บางครั้งหน้าตาของคำหรือสำนวนที่เราเห็นก็ชวนให้เราคิดไปว่าน่าจะมีที่มาอย่างโน้นอย่างนี้ ตัวอย่างในภาษาไทยเช่น เวลาที่ได้ยินคำว่า ร้อนตับแตก หลายคนก็อาจจะคิดไปว่าหมายถึง อากาศร้อนระอุจนตับในร่างกายของเรานั้นระเบิดตู้ม ทั้งนี้แท้จริงแล้ว ตับในที่นี้ หมายถึง ตับจาก (ใบจากที่นำมาร้อยเป็นตับ) ที่ไว้ใช้มุงหลังคา ซึ่งจะแห้งจนแตกเวลาที่อากาศร้อนมากๆ
แน่นอนว่า อาการแบบนี้ก็เกิดขึ้นเวลาที่เราเห็นคำในภาษาอังกฤษได้เช่นกัน (1, 2) เช่น เวลาเห็นคำว่า surround แล้วเข้าใจว่า น่าจะมาจากคำว่า round ทั้งที่จริงๆ ไม่ได้มาจาก round หรือ เห็นคำว่า funeral ที่แปลว่า งานศพ แล้วอาจนึกสงสัย (โดยความพิเรนทร์) ว่า fun ที่เห็นอยู่ต้นคำเป็นคำเดียวกับ fun ที่แปลว่า ความสนุก หรือเปล่า
ในสัปดาห์นี้ เรามาเดากันดีกว่าว่า ในบรรดาคำ 7 คำที่ยกมานี้ มีคำไหนบ้างที่มีคำซ่อนอยู่ข้างในจริงๆ
คำที่ 1
Window
ใน ‘หน้าต่าง’ มี ‘ลม’ ซ่อนอยู่?
คำตอบ
จริง คำว่า window ตามรากแล้วคือ wind-eye หรือ ช่องที่เปิดให้ลมเข้าออก (ช่องในผนังบ้านก็เหมือนตาของบ้าน) ภาษาอังกฤษยืมมาจากคำว่า vindauga ที่ในภาษานอร์สเก่า ประกอบจาก vindr ที่แปลว่า ลม และเป็นแฝดของคำว่า wind ในภาษาอังกฤษ รวมกับ auga ที่แปลว่า ตา และเป็นญาติกับคำว่า eye ในภาษาอังกฤษนั่นเอง
คำที่ 2
Caterpillar
ใน ‘หนอน’ มี ‘แมว’ ซ่อนอยู่?
คำตอบ
จริง คำว่า caterpillar เชื่อกันว่าต้นตอคือคำว่า catta pilosa ในภาษาละติน แปลได้ว่า แมวขนฟู มาจาก catta ที่เป็นที่มาของคำว่า cat ในภาษาอังกฤษในปัจจุบัน รวมกับ pilosus ที่แปลว่า ขนฟู หรือ ผมดก (มาจากคำว่า pilus ที่แปลว่า ผม อีกทอด) ว่ากันว่าเพราะหนอนหรือบุ้งบางชนิดมีขนฟูรอบตัว
คำที่ 3
Kidney
ใน ‘ไต’ มี ‘เด็ก’ ซ่อนอยู่?
คำตอบ
ไม่จริง แม้คำว่า kidney ที่มาจะไม่แน่ชัด แต่นักวิชาการลงความเห็นกันว่าไม่ได้มาจาก kid ที่แปลว่า เด็ก แน่ๆ แต่อาจจะมาจากคำว่า cwith ที่แปลว่า ท้อง หรือ ครรภ์ รวมกับ ey ที่แปลว่า ไข่ และเป็นที่มาของว่า egg ในปัจจุบัน
คำที่ 4
Freelance
ใน ‘ฟรีแลนซ์’ มี ‘หอก’ ซ่อนอยู่?
คำตอบ
จริง freelance หากแปลตรงตัวก็คือ ‘หอกฟรี’ เป็นคำที่ใช้เรียกอัศวินหรือทหารรับจ้างที่ไม่สังกัดเจ้าขุนมูลนายเป็นพิเศษ จ่ายเงินถึงก็ยินดีไปทำงานให้ (หอกเป็นอาวุธในการสู้รบสมัยก่อนและถูกนำมาใช้แบบนามนัยเรียกคนที่ถือหอกในการต่อสู้) เมื่อเวลาผ่านไป คนก็เริ่มนำคำนี้มาใช้เรียกคนที่รับจ้างทำสิ่งต่างๆ แบบไม่ได้สังกัดหน่วยงานหรือบริษัทไหน
คำที่ 5
Wedlock
ใน ‘สถานภาพสมรส’ มี ‘แม่กุญแจ’ ซ่อนอยู่?
