Economics

ผมเชื่อว่าผู้อ่านทุกท่านคงทราบกันดีว่าสภาพอากาศปีนี้ดูพิกล ทั้งเดือนเมษายนและพฤษภาคมที่ร้อนเป็นประวัติการณ์ ทำเอาค่าไฟสูงจนต้องปาดเหงื่อ มิหนำซ้ำ อากาศยังร้อนต่อเนื่องยาวนานจวบจนปัจจุบันที่ย่างเข้าหน้าฝน ก็ยังรู้สึกว่าฝนตกน้อยผิดปกติ ประเทศไทยของเราไม่ได้เผชิญภาวะดังกล่าวเพียงลำพัง เพราะนี่คือรูปแบบทางภูมิอากาศที่ชื่อว่า ‘เอลนีโญ’ (El Niño) ซึ่งจะมาเยือนทุก 2-7 ปี โดยมีสัญญาณเตือน คือกระแสลมและกระแสน้ำในมหาสมุทรที่เปลี่ยนแปลงไป ส่งผลให้มวลน้ำอุ่นจากที่เคยไหลไปทางตะวันตกเคลื่อนกลับมาทางตะวันออก ทั้งส่งผลต่อการกระจายตัวของความร้อนและความชื้นทั่วโลก โดยในบางพื้นที่ต้องเผชิญกับภัยแล้งรุนแรง เช่น ออสเตรเลีย อินโดนีเซีย แอฟริกาใต้ รวมถึงประเทศไทย ส่วนบางพื้นที่ก็จะเผชิญกับอุทกภัย เช่น เปรู บางส่วนของทวีปแอฟริกา และจีน   แต่ปีนี้นับว่าพิเศษกว่าเอลนีโญครั้งก่อนๆ โดยนักวิทยาศาสตร์คาดว่า ปรากฏการณ์ดังกล่าวจะส่งผลกระทบมากกว่าในอดีต เพราะมาพร้อมกับภาวะโลกร้อนที่จะส่งผลให้ปัญหาภัยแล้ง อุทกภัย ไฟป่า และโรคระบาด รุนแรงขึ้นเป็นทวีคูณ อย่างไรก็ตาม ผลกระทบดังกล่าวไม่ได้ถูกปันส่วนอย่างเท่าเทียมทั่วโลก โดยประเทศที่ยากจนจะได้รับผลกระทบมากกว่า สิ่งที่ต้องจับตาคือราคาอาหาร ซึ่งอาจผันผวนหนัก ทั้งราคาวัตถุดิบสำคัญอย่างปลาป่นอาหารสัตว์ ข้าว ข้าวสาลี และปาล์มน้ำมัน สำหรับประเทศไทย ดร.วิษณุ อรรถวานิช จากคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ประมาณการว่า เอลนีโญครั้งนี้ อาจทำให้เศรษฐกิจไทยได้รับผลกระทบเป็นมูลค่า […]

ตลอดสามทศวรรษที่ผ่านมา ความแตกต่างของค่าจ้างระหว่างชายกับหญิงในไทยมีแนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่อง โดยปัจจุบัน ช่องว่างดังกล่าวแทบไม่เหลืออยู่แล้ว กล่าวคือค่าตอบแทนของชายและหญิงในตำแหน่งงานที่ใกล้เคียงกันนั้นไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ แต่หากขุดลงลึกมากกว่าประเด็นเรื่อง ‘ค่าตอบแทน’ ระหว่างชายกับหญิง เราจะพบว่าผู้หญิงยังต้องแบกรับต้นทุนในฐานะแม่ และมีราคาที่ต้องจ่ายในฐานะเมีย

การศึกษาในทศวรรษหลังบ่งชี้ว่า เหล่าผู้มีสิทธิออกเสียงไม่ได้ใส่ใจเฉพาะเรื่อง ‘เศรษฐกิจดี’ แต่ยังต้องการเสถียรภาพและเสรีภาพในการดำเนินชีวิตด้วยเช่นกัน ในวันที่การเมืองไทยผันผวนแปรปรวนเช่นนี้ อาจมีหลายพรรคที่พร้อมทำทุกวิถีทางเพื่อให้เป็นรัฐบาล แล้วใช้ความเชี่ยวชาญด้านนโยบายเศรษฐกิจพลิกอนาคตประเทศให้ดูสดใสอีกครั้ง เทคนิคดังกล่าวอาจใช้การได้ดีเมื่อสองทศวรรษก่อน แต่ผลการเลือกตั้งครั้งล่าสุดก็สะท้อนได้ชัดเจนว่าการทำให้ ‘เศรษฐกิจดี’ เพียงลำพังนั้นไม่เพียงพอ

เมื่อธนาคารมีการแข่งขันกันเพิ่มมากขึ้น ภาคทฤษฎีและข้อมูลเชิงประจักษ์ต่างเห็นพ้องต้องกันว่า จะทำให้อัตราดอกเบี้ยเงินฝากเพิ่มขึ้น อัตราดอกเบี้ยเงินกู้ลดลง พร้อมทั้งทำให้คนและธุรกิจสามารถเข้าถึงสินเชื่อได้เพิ่มขึ้น แต่ข้อกังวลที่ตามมาซึ่งเหล่านักเศรษฐศาสตร์ถกเถียงกันไม่จบคือประเด็นเรื่อง ‘เสถียรภาพ’ โดยนักวิชาการจำนวนหนึ่งมองว่า ความมั่นคงของภาคการเงินอาจถูกสั่นคลอนหากมีการแข่งขันที่มากเกินไป ขณะที่อีกฝ่ายหนึ่งมองว่า เสถียรภาพสามารถสร้างได้ผ่านกลไกกำกับดูแลโดยไม่จำเป็นต้องจำกัดการแข่งขันในตลาด

คอลัมน์ Economic Crunch สัปดาห์นี้ จึงขอหยิบความล้มเหลวของรัฐสวัสดิการมาถอดบทเรียน โดยจะฉายภาพใหญ่ของภูมิภาคลาตินอเมริกาที่หลายประเทศผันตัวมาเป็น ‘ฝั่งซ้าย’ อย่างพร้อมเพรียงกันหรือปรากฏการณ์ที่ชื่อว่า ‘คลื่นสีชมพู’ (Pink Tide)

เศรษฐศาสตร์กระแสหลักเสนอว่า ควรเก็บภาษีผลได้จากทุนในอัตรา 0% เพราะการเก็บภาษีดังกล่าวอาจบิดเบือนการจัดสรรปันส่วนของ ‘ทุน’ ในระบบเศรษฐกิจ แต่การศึกษาโดยใช้ข้อมูลเชิงประจักษ์กลับให้ผลลัพธ์ที่ตรงกันข้ามกับทฤษฎีอย่างสิ้นเชิง เพราะการเก็บภาษีผลได้จากทุนสัมพันธ์กับการเติบโตของเศรษฐกิจในกลุ่มประเทศพัฒนาแล้ว ขณะที่การเก็บภาษีดังกล่าวในประเทศกำลังพัฒนาก็ไม่ส่งผลอย่างมีนัยสำคัญต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจแต่อย่างใด

คนจำนวนไม่น้อยคาดหวังว่า การเพิ่มผลิตภาพจะทำให้ค่าแรงของเหล่าแรงงานเพิ่มขึ้นโดยอัตโนมัติ ความคิดดังกล่าวถูกต้องในทางทฤษฎี แต่ในทางปฏิบัติกลับตรงกันข้าม เพราะนอกจากเศรษฐกิจที่เติบโตไม่ได้ช่วยให้ค่าแรงเพิ่มขึ้นแล้ว ขณะเดียวกันมีหลักฐานเชิงประจักษ์หลายต่อหลายชิ้นยืนยันตรงกันว่า การเพิ่มค่าแรงต่างหากที่กลายเป็นปัจจัยผลักดันผลิตภาพในระบบเศรษฐกิจ

