หากคุณมีโอกาสแวะมายังพิพิธภัณฑ์ศิลปะไทยร่วมสมัย (MOCA) ตั้งแต่วันนี้จนถึงวันที่ 31 สิงหาคม 2568 สิ่งแรกที่จะสะดุดตาคือ ผลงานภาพวาดนับร้อยที่เรียงรายอยู่ทั่วกำแพงใกล้กับทางเข้าพิพิธภัณฑ์ ซึ่งแต่ละผลงานล้วนมีความโดดเด่นทั้งสีสัน ลวดลาย และความหมายลึกซึ้ง ที่ศิลปินตั้งใจถ่ายทอดลงไปในภาพวาด
เจ้าของผลงานเหล่านี้คือ ศิลปินผู้มีความบกพร่องทางสติปัญญาและผู้มีภาวะดาวน์ซินโดรมกว่า 50 คน ซึ่งปลดปล่อยจินตนาการและฝีไม้ลายมือลงไปอย่างอิสระ จนออกมาเป็นผลงานศิลปะกว่า 150 ชิ้น ภายใต้ชื่อนิทรรศการ JUST LET ME BE โดยมี 21/3 Studio เป็นผู้อยู่เบื้องหลังการผลักดันให้ผลงานเหล่านี้ได้เผยแพร่สู่สายตาสาธารณะ
Out and About สัปดาห์นี้พาทุกท่านเดินชมผลงานศิลปะ ซึมซับคุณค่า ความงามและเรื่องราวจากผลงานของศิลปินเหล่านี้ ที่ตั้งใจถ่ายทอดประสบการณ์และตัวตนอย่างจริงใจลงในทุกชิ้นงาน
JUST LET ME BE ปล่อยให้ฉันเป็นแบบนั้น
ชื่อนิทรรศการนี้ไม่เพียงแต่สะท้อนจิตวิญญาณของผลงานที่จัดแสดง แต่ยังเป็นคอนเซปต์หลักของการสร้างสรรค์ ทำให้ผลงานแต่ละชิ้นไร้การควบคุม ไร้กฎเกณฑ์ และปล่อยให้ศิลปินได้ทำงานอย่างอิสระ
เบื้องหลังนิทรรศการคือ จาริณี เมธีกุล ผู้ก่อตั้ง 21/3 Art Studio สตูดิโอศิลปะที่เป็นทั้งพื้นที่และขุมพลังให้กับศิลปินกว่า 50 คน ได้ถ่ายทอดจินตนาการเต็มที่ โดยผลลัพธ์คือ ผลงานกว่า 150 ชิ้นที่ทอดยาวอยู่บนผนังของพิพิธภัณฑ์ศิลปะไทยร่วมสมัย โดยไร้ซึ่งการควบคุม หรือตั้งกฎเกณฑ์ในการสร้างสรรค์ ไม่มีการชี้นำว่าควรจะวาดภาพอย่างไร ลงสีแบบไหนจึงจะถูกต้องตาม ‘แบบแผน’ ของศิลปะที่มนุษย์สร้างขึ้น
“เราเป็นสี เป็นแคนวาส เป็นกระดาษ เราจะไม่สอนเขาวาดรูป เพราะเรารู้ว่าเราวาดได้ไม่เท่ากับเขาแน่” จาริณีระบุ “ที่สตูดิโอของเรา สตาฟจะไม่มีความรู้ทางด้านศิลปะเลย เพราะเราไม่ได้ต้องการให้เขาเข้ามาสอนวาดรูปหรือลงสี แค่มาช่วยอำนวยความสะดวกหยิบสี หรือมาเป็นผู้ช่วยศิลปิน ดังนั้นศิลปิน 1 คนก็จะมีเอกลักษณ์เป็นของตัวเอง”
ด้วยวิธีนี้ ศิลปินแต่ละคนจึงมีลายเส้นและเอกลักษณ์ที่ชัดเจน จนสตาฟจำได้ทันทีว่าเป็นผลงานของใคร แม้จะไม่มีชื่อกำกับก็ตาม บางคนอาจเริ่มต้นด้วยการร่างแบบด้วยดินสอ แต่เมื่อถึงขั้นตอนที่ต้องลงสีก็เลือกที่จะทาทับลายเส้นเดิมโดยยึดแบบที่ร่างเอาไว้ สะท้อนให้เห็นการออกนอกกรอบของศิลปะ ที่ไม่ต้องเป็นไปตามแบบแผน
กระนั้นผู้ก่อตั้ง 21/3 Art Studio อธิบายว่า แม้สีถูกทาทับลายเส้นที่ศิลปินร่างเอาไว้ในตอนแรก แต่พวกเขาหลายคนกลับจำตำแหน่งของลายเส้นนั้นได้ รวมไปถึงจำได้ว่าพวกเขาร่างแบบสิ่งใดเอาไว้
