Author: ภาคภูมิ แสงกนกกุล

ประเทศที่ไม่ใช่รัฐสวัสดิการแบบยุโรป ประชาชนไม่ถูกเก็บภาษีสูง แต่ก็ต้องแลกมากับการจัดการความเสี่ยงเอง ทำให้แต่ละคนต้องรับผิดชอบเก็บเงินออมไว้จัดการความเสี่ยงเอง เช่น ประเทศจีนเงินออมสูงถึง 30% ส่วนเม็กซิโกราวๆ 15% สวิตเซอร์แลนด์ราวๆ 15-16% และประเทศไทยมีการออมราวๆ 30% ของรายได้

รัฐสวัสดิการไม่ได้มาพร้อมกับประชาธิปไตยเสมอไป รัฐอำนาจนิยมอาจขยายสิทธิสวัสดิการแก่ประชาชนมหาศาล เพียงแต่การให้นี้ไม่ใช่โดยเสน่หา แต่ต้องแลกกับอะไรบางอย่าง

แม้เรามักจะได้ยินนิทานที่บอกอ้อมๆ ว่า การรัฐประหารเป็นคำตอบของวิกฤตการเมืองที่ช่วยแก้ปัญหานักการเมืองโกงกิน แต่ในทางสากล การรัฐประหารทั่วโลก คือการแบ่งสรรประโยชน์กันในหมู่ชนชั้นนำและทหาร

การตัดสินใจว่าจะเก็บหรือไม่เก็บเงิน ‘30 บาท’ ในโครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า ถูกชักเข้าชักออกตามแต่ว่ารัฐบาลนั้นนิยมทักษิณ ชินวัตร หรือเป็นรัฐบาลขั้วตรงข้าม ซึ่งตอนนี้ รัฐบาล คสช. ก็หวนกลับมา จะยกเลิกการเก็บ 30 บาท แล้วหันมาใช้การ ‘ร่วมจ่าย’ ตามราคารักษาแทน

จริงไหมที่ระบบ ‘สังคมสงเคราะห์’ ไม่ดีเท่า สิทธิสวัสดิการแบบ ‘ถ้วนหน้า’? แล้วสิทธิแบบถ้วนหน้าช่วยลดความเหลื่อมล้ำได้จริงหรือ? คำถามเหล่านี้ไม่มีคำตอบตายตัว เพราะการออกแบบระบบสวัสดิการในหลากหลายประเทศก็มักแตกต่างกันไป มาย้อนดูเส้นทางการก่อเกิดกว่าจะเป็นแนวคิดแบบต่างๆ

เรื่องสุขภาพไม่ใช่เรื่องตัวคนเดียว แต่ถ้าป่วยแล้วก็จะกระทบทั้งสังคม นั่นจึงทำให้หลายๆ ประเทศต้องออกแบบระบบประกันสุขภาพ เพื่อเฉลี่ยทุกข์เฉลี่ยสุข ให้รัฐมีหน้าที่จัดบริการสาธารณะสุข ให้คนทุกคนเข้าถึงได้่

การคิดไม่เหมือนกันเกิดขึ้นได้เสมอ ขั้นตอนสำคัญอยู่ที่ว่า เรามีวิธีและกระบวนการหาฉันทามติอย่างไร

แม้ทุกๆ นโยบายสุขภาพต่างมีเป้าหมายเพื่อยกระดับสุขภาพประชาชน แต่อุดมการณ์ที่แตกต่างกัน ย่อมส่งผลให้ทิศทางนโยบายสุขภาพแตกต่างกันไป

มองให้ลึก โอกาสที่จะมีสุขภาพที่ดี การไปหาหมอ หรือกระทั่งการวางแผนครอบครัว สิ่งเหล่านี้เป็นเรื่อง ‘การเมือง’ ทั้งนั้น

นอกจากการคำนวณภาษีแบบอัตราก้าวหน้าที่เราคุ้นเคยแล้ว ยังมีระบบที่เรียกว่า ‘ภาษีเงินได้เชิงลบ’ ที่หากใครรายได้ไม่ถึงเกณฑ์ นอกจากจะไม่เสียภาษีแล้ว รัฐจะยังจ่ายคืนให้ด้วย

ระบบป้องกันสังคมที่ดีจะช่วยลดความเสียหายจากวิกฤติเศรษฐกิจ หากไม่มีระบบป้องกันสังคม ก็อาจส่งผลให้ระบบเศรษฐกิจไทยในอนาคตอยู่ในความเสี่ยงที่จะล้มละลายได้ง่าย

รัฐสวัสดิการในโลกนี้มีหลากหลายรูปแบบ และหลากหลายที่มา เช่น รัฐสวัสดิการในโลกตะวันออกอย่างญีปุ่น ก็ต่างจากในยุโรป มาดูกันว่า แต่ละที่ต่างกันอย่างไร แล้วชวนคิดต่อว่า ในกรณีของไทย หากพัฒนาให้เกิดระบบสวัสดิการ จะทำอะไรได้มากน้อยแค่ไหน