คำตอบ
ไม่จริง แม้ส่วนแรกของคำนี้จะเป็นคำว่า wed ที่แปลว่า แต่งงาน อย่างที่เราใช้กันอยู่ทุกวันนี้ แต่ด้านหลังไม่ใช่ lock ที่แปลว่า แม่กุญแจ แต่อย่างใด แต่เป็นส่วนเติมท้ายหรือ suffix ที่ใช้สร้างคำนามในภาษาอังกฤษเก่า รวมกันจึงได้ความหมายว่า สถานภาพสมรส
ทั้งนี้ ส่วนเติมท้าย -lock แม้จะเรียกได้ว่า ตายไปแล้ว (คือนำมาสร้างคำใหม่ไม่ได้แล้วในปัจจุบัน) แต่แท้จริงแล้วยังแอบพรางตัวอยู่ในคำที่เราพบเจอได้บ่อยๆ อย่าง knowledge ด้วย ซึ่งมาจาก know ที่แปลว่า รู้ รวมกับส่วนเติมท้าย -lec ที่เป็นอีกรูปของ -lock รวมได้ความหมายว่า ความรู้ นั่นเอง
คำที่ 6
Funeral
ใน ‘งานศพ’ มี ‘ความสนุก’ ซ่อนอยู่?
คำตอบ
ไม่จริง คำว่า funeral มาจาก funeralis ในภาษาละติน เป็นคุณศัพท์ หมายถึง เกี่ยวกับงานศพ (เทียบได้กับ funereal ในภาษาอังกฤษปัจจุบัน) ซึ่งมาจากคำว่า funus ที่แปลว่า งานศพ อีกทอด ส่วนคำว่า fun ที่แปลว่า สนุก มีที่มาไม่แน่ชัด แต่เชื่อกันว่ามาจากคำกริยาที่แปลว่า หลอก ลวง
คำที่ 7
Butterfly
ใน ‘ผีเสื้อ’ มี ‘เนย’ ซ่อนอยู่?
คำตอบ
จริง คำนี้นักวิชาการฟันธงว่ามาจาก butter ที่แปลว่า เนย และ fly ที่หมายถึง แมลงที่บินได้ แน่นอน แต่ที่นักวิชาการยังบอกไม่ได้แน่ชัดก็คือทำไมถึงเรียกผีเสื้อว่า ‘แมลงเนย’ ทั้งนี้ มีคนพยายามอธิบายที่มาไว้หลายแบบ บ้างก็บอกว่าเพราะคนแต่ก่อนเชื่อว่าแมลงชนิดนี้ชอบบินมาดูดนมหรือกินเนยที่คนไม่ได้ครอบฝาไว้ บ้างก็บอกว่าผีเสื้อในยุโรปบางพันธุ์มีปีกสีเหลืองอ่อนคล้ายเนย บ้างก็บอกว่าได้ชื่อแบบนี้มีความเชื่อและเรื่องเล่าท้องถิ่นว่า ผีเสื้อเป็นแมลงที่ชอบบินขโมยเนย หรือบางท้องที่ก็เล่าไปถึงขนาดว่า ผีเสื้อคือแม่มดที่แปลงร่างมาขโมยเนย (ความเชื่อแบบนี้สะท้อนให้เห็นอยู่ในคำถิ่นที่ใช้เรียกผีเสื้อในยุโรปด้วย)
บรรณานุกรม
American Heritage Dictionary of the English Language
Ayto, John. Word Origin: The Hidden Histories of English Words from A to Z. 2nd ed. A&C Black: London, 2008.
Barnett, Martha. Dog Days and Dandelions: A Lively Guide to the Animal Meanings Behind Everyday Words. St. Martin’s Press: New York, 2003.
Barnhart, Robert K. The Barnhart Concise Dictionary of Etymology: The Origins of American English Words. H. W. Wilson: New York, 1995.
Cresswell, Julia. Oxford Dictionary of Word Origins. OUP: New York, 2009.
Donald, Graeme. Words of a Feather: An Etymological Exploration of Astonishing Word Pairs. Metro Publishing: London, 2015
Edelstein, Stewart. Dubious Doublets: A Delightful Compendium of Unlikely Word Pairs of Common Origin, from Aardvark/Porcelain to Zodiac/Whiskey. John Wiley & Sons: New Jersey, 2003.
Flavell, Linda, and Roger Flavell. Dictionary of Word Origins. Kylie Cathie: London, 2010.
Funk, Wilfred. Word Origins: A Classical Exploration of Words and Language. Gramercy Books: New York, 2008.
Hoad. T. F. (Ed.). Oxford Concise Dictionary of English Etymology. OUP: Oxford, 2003.
Merriam-Webster Dictionary
Shipley, Joseph T. The Origins of English Words: A Discursive Dictionary of Indo-European Roots. John Hopkins University Press: Maryland, 1984.
Shorter Oxford English Dictionary
Sims, Michael. Adam’s Navel: A Natural and Cultural History of the Human Form. Penguin Books: New York, 2003.
Skeat, Walter. A Concise Etymological Dictionary of The English Language. Forgotten Book: NY, 2012.
The Merriam-Webster New Book of Word Histories. Merriam-Webster, 1991.
Tags: ภาษาอังกฤษ, ศัพท์ภาษาอังกฤษ, คำศัพท์