“ศิลปินบางคนก่อนที่เขาจะวาดภาพเขาไม่พูดคุยเลย จะเงียบตลอด ครอบครัวคิดว่าเขาพูดไม่ได้ แต่พอเขาได้ทำงานศิลปะอยู่ๆ เขาก็พูดขึ้นมาเพราะต้องการจะอธิบายสิ่งที่เขาวาดลงไปในกระดาษว่ามันคืออะไร ภายในระยะเวลา 7 เดือนผ่านไป มีศิลปินคนหนึ่งพูดขึ้นมาคำหนึ่งว่า นก แม่เขาถึงกับร้องไห้เลย” จาริณีกล่าว “ศิลปะเหมือนกับทำให้พวกเขากระโดดออกจากคอมฟอร์ตโซนของตัวเองมา”
หรือกับบางคน การวาดภาพก็ทำให้เขาได้เจอเส้นทางที่ชอบของตัวเอง เช่น วายุ ศิลปินผู้มีภาวะดาวน์ซินโดรมเจ้าของภาพรถ ที่จาริณีเล่าว่า เขาเพลิดเพลินอยู่กับการวาดภาพมากเป็นพิเศษ ถึงขนาดที่คนอื่นวางมือจากการวาดภาพเพื่อไปทำกิจกรรมอื่นๆ แล้ว แต่วายุยังคงวาดภาพของเขาต่อไป
หรืออย่าง บูม ศิลปินที่ถ่ายทอดความรู้สึกผ่านเฟรมขนาดใหญ่ เต็มไปด้วยตัวอักษรภาษาอังกฤษ ซึ่งจาริณีอธิบายความหมายว่า ภาพวาดชิ้นนี้คือ ‘จดหมาย’ ที่บูมต้องการจะสื่อสารกับใครสักคน เช่น “หนูรักแม่ที่สุดในโลก หนูรักพ่อที่สุดในโลก หนูจะเป็นเด็กดี”
อีกด้านมีผลงานของ ออยล์ เป็นหนึ่งในผลงานที่เต็มไปด้วยดอกไม้ แสงอาทิตย์ ก้อนเมฆ และฉากหลังสีฟ้า เหมือนสวนดอกไม้แสนสดใส จาริณีชี้ว่า ภาพวาดของศิลปินแต่ละคนไม่เพียงแต่นำเสนอสิ่งที่เจ้าของผลงานต้องการถ่ายทอดผ่านภาพวาดแทนการพูด แต่ยังเป็นการสะท้อนความรู้สึก สิ่งที่นึกคิด และอารมณ์ของพวกเขาได้ด้วย และสำหรับออยล์ ภาพสวนดอกไม้ที่เธอวาดก็สะท้อนถึงความสดใสอย่างชัดเจนทีเดียว
ไม่เพียงแต่ภาพเหล่านี้จะสื่อสารความคิดและอารมณ์ แต่ยังเป็นการถ่ายทอดมุมมองของศิลปินที่มีต่อตัวเอง และต่อตัวคนอื่นด้วยการวาดภาพของบุคคลนั้นๆ ที่สำคัญคือการรังสรรค์ผลงานไม่ใช่ด้วยจินตนาการ แต่มาจากประสบการณ์จากการได้พบเห็นของตัวศิลปินเอง ทั้งภาพวาดขวดเครื่องดื่มหรือขวดเครื่องปรุงรสที่ดูแล้วรู้ทันทีว่าเป็นของแบรนด์ใด
สำหรับผู้ที่ตั้งใจมาเยี่ยมชมผลงาน JUST LET ME BE อาจต้องละทิ้งกรอบความคิดเดิมๆ กฎเกณฑ์ศิลปะที่ร่ำเรียนกันมา และเข้าชมโดยไม่ตัดสินว่า ภาพแต่ละชิ้นเป็นไปตามหลักการของศิลปะหรือไม่
หัวใจของงานนิทรรศการนี้ ไม่ใช่แค่การจัดแสดงผลงาน แต่คือการปล่อยให้ศิลปินเจ้าของผลงานได้เป็นตัวของตัวเองอย่างแท้จริง ตามตามคอนเซปต์ของงาน ‘JUST LET ME BE’ นั่นเอง
Fact Box
- นิทรรศการ JUST LET ME BE จัดโดย 21/3 Art Studio เปิดให้เข้าชมตั้งแต่วันนี้จนถึงวันที่ 31 สิงหาคม 2568 ที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะไทยร่วมสมัย (MOCA) ถนนกำแพงเพชร แขวงจตุจักร กรุงเทพฯ
- 21/3 Art Studio คือสถานที่สร้างสรรค์ผลงานศิลปะของผู้มีความบกพร่องทางสติปัญญาและผู้มีภาวะดาวน์ซินโดรม ตั้งตามอาการ ‘ดาวน์’ ซึ่งเป็นการแบ่งตัวผิดปกติของโครโมโซมคู่ที่ 21 จำนวน 3 แท่ง
