อันที่จริง สมเด็จ ฮุน เซน (Hun Sen) ไม่ใช่คนหน้าใหม่สำหรับประเทศไทย เพราะหนึ่งในผู้ที่ประกอบสร้างให้ฮุน เซนมีอำนาจ-ทรงพลังอย่างทุกวันนี้ ก็ด้วยรัฐบาลไทยนั่นเอง
หากย้อนประวัติศาสตร์กลับไป ฮุน เซนเริ่มเป็นนายกรัฐมนตรีตั้งแต่ปี 2528 ตั้งแต่ยุค พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ ตั้งแต่กัมพูชายังเป็นประเทศที่ฟื้นฟูจากยุคเขมรแดง แรกเริ่มเดิมทีเขาเป็นตัวแทนของฝั่ง ‘เวียดนาม’ อยู่ภายใต้ เฮง สัมริน ก่อนขึ้นมาเป็นใหญ่ด้วยตัวเอง และเริ่มมีบทบาทมากขึ้น เมื่อไทยเดินเกมเปิดเจรจา ‘เขมร 3 ฝ่าย’ และเป็นช่วงเวลาเดียวกับที่ฮุน เซนเริ่มรู้จักกับเพื่อนที่ชื่อ ทักษิณ ชินวัตร
จนถึงปัจจุบัน ฮุน เซน ผ่านนายกฯ ไทย มาแล้วทั้งสิ้น 16 คน
และเส้นทางการเติบโตของฮุน เซนก็เติบใหญ่โดยมีนายกฯ ไทยและรัฐมนตรีไทย รู้เห็น รับทราบ และบางครั้งก็เป็น ‘ลมใต้ปีก’ ด้วยซ้ำ
และนี่คือรายชื่อนายกฯ ไทย ที่เกี่ยวข้องกับเส้นทางเติบใหญ่ และความสัมพันธ์แบบ Love-Hate ระหว่างไทยกับกัมพูชาตลอด 4 ทศวรรษที่ผ่านมา
1. พลเอก ชาติชาย ชุณหะวัณ
เป็นที่รู้กันว่า รัฐบาลพลเอกชาติชาย เปิดนโยบาย ‘เปลี่ยนสนามรบ เป็นสนามการค้า’ พลิกฟื้นภูมิภาคอินโดจีนที่เดิมมีแต่สงคราม สนามรบ กับระเบิด และผู้ลี้ภัย ให้เริ่มค้าขายกันได้อีกครั้ง ด้วยมันสมองของทีมที่ปรึกษา ‘บ้านพิษณุโลก’
ไทยเริ่มเดิมเกมประสานประโยชน์ของเขมร 3 ฝ่าย ประกอบด้วยฝ่ายเขมรแดง ฝ่ายเจ้ารณฤทธิ์ และฝ่าย ซอน ซาน ประสานให้เกิดการพบกันครั้งแรกระหว่างฮุน เซนกับเจ้ารณฤทธิ์ ที่เคยเป็นไม้เบื่อไม้เมามาก่อน ให้พบกันครั้งแรกในกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส ขณะเดียวกันยังเชิญฮุน เซนเยือนประเทศไทย หลังจากรัฐบาลไทยไม่ยอมรับฮุน เซนมานานหลายปี
นอกจากนี้ไทยยังมีบทบาทสูงในการสนับสนุนให้ถอนทหารเวียดนามออกจากกัมพูชา และเริ่มเดินหน้าค้าขายกับรัฐบาลฮุน เซนมากขึ้น
ถึงตรงนี้สนามรบก็เริ่มยุติได้ด้วยมือ ‘น้าชาติ’ และทีมงาน
2. พลเอก ชวลิต ยงใจยุทธ
ถึงตรงนี้มีข่าวลือหนาหูว่า สมัยพลเอกชวลิตเป็นรองนายกฯ และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม ฮุน เซนเคยผลักดันให้ ฮุน มาเนต ลูกชาย ไปเรียนโรงเรียนเสนาธิการที่เวสต์พอยต์ (West Point) โดยใช้โควตาโรงเรียนนายร้อย จปร.จากประเทศไทยช่วงปี 2539
แต่เรื่องนี้ก็เป็นเพียงข่าวลือ เพราะบางกระแสบอกว่า สหรัฐฯ ให้โควตากัมพูชาโดยตรง เพราะอยากผูกสัมพันธ์
อย่างไรก็ตามความสัมพันธ์ระหว่างฮุน เซนกับ ‘บิ๊กจิ๋ว’ มีมายาวนานกว่านั้น ย้อนความไปตั้งแต่สมัยพลเอกชวลิตเป็นผู้บัญชาการทหารบก
มีข้อมูลระบุว่า ในการเจรจาระหว่างรัฐบาลฮุน เซน กับเขมร 3 ฝ่ายนั้น ผู้เอื้อเฟื้อคนสำคัญและทำการบ้านเบื้องหลังก็คือ ‘ขงเบ้งแห่งกองทัพไทย’ อย่างพลเอกชวลิต ขณะเดียวกันผู้ที่เดินหน้านำไปสู่การถอนแนวทหาร เชื่อมสัมพันธ์ในนโยบายเปลี่ยนสนามรบเป็นสนามการค้า ก็คือผู้บัญชาการทหารบกที่ชื่อพลเอกชวลิต
ในภายหลังพลเอกชวลิตได้รับเลือกตั้งเป็นนายกฯ ช่วงปี 2539-2540 ในการไลฟ์ไม่นานมานี้ ฮุน เซนยังคงยกย่องพลเอกชวลิตในฐานะผู้นำที่พากัมพูชาให้พบกับสันติภาพที่แท้จริง
ขณะเดียวกันยังทิ้งระเบิดลูกใหม่ไว้ด้วยว่า เขาเป็นคน ‘กล่อม’ พลเอกชวลิต ให้นำพรรคความหวังใหม่ไปยุบรวมกับพรรคไทยรักไทย จนทำให้ ทักษิณ ชินวัตร เป็นนายกฯ ด้วยเสียงล้นหลามในปี 2544
3. ทักษิณ ชินวัตร
ทักษิณเคยบอกว่า ความสัมพันธ์ระหว่างเขากับฮุน เซน เริ่มตั้งแต่ทศวรรษ 2530 ตั้งแต่เขายังเป็นนักธุรกิจ เริ่มขยายธุรกิจโทรคมนาคมเข้าไปในกัมพูชา ในเวลานั้นกัมพูชาเป็นประเทศที่เพิ่งฟื้นจากสงครามและ ‘ชินวัตรคอมพิวเตอร์’ รวมถึงเคเบิลทีวีของทักษิณอย่าง ‘IBC’ ก็เติบโตในกัมพูชาช่วงเวลานั้น
ความเป็นเพื่อนของทักษิณ และฮุน เซน จึงเป็นทั้งเพื่อนในเชิงนักธุรกิจ – นักการเมือง เป็นเพื่อนในเชิงผู้นำประเทศ 2 ฝ่าย และยังเป็นเพื่อนในทางส่วนตัว ทั้งสองไปมาหาสู่กัน ตีกอล์ฟด้วยกัน นอนบ้านหลังเดียวกัน กระทั่งมี ‘ห้องทักษิณ’ อยู่ในบ้านฮุน เซน
เรื่องเล่าก็คือว่า ในห้วงเวลาหวานชื่น ทั้งสองต่างแลกเปลี่ยนทรัพย์สินราคาแพง เป็นต้นว่า นาฬิกา แลกเปลี่ยน ‘ไม้กอล์ฟ’ โดยส่วนใหญ่เป็นฝั่งฮุน เซนที่ขอ และเป็นฝั่งทักษิณที่ให้
หลานของทักษิณคือ ชยาภา วงศ์สวัสดิ์ ลูกของ เยาวภา วงศ์สวัสดิ์ ยังเข้าพิธีสมรสกับ นัม ลีนัล คนสนิทของฮุน เซน
และในช่วงเวลาที่ทักษิณตกระกำลำบาก ถูกคณะรัฐประหารยึดอำนาจเมื่อปี 2549 ก็ได้เพื่อนผู้นำประเทศกัมพูชาช่วยไว้หลายเรื่อง ไม่ว่าจะในฐานะส่วนตัว หรือในฐานะขบวนการคนเสื้อแดงก็ได้ฮุน เซนดูแล
อย่างไรก็ตามทักษิณคงไม่อาจนึกถึงว่า มิตรภาพนี้จะสร้างปัญหาตามมาในอีกหลายปีข้างหน้า และทำให้ความสัมพันธ์ไทย-กัมพูชาไม่เหมือนเดิมอีกต่อไป
4. อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ
ในบรรดานายกฯ ทั้งหมด ความสัมพันธ์ระหว่าง นายกฯ มาร์ค กับฮุน เซน น่าจะเป็นความสัมพันธ์ที่ย่ำแย่ที่สุด อภิสิทธิ์เป็นนายกฯ ท่ามกลางการคัดค้านอย่างหนักของคนเสื้อแดง กระทั่งเกิดการปะทะระหว่างไทย-กัมพูชา ที่บริเวณปราสาทพระวิหารช่วงท้ายของรัฐบาลอภิสิทธิ์
เรื่องที่ได้รับการเปิดเผยโดยอภิสิทธิ์ในระยะหลัง เป็นต้นว่า ในการ ‘ล้มประชุม’ ผู้นำอาเซียน ที่โรงแรมรอยัล คลิฟ พัทยา โดยคนเสื้อแดงเมื่อปี 2552 นั้น ฮุน เซนรู้ก่อนว่า คนเสื้อแดงจะบุกเข้ามาเวลาใด และเป็นคนบอกให้ผู้นำทั้งหมด ‘แยกย้าย’ ก่อนคนเสื้อแดงจะบุกเข้ามาเพียงไม่กี่นาที โดยอภิสิทธิ์ตั้งข้อสังเกตว่า ฮุน เซนน่าจะรู้ก่อน
ขณะเดียวกันยังเกิดกรณี ‘เอกสารหลุด’ ที่ฮุน เซนเปิดเผยภายหลังว่า ‘ทักษิณ’ เป็นคนส่งให้ เป็นเอกสารของกระทรวงการต่างประเทศที่แนะนำว่า ให้รัฐบาลอภิสิทธิ์ยกเลิกความช่วยเหลือในโครงการก่อสร้างถนน และปล่อยเงินกู้ให้รัฐบาลกัมพูชา หลังฮุน เซนตั้งให้ทักษิณเป็นที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ของรัฐบาลกัมพูชาเมื่อปี 2552
ความสัมพันธ์อันขมขื่น นำมาซึ่งเหตุปะทะกันที่บริเวณพื้นที่รอบปราสาทพระวิหาร ในพื้นที่ศรีสะเกษและสุรินทร์ ช่วงเดือนกุมภาพันธ์ 2554 ซึ่งนำไปสู่การที่กัมพูชายื่นคำร้องให้ศาลโลกตีความพื้นที่ทับซ้อนของเขาพระวิหารขึ้นอีกครั้งในปีเดียวกัน
5. พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา
ในรัฐบาล ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร ฮุน เซนเคยให้พื้นที่คนเสื้อแดงเคลื่อนไหว ถึงขนาดจัดงานสงกรานต์ใหญ่ในปี 2555 ที่เสียมเรียบ ประเทศกัมพูชา นำมาสู่การที่ทักษิณร้องเพลงช่างแม่มัน และคนเสื้อแดงร้องเพลงบุญคุณสมเด็จฮุน เซน
ทว่าสิ่งที่แปลกและแตกต่างก็คือ หลังพลเอกประยุทธ์ทำรัฐประหาร ความสัมพันธ์ระหว่างพลเอกประยุทธ์ กับฮุน เซน กลับดีเป็นพิเศษ รัฐบาลกัมพูชาไม่อนุญาตให้คนเสื้อแดง หรือฝ่ายต่อต้านรัฐบาลทำกิจกรรมในประเทศ และยังเป็นฮุน เซนที่ยอมรับพลเอกประยุทธ์ในฐานะผู้นำรัฐประหารเป็นอย่างดี พร้อมกับระบุว่า เป็นผู้นำที่เด็ดขาดและมั่นคง
ขณะเดียวกันพลเอกประยุทธ์ยังเคยกล่าวถึงฮุน เซนตอนหนึ่งว่า ตอนแรกไม่ได้คุยกันมาก แต่ตอนหลังเป็นฝ่ายฮุน เซนชอบเดินเข้ามาทักทาย กระทั่งเข้ามากอดกัน แสดงความยินดี โดยเฉพาะช่วงหลังการระบาดของโรคโควิด-19 ที่ทั้ง 2 ฝ่ายไม่ได้เจอกันยาวนาน
อย่างก็ตาม วาสนา นาน่วม เพิ่งเปิดเผยไม่นานนี้ว่า ความสัมพันธ์ที่แนบแน่นระหว่างพลเอกประยุทธ์ กับฮุน เซน ก็คือการที่พลเอกประยุทธ์เลือกที่จะ ‘ไม่ทำอะไร’ ทั้งกรณีคอลล์เซนเตอร์ ทั้งกรณีพื้นที่พิพาทชายแดน ที่ปล่อยให้กัมพูชาลุกล้ำเข้ามายังไทย และไม่เคารพแผนที่ 1:50,000 ของไทย ซึ่งกลายเป็นปัญหาในวันนี้
ควรระลึกถึงอีกข้อก็คือ การอุ้มหาย วันเฉลิม สัตย์ศักดิ์สิทธิ์ นักเคลื่อนไหวชาวไทย จากคอนโดมิเนียมกลางกรุงพนมเปญ ก็เกิดขึ้นในรัฐบาลพลเอกประยุทธ์ และคาดว่า มีข้อตกลงพิเศษระหว่างทั้ง 2 รัฐบาลให้ ‘จัดการ’ เรื่องนี้เช่นกัน
6. แพทองธาร ชินวัตร
ความจริงในยุค ‘รุ่นลูก’ ความสัมพันธ์ระหว่างไทย-กัมพูชาควรจะดีเป็นพิเศษ อย่างที่รู้กัน ฮุน เซนส่งไม้ต่อให้ ฮุน มาเนต (Hun Manet) เป็นนายกฯ เมื่อปี 2566 หลังจากมีการยุบพรรคฝ่ายค้านทั้งหมดไปเรียบร้อย แพทองธารนำคณะผู้บริหารพรรคเพื่อไทยเยือนกัมพูชาตั้งแต่ต้นปี 2567 ก่อนจะได้รับตำแหน่งนายกฯ เป็นการศึกษา ดูงาน แลกเปลี่ยนระหว่างกัน ตามคำเชิญของ ‘อังเคิล’ ฮุน เซน
อีกเรื่องที่สะท้อนสัมพันธ์พิเศษคือ การสังหาร ลิม กิมยา (Lim Kimya) อดีต สส.พรรคฝ่ายค้านกัมพูชา ที่ข้างวัดบวรนิเวศวิหาร ช่วงต้นปี 2568 ที่มี ‘คลิปเสียง’ หลุดว่า เกี่ยวข้องกับฮุน เซน และมีความเป็นไปได้สูงว่า เจ้าหน้าที่รัฐไทยรู้เห็น ในเวลานั้นนายกฯ ชื่อแพทองธาร
ความสัมพันธ์ระหว่าง 2 ประเทศเลวร้ายลงเรื่อยๆ หลังเกิดเหตุปะทะที่ช่องบก จังหวัดอุบลราชธานี เมื่อปลายเดือนพฤษภาคม ทักษิณ ผู้พ่อให้สัมภาษณ์ว่า เป็นเรื่องของ ‘ทหารชั้นผู้น้อย’ เพียงเตะตะกร้อกันก็หมดเรื่อง แต่หลังจากนั้นสถานการณ์กลับย่ำแย่มากขึ้น ฝั่งกัมพูชาเคลื่อนกำลัง-ติดตั้งอาวุธบริเวณชายแดนอย่างแน่นหนา
เรื่องเล่าอย่างเป็นทางการจากปากทักษิณก็คือ ฮุน เซนโกรธที่แพทองธารพูดถึงฮุน เซนว่า Unprofessional นำไปสู่การอัดคลิปเสียง ปล่อยคลิปเสียง และการปิดด่านชายแดน รวมถึงการตอบโต้ของฝั่งไทยที่จัดการบรรดาสแกมเมอร์และคอลล์เซนเตอร์ ทำให้ฮุน เซน ต้องทุบหม้อข้าว ‘ปะทะ’ กับไทยในที่สุด
แต่แน่นอนในการเมืองไทยและในการเมืองระหว่างประเทศ ทุกความสัมพันธ์ล้วนมีเบื้องหลังที่อยู่ใต้ยอดภูเขาน้ำแข็ง จนถึงวันนี้ไม่มีใครรู้ว่าทั้ง 2 ตระกูลขัดแย้งอะไรกันมากกว่านี้หรือไม่ จนปะทุขึ้นกลายเป็นเหตุปะทะ กลายเป็นศึกที่ใหญ่ที่สุดของประเทศไทยในรอบ 37 ปี นับแต่สงครามร่มเกล้ากับลาว เมื่อปี 2531
เพราะโดยทฤษฎี ช่วงเวลาที่ความสัมพันธ์ผู้นำดีที่สุด ไม่ควรจะเกิดเรื่องเช่นนี้
เพราะโดยทฤษฎี คนที่รู้จักประเทศไทยดีที่สุดอย่างฮุน เซนย่อมรู้ว่า หากเริ่มปะทะ กัมพูชาจะเป็นฝ่ายที่เสียหายมากกว่าไทย
ความสัมพันธ์พิเศษจึงไม่ได้หมายความว่า มีความสัมพันธ์แนบแน่นเป็นพิเศษอย่างเดียว แต่อาจมีเรื่องเบื้องหลังอีกอย่างที่พูดไม่ได้ สุมไฟเข้า จนปะทุเข้าในวันหนึ่งเหมือนเหตุการณ์ 3-4 วันนี้
อ้างอิงข้อมูลจาก
https://www.ptp.or.th/archives/31720
https://www.nationthailand.com/news/asean/40051822
https://www.facebook.com/share/p/1B9QMUmmo2/
https://www.nationthailand.com/thailand/general/40021922
https://www.youtube.com/watch?v=E4_kx5DuMkI
https://www.youtube.com/watch?v=M2NTAHJSXd8
Tags: ฮุน เซน, ไทยกัมพูชา, Feature, รัฐบาล, กัมพูชา, นายกรัฐมนตรี, รัฐบาลไทย
