แก้ว

ผมพบ ‘แก้ว’ ครั้งที่สองที่สวนทุเรียนขนาด 4 ไร่ของเขา เพื่อไปรับทุเรียน 6 ลูกที่จองไว้ ที่ต้องจองเพราะสวนของแก้วเป็นสวนออร์แกนิกที่ปลูกทุเรียนโดยไม่ใช้ปุ๋ยเคมี ไม่ป้ายยา ไม่แช่เอ็มร้อย และไม่มีทุเรียนอ่อน เพราะเขาปล่อยให้ทุเรียนแก่แล้วค่อยตัด มันจึงอร่อยอย่างที่ธรรมชาติให้มา รสชาติของมันบ่มจากดินฟ้าอากาศจนถึงเวลาเหมาะควรที่เราจะได้กิน 120 วันตั้งแต่ออกดอกสําหรับหมอนทอง และ 110 วันสําหรับชะนี

ผมปรับเปลี่ยนการใช้ชีวิตมาอยู่ที่จันทบุรีแบบไปๆ มาๆ ตั้งแต่ลูกคนโตเข้าอนุบาล และไม่กี่ปีถัดมา ผมก็ตัดสินใจลงหลักปักฐานใช้ชีวิตอยู่ที่นี่นานขึ้น และเข้ากรุงเทพฯ เพียงเดือนละครั้ง เมื่อลูกคนโตเรียนประถมฯและลูกคนเล็กเริ่มเข้าเรียนอนุบาล

จันทบุรีเป็นเมืองเล็ก มีเสน่ห์ บางคราวผมรู้สึกว่าลูกๆ มีชีวิตเหมือนผมตอนเป็นเด็กที่กรุงเทพฯ ร้านไอศครีมแบบศาลาโฟร์โมสต์ ร้านขายของเล่นห้องแถวที่ขายของเล่นราคาห้าบาทสิบบาท ห้างสรรพสินค้าแบบเซ็นทรัลสีลมเมื่อสามสิบกว่าปีก่อน ร้านอาหารและร้านขายขนมแบบท้องถิ่นที่เป็นร้านประจําจังหวัด มีเจ้าของร้านเป็นเพื่อนและคนรู้จัก

ตกเย็นเมื่อไปรับลูกๆ ที่โรงเรียน เราซื้อของกินหน้าโรงเรียนเล็กๆ น้อยๆ ที่ไม่ค่อยมีคุณค่าทางอาหารเท่าไร แต่เป็นความสุขอย่างหนึ่งที่ได้ลิ้มรส อย่างม่าม่าผัด น้ำอัดลมที่ไม่ค่อยซ่า หรือซื้อของเล่นที่แขวนอยู่บนแผง ในบางวันก่อนกลับบ้าน เราแวะซื้อของในตลาดสด ที่มีร้านขายน้ำผลไม้เจ้าประจํา ร้านขายปลาสดเจ้าประจํา และร้านขายผักเจ้าประจํา

แม้จะเป็นเมืองเล็กแต่เศรษฐกิจของเมืองจันท์นั้นไม่เล็ก ที่นี่เป็นตลาดขายเพชรพลอยขนาดใหญ่ เป็นเมืองที่มีผลไม้เป็นสินค้าหลัก แหล่งท่องเที่ยว และสถานที่ทางประวัติศาสตร์ หลายปีที่ผ่านมามีชาวจีนมาตั้งล้งรับซื้อผลไม้ส่งไปเมืองจีน และมีการเหมาทั้งสวนตั้งแต่ต้นไม้ติดดอก ลําไย ทุเรียน และผลไม้อื่นๆ ต่างถูกกว้านซื้อไปขนานใหญ่ เมื่อจองแล้ว เจ้าของสวนเพียงทําหน้าที่ดูแลต้นไม้ให้เจ้าของผลไม้จนกว่าจะถึงเวลาเก็บเกี่ยว เจ้าของสวนล้วนแฮปปี้ที่ได้ขายผลไม้ราคาดีกว่าขายให้ตลาดในประเทศโดยผ่านพ่อค้าคนกลางชาวไทย สิ่งที่เกิดตามมาก็คือ คนจันท์ที่ไม่มีสวนผลไม้อย่างผมไม่แฮปปี้ ต้องไปซื้อทุเรียนมังคุดที่ตกเกรดหรือถูกคัดทิ้ง การซื้อทุเรียนแต่ละครั้งต้องวัดดวงเหมือนซื้อหวย และรู้สึกไม่ดีเป็นเท่าทวีเมื่อมาอยู่เมืองจันท์ เมืองของทุเรียนแท้ๆ แต่หาทุเรียนดีๆ กินไม่ ได้ และสองสามปีที่ผ่านมาพลังของการกว้านซื้อยังลุกลามไปถึงกุ้งแม่น้ำ ปูทะเล นับวันเราจะหาอาหารคุณภาพจากแหล่งธรรมชาติของเราเองกินได้ยากขึ้น และแพงขึ้น

ผมพบแก้วครั้งแรกที่ระยอง ปากน้ำประแสร์ ผ่านการแนะนําของบอย – น้องช่างภาพ เจอกันครั้งแรกผมได้ยินเสียงเขาลอยมาจากบ้านไม้หลังใหม่ที่เขากําลังสร้าง เขาบอกว่าขอตอกไม้อีกสองสามแผ่นแล้วจะตามลงมา เมื่อเห็นหน้าค่าตากัน เขาเดินมาพร้อมไม้ค้ำยัน ผมผิดคาดที่พบเขาในสภาพแบบนั้น ผมเก็บคําถามเกี่ยวกับร่างกายของเขาไว้ในใจ ไม่ได้เอ่ยถาม ในการพบกันครั้งแรกนั้น เราไม่ควรมีคําถามมากเกินไป

เย็นย่ำวันนั้นเรานั่งคุยกันหลังแก้วเบียร์ แก้วเป็นคนยิ้มง่าย ชนิดที่เวลายิ้มทําให้คนรอบข้างพลอยอยากยิ้มไปด้วย

แก้วมีพื้นเพเป็นคนปทุมธานี แต่เข้ากรุงเทพฯ ไปทํากิจกรรมและเป็นอาสาสมัคร ต่อมาด้วยความเป็นลูกชาวสวน เขาสนใจและเรียนรู้เรื่องเกษตรอินทรีย์ แล้วกลับมาทดลองทําสวนของตัวเองที่ระยอง หากไม่นับขาหนึ่งข้างและมืออีกข้างหนึ่งที่น้อยกว่าคนทั่วไป แก้วเป็นคนแข็งแรง สุขภาพดี เดินเร็วกว่าผม ยกของได้มากกว่าผม และยังไม่นับการปีนขึ้นไปเก็บทุเรียนบนต้น ที่บอยกระซิบบอกผมว่า ‘พี่ควรจะได้เห็นว่า พี่แก้วมีความสามารถแค่ไหน’

ผมเก็บความอยากถ่ายภาพไว้ในใจ ผมไม่แน่ใจว่าเขาเปิดใจแค่ไหนกับการที่คนแปลกหน้าเพิ่งพบกัน จะมาขอถ่ายภาพ

ผ่านไป 2-3 เดือน แก้วโทรมาบอกว่าทุเรียนใกล้สุกแล้ว ภายในหนึ่งอาทิตย์หรือสิบวันหากว่างให้ไปรับทุเรียนได้เลย ผ่านการคุยกันทางโทรศัพท์ ผมถามเขาว่าหากผมขอถ่ายภาพพอร์ทเทรทเขาด้วยจะได้ไหม

“ยินดีครับพี่” เขาตอบมาด้วยน้ำเสียเป็นกันเอง

ผมเห็นรอยยิ้มของเขาในอากาศ

ตามนัดหมาย ผมไปหาเขาที่ไร่ปากน้ำประแสร์ จีพีเอสพาผมไปถึงปากทางเข้าไร่ตามถนนที่วกวนเหมือนรังมด เขาเตรียมทุเรียนไว้ให้แล้วจํานวนหนึ่ง ไม่มากไม่น้อยไปกว่าที่เราจองไว้ เพราะทุเรียนในไร่นั้นมีคนสั่งจองเกือบครบแล้ว แต่แก้วอยากเก็บให้อีกสองสามลูกที่ไม่สุกเกินไปมาสลับสับเปลี่ยน

เราชวนกันไปที่ต้นทุเรียนที่หมายตาไว้ อย่างคล่องแคล่ว แก้วปีนขึ้นไปบนต้น จนผมต้องบอกให้เขาปีนช้าๆ เพราะเตรียมกล้องไม่ทัน ผมถ่ายภาพเขาไว้ 3-4 ภาพ แต่เป็นภาพที่ไม่ดีนักเพราะมุมถ่ายภาพค่อนข้างแคบ ไม่นาน เขาไต่ลงมาอย่างชํานาญพอๆ กับตอนไต่ขึ้น ขณะคุยกันเรื่องความรู้ของการปลูกทุเรียนแบบออร์แกนิก ผมชวนเขาไปถ่ายภาพในบริเวณบ้าน ผมได้ภาพเพิ่มอีกสองสามมุม แต่ดูเหมือนว่าระยะห่างทางความรู้สึกของเรายังไม่เป็นระยะที่เหมาะสม ผมรู้สึกว่ายังไม่ได้เข้าใกล้เขาอย่างที่น่าจะเป็น แต่ความรู้สึกของผมก็บอกเช่นเดียวกันว่า วันนี้ยังไม่เหมาะ พยายามไปก็ไม่มีประโยชน์ การถ่ายภาพจึงหยุดอยู่เพียงเท่านั้น

ที่บ้านวันรุ่งขึ้น กลิ่นหอมตั้งแต่เช้า ปิงของทุเรียนหมอนทองร้าว แก้วบอกว่าวันรุ่งขึ้นเลยจะพอดี แต่ถ้าชอบกินแข็งหน่อยก็แกะกินได้เลย อย่างไม่รอช้า ทุเรียนออร์แกนิกรสหวานหอม เนื้อกําลังดี ไม่แข็งและไม่เละ คําต่อคําที่กิน คําต่อคําของเสียงชมตามติดมาไม่ขาดปาก หกวันต่อเนื่องที่ปิงทุเรียนร้าวและหลุด วันละลูก มันเป็นสัปดาห์ของทุเรียนคุณภาพดี เนื้อเนียน ไม่เละ หอมและรสหวานละมุน จนผมต้องละเมิดตัวเองโทรไปถามแก้วว่ายังมีทุเรียนอีกไหม ทั้งๆ ที่พอรู้มาบ้างว่าจํานวนนั้นจํากัด เพราะเขาบอกแล้วว่ามีคนจองไว้พอสมควร และเขาจํากัดทุเรียนที่จะขายเพียง 100 ลูกต่อปี

ยังพอมีครับ เขาตอบกลับมา

หลายวันต่อมา ผมไปหาแก้วเป็นครั้งที่สาม ที่สวนอีกแห่งหนึ่งที่เขาเช่าไว้ มีทุเรียน มังคุด และลองกอง แต่เป็นผลที่เขายังไม่ขายให้กับลูกค้า เพราะสวนนี้เป็นสวนเศรษฐกิจ เคยใช้เคมีอย่างเต็มที่ เขาบอกว่าคงต้องรออีกอย่างน้อย 5 ปี กว่าที่เขาจะมีผลไม้ออร์แกนิกมาขาย ตอนนี้ ผลไม้ที่ได้มาจะส่งเข้าตลาดปกติ

ด้วยความค้างคาใจกับภาพที่ต้องการ ผมขอถ่ายภาพอีกครั้งเมื่อเขาบอกว่าต้องขึ้นไปตัดทุเรียน ต้นทุเรียนต้นนี้สูงตระหง่าน แผ่กิ่งก้านสาขาอย่างสวยงาม ฉากหลังเป็นต้นไม้หลากชนิด นับว่าเหมาะอย่างยิ่งที่จะถ่ายภาพ ระยะถอยห่างเพื่อเห็นต้นทุเรียนทั้งต้นนั้นกำลังดี แสงสาดจากด้านข้างใสสะอาด ลูกทุเรียนมีให้เก็บเต็มต้น และมีลูกหนึ่งที่อยู่ในระยะกําลังสวย แขวนตัวอยู่บนกิ่งใหญ่ที่เกือบขนานกับพื้น

แก้วเดินดิ่งนําหน้าไปยังต้นทุเรียนที่เล็งไว้ วางไม้ค้ำยันไว้ที่โคนต้นแล้วปีนขึ้นไปอย่างคล่องแคล่ว พร้อมไม้ไผ่ปลายผูกมีดลำหนึ่งใช้สำหรับตัดลูกทุเรียน กะพริบตาสองสามที เขาปีนขึ้นไปกิ่งนั้นกิ่งนี้จนรู้สึกว่าขาและมือที่ผมมีมากกว่าเขานั้นช่างไร้ประโยชน์สิ้นดี เขากําลังเก็บลูกทุเรียนที่แขวนตัวอยู่บนกิ่งใหญ่ที่เกือบขนานกับพื้น ลูกเดียวกับที่ผมเล็งไว้ ผมถ่ายภาพเขาไว้ขณะที่นั่งอยู่บนกิ่งอันล่ำสันนั้น

เมื่อเขาปีนลงมาจากต้นไม้ ผมขอเขาถ่ายภาพในระยะใกล้ แล้วตัดสินใจถามคําถามที่ติดค้างอยู่ในใจตั้งแต่วันแรกที่พบกัน คําถามที่อาจจะไปสะกิดความเจ็บปวดของเขา…บางทีเขาอาจไม่อยากพูดถึง ซึ่งเราไม่มีวันรู้ คําถามที่ผมคิดว่าไม่ว่าอย่างไรก็ตาม ผมจะยอมรับความรู้สึกที่สะท้อนกลับมา คําถามที่ผมคิดว่าจําเป็นต้องถาม หากต้องการลดระยะของความรู้สึกระหว่างผมกับแก้ว

“ขอถามหน่อยได้ไหมว่าแก้วเป็นอะไร”

แววตานั้นมีรอยยิ้ม “เป็นโปลิโอครับพี่”

“ชีวิตตอนเด็กๆ ลําบากไหม”

“เด็กๆ ก็มีบ้าง แต่ไม่มาก”

“ตอนเด็กๆ ผมอยากไปโรงเรียน แต่แม่เขาไม่ให้ไป เขากลัวว่าผมจะดูแลตัวเองไม่ได้ แม่บอกว่าถ้าอยากไปก็ให้ไปหัดขี่จักรยาน แล้วขี่ไปโรงเรียนเอง”

เขายิ้มแบบที่ผมเห็นแล้วอยากยิ้มด้วย

“แต่ผมหัดแป๊บเดียวก็ขี่ได้เลย”

“เหนื่อยไหม ปีนขึ้นไปเก็บทุเรียนเมื่อกี้ สิบกว่าลูก”

“เหนื่อยเหมือนกันนะ”

เสียงหัวเราะของเราดังขึ้นพร้อมกัน

Medium Format 6 x 6 | Black and White Negative Film
ภาพพอร์ตเทรต โดย ศุภชัย เกศการุณกุล