ตลาดหุ้นไทยมีบรรยากาศค่อนข้างอึมครึมมาหลายเดือน แม้ว่าเศรษฐกิจไทยจะได้รับอานิสงส์จากการเปิดประเทศของจีน ราคาพลังงานที่ปรับตัวลดลง รวมถึงอัตราเงินเฟ้อที่ไม่ได้สูงเฉกเช่นในอดีต แต่แรงเทขายจากต่างชาติก็ทำให้ตลาดหุ้นไทยผันผวนอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ต้นปีจวบจวนประกาศผลการเลือกตั้ง บางคนอ่านสัญญาณดังกล่าวแล้วจึงสรุปทันทีว่า นโยบายของพรรคก้าวไกล ‘ไม่เป็นมิตร’ กับภาคธุรกิจ แต่อีกปัจจัยที่สำคัญไม่แพ้กันคือ ความไม่แน่นอนทางการเมืองในการจัดตั้งรัฐบาล

โพลคือหนึ่งในเครื่องมือทางสถิติที่แสนอัศจรรย์ เพราะเราสามารถสอบถามข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างหลักพันคนเพื่อสะท้อนความคิดเห็นของประชาชนหลักล้านคนได้ค่อนข้างแม่นยำ แต่มีเงื่อนไขคือ ต้องใช้ระเบียบวิธีที่เคร่งครัดและเหมาะสมโดยต้องพิจารณาทั้งในแง่การเลือกกลุ่มตัวอย่าง การตั้งคำถาม และข้อควรระวังเรื่องทัศนคติของสังคม

หากต้องการคาดคะเนผลการเลือกตั้ง นักเศรษฐศาสตร์จะบอกว่าให้ถามจาก ‘ผู้มีสิทธิออกเสียงมัธยฐาน’ แต่การเลือกตั้งของไทยครั้งนี้ กลับมีเงื่อนไขพิเศษอย่างสมาชิกวุฒิสภา 250 เสียงที่ทุกคนรู้ว่าจะลงคะแนนให้ใคร ทำให้ผลลัพธ์ของการเลือกตั้งครั้งนี้ ยากจะตอบได้ว่าใครจะชนะ

นักเศรษฐศาสตร์มองว่า นโยบายประชานิยมส่วนใหญ่จะเป็นนโยบายฝั่งอุปสงค์ เน้นกระตุ้นการบริโภคระยะสั้นโดยการยัดเงินใส่มือประชาชน แตกต่างจากนโยบายฝั่งอุปทาน เช่น การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน การยกระดับการศึกษาและพัฒนาทุนมนุษย์ รวมทั้งการสนับสนุนให้ออมเงิน ซึ่งเปรียบเสมือนการเตรียมพร้อมรองรับการเติบโตทางเศรษฐกิจในระยะยาว แต่นโยบายประชานิยมก็ไม่ได้เลวร้ายเสมอไป หากต้องการไม่ให้เงินเฟ้อสูงและภาระหนี้สาธารณะเพิ่มขึ้นจนเกินระดับที่เหมาะสม พรรคการเมืองต้องออกแบบนโยบายโดยยึดหลักการสำคัญ 3 ประการในการออกแบบนโยบายประชานิยม คือเพิ่มผลิตภาพ สร้างนวัตกรรม และลดความเหลื่อมล้ำ

การล้มละลายของธนาคารขนาดกลางในสหรัฐอเมริกาสามแห่งติดต่อกันภายในช่วงเวลาเพียงหนึ่งสัปดาห์ตั้งคำถามต่อความเชื่อดังกล่าวพร้อมทั้งสั่นคลอนความเชื่อมั่นต่อธนาคารพาณิชย์ทั่วโลก ส่งผลกระเทือนไปยังเครดิตสวิส ธนาคารยักษ์ใหญ่อีกซีกโลกซึ่งมีสถานะง่อนแง่นมาอย่างยาวนานจนต้องปิดตัวลงในท้ายที่สุด