแนวอีดีเอ็ม (EDM) สามารถควบคุมจิตใจผู้ฟังได้ อย่างน้อยคือการควบคุมให้คนรู้สึกสนุก และต้องเต้นตามเพลง 

ดังนั้นการจะเป็นดีเจได้ จำเป็นต้องมีความรู้เกี่ยวกับเพลงอย่างลึกซึ้ง ผ่านการฟังเพลงมากมายนับไม่ถ้วน รวมถึงมีเพลย์ลิสต์ของดีเจแต่ละคนย่อมถูกคัดสรรมาอย่างดี แต่อาวุธชิ้นนี้จำเป็นต้องมีคู่มือการใช้ และมีการตระเตรียม เพราะดีเจไม่ใช่แค่เปิดเพลง แต่ยังต้องมิกซ์เพลง การสแครทช์ และการเข้าเพลงให้สมูท เพื่อให้แน่ใจว่าบรรยากาศโดยรวมออกมาราบรื่น โดยคนฟังไม่รู้สึกสะดุดหู

หากเคยไปบาร์สักแห่งหนึ่งที่มีดีเจ แล้วเดินเข้าไปขอให้เล่นเพลงที่เราอยากฟัง ดีเจบางคนอาจจะไม่เปิดให้ เพราะดีเจไม่ได้เปิดเพลงตามใจตนเอง แต่หากจะมีเหตุผลให้ดีเจเปลี่ยนเพลง สับเปลี่ยนลิสต์เพลงที่วางไว้ นั่นคงมาจากการสังเกตภาพรวมอารมณ์ของคนในฟลอร์ตลอดเวลาว่าขณะนั้นผู้คนส่วนใหญ่มีท่าทางอย่างไร

การอ่านใจคนเป็นทักษะสำคัญในการทำงานดีเจ เราอาจไม่รู้ตัวว่าดีเจมองคนในฟลอร์อยู่ตลอดเวลา ในการทำงานของดีเจที่ดูเหมือนยืนอยู่เฉยๆ แต่ความจริงกำลังประมวลผลผู้ชมที่อยู่ตรงหน้าว่า มีท่าทีต่อเสียงเพลงอย่างไร

ไม่เพียงอ่านใจแต่ยังต้องรู้ใจ เพราะการเปิดเพลงให้คนฟังขยับตัว สนุก หรืออินไปกับเพลง คือเป้าหมายของดีเจ อีกทั้งหากเป็นดีเจในคลับยังมีรายละเอียดในการเลือกเพลงของแต่ละช่วงเวลา ทำให้มีจังหวะแตกต่างกันออกไปตามระดับความสนุก ครึกครื้น ของคนในฟลอร์

นอกจากดีเจจะแยกประเภทตามเป้าหมายและสถานที่ แต่ดีเจยังมีแบ่งแยกย่อยหลากหลายแขนงตามแนวเพลงที่ถนัดอีกด้วย โดย Kleaning Service ได้ทิ้งท้ายไว้ว่า ดีเจที่เป็นที่นิยม คือดีเจผู้ซึ่งเปิดเพลงแนวเมนสตรีมที่มีคนฟังเยอะๆอยู่ดี

เวลาเราเลือกร้านไปแฮงก์เอาต์กับเพื่อน คงมีน้อยครั้งที่เราจะเลือกร้านจากดีเจ แต่อยากให้ลองเริ่มค้นหาดีเจจากแนวเพลงที่คุณชอบฟังก่อน ลองไปฟังดูสักครั้ง แล้วลองสังเกตว่าดีเจทำอะไรบ้าง บางทีคุณอาจจะค้นพบดีเจคนโปรด กับบรรยากาศใหม่ๆ ให้ต้องไปดูไปฟังบ่อยๆก็เป็นได้

ที่มา: 

– https://djwillgill.com/what-are-djs-actually-doing-on-stage/ 

– https://www.funktasy.com/dance-edm-house/electronic-music-mind-control/ 

– https://steemit.com/music/@mike-power/how-do-successful-djs-control-the-dance-floor