ดอกทิวลิป กังหันลม และชีสเป็นสัญลักษณ์ที่ชวนให้เห็นเป็นภาพของเนเธอร์แลนด์ แต่ผู้คนที่เรียกว่า ‘ชาวดัตช์’ ล่ะเป็นอย่างไร
และนี่คือคำบรรยายความเป็นดัตช์ ที่อ่านแล้วควรใช้วิจารณญาณประกอบ…
ชาวดัตช์ไม่ใช่เยอรมัน ไม่ใช่อังกฤษ ไม่ใช่ฝรั่งเศส ชาวดัตช์เข้าใจภาษาเหล่านี้ทั้งหมด แต่ไม่มีใครเข้าใจภาษาดัตช์
ชาวดัตช์หยิบฉวยเมนูประจำชาติอื่นๆ มาดัดแปลง แล้วเรียกมันว่าเป็นแบบฉบับของเนเธอร์แลนด์
ชาวดัตช์ชอบอาหารทุกอย่างที่มีลูกเกด โดยเฉพาะในขนมปัง
อย่างน้อยหนึ่งครั้งในชีวิต ชาวดัตช์จะถูกขโมยรถจักรยาน ประชากรชาวดัตช์น่าจะมีจำนวนน้อยกว่าจักรยานในประเทศ
ชาวดัตช์ชอบซื้ออาหารสำเร็จรูปจากตู้กดอัตโนมัติ คล้ายคนไทยในเมืองชอบซื้ออาหารจากร้านสะดวกซื้อ
ชาวดัตช์แทบจะไม่รู้แล้วว่า หน้าตาของเงินสดเป็นอย่างไร
ชาวดัตช์เป็นคนมัธยัสถ์ แต่ก็มักเจียดเงินให้กับการกุศล
เวลาไปงานเลี้ยงวันเกิด ชาวดัตช์จะอวยพรทุกคนในงาน
ชาวดัตช์มักถ่อมตัว และไม่เคยอวดดี
ชาวดัตช์มักออกไปดื่มกับเพื่อนร่วมงานทุกเย็นวันศุกร์ โดยที่บริษัทออกเงินให้ แต่จริงๆ แล้วชาวดัตช์ไม่ใช่คนดื่มจัด
ใครๆ อาจมองว่าชาวดัตช์ใจดำ เห็นอกเห็นใจใครไม่เป็น แต่นั่นคือความภูมิใจใน ‘ความตรงไปตรงมาแบบดัตช์’
…..
ในมินิซีรีส์เรื่อง The Serpent (นักล่าอสรพิษ, 2021) โปรเจ็กต์ของ BBC One ที่สร้างให้กับค่าย Netflix เราจะเห็นภาพของคนดัตช์อย่างชัดเจนขึ้น กับตัวละคร ‘เฮอร์แมน คนิปเปนเบิร์ก’ (Herman Knippenberg) นำแสดงโดยบิลลี โฮว์ล (Billy Howle) เขาเป็นเลขาฯ ทูตเนเธอร์แลนด์ประจำประเทศไทยในช่วงปี 1976 ที่เกิดเหตุฆาตกรรมนักท่องเที่ยวชาวดัตช์ในเมืองไทย
คนิปเปนเบิร์กเป็นคนตรงไปตรงมา มีความมุ่งมั่น เอาการเอางาน ทว่าก็เอาแต่ใจตัวเองเหมือนกัน จนกลายเป็น ‘หนุ่มรองเท้าไม้’ (Klomp) ในสายตาของเพื่อนในวงการทูต คำพูดตรงๆ แบบคนดัตช์นั้นชัดถ้อยชัดคำ และแทบไม่ยั้งปาก แม้กระทั่งเวลาพูดกับเจ้านาย
ว่ากันว่า รูปแบบการสื่อสารมีความสัมพันธ์แนบแน่นกับวัฒนธรรม ใครที่ตามรูปแบบของวัฒนธรรมอื่นไม่ทันก็มักเกิดความเข้าใจผิดในเรื่องของการสื่อสาร ผู้ดีอังกฤษอาจจะไม่พูดเสียงดังบนรถไฟใต้ดิน เพราะมันดูไม่มีมารยาทในสายตาของผู้โดยสารคนอื่น หรือไม่เปิดเพลงเสียงดังเกินไปในอพาร์ตเมนต์ของตนเอง เพราะมันดูไม่น่ารักสำหรับเพื่อนบ้าน แต่ในเนเธอร์แลนด์ คนดัตช์จะรู้สึกว่าพวกเขามีสิทธิ์ที่จะพูดอะไรก็ได้ และตรงตามที่พวกเขาต้องการ และถ้าคนอื่นไม่เห็นดีเห็นงามด้วยก็เป็นความผิดของคนอื่นที่เผอิญมารู้สึกขุ่นเคือง
คนเยอรมันที่ร่วมงานกับคนดัตช์เคยเล่าให้ฟังว่า เกียรติบัตรด็อกเตอร์กลายเป็นเรื่องไม่จำเป็นในการร่วมงาน คนดัตช์สามารถเปลี่ยนสรรพนามจาก “U” (คุณ-แบบสุภาพ) เป็น ‘je/jij’ (เธอ/นาย/หรือแก-อย่างสนิทสนม) ได้ภายในชั่ววัน นั่นไม่ใช่ท่าทีของมิตรภาพหรือรูปแบบของความเป็นมิตร และนั่นไม่ใช่สิ่งที่ทำให้เชื่อด้วยว่ามันช่วยให้การเจรจาระหว่างดื่มกาแฟจะง่ายขึ้น คำสรรพนามที่เรียกอย่างใกล้ชิดสนิทสนมนั้นไม่ได้บังคับให้คุณต้องทำอะไรเลย หากแต่เป็นวัฒนธรรมความเชื่อในเรื่องของความเสมอภาคและเท่าเทียมกันมากกว่า
…..
นอกจากตรงไปตรงมาแบบขวานผ่าซากแล้ว ชาวดัตช์มีลักษณะเป็น ‘bespreekbaarheid’ สามารถพูดได้ในทุกเรื่อง ไม่มีหัวข้อไหนที่เป็นเรื่องต้องห้าม
ความจริงแล้วความตรงไปตรงมาและแนวคิดเรื่องความโปร่งใสนั้นสะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตของพวกเขา เห็นได้จากบ้านเก่าแก่ในเนเธอร์แลนด์ที่ส่วนใหญ่มักจะมีหน้าต่างบานใหญ่ เปิดโอกาสให้แขกหรือคนแปลกหน้าได้มองทะลุไปถึงข้างในบ้าน
เช่นเดียวกันกับหัวข้อสนทนา แม้บางเรื่องเป็นเรื่องส่วนตัวอย่างโรคภัยไข้เจ็บ ปัญหาชีวิตสมรส และอะไรต่อมิอะไร ชาวดัตช์สามารถพูดคุยด้วยเสียงดังในที่สาธารณะ เพราะมองว่ามันไม่ใช่เหตุผลที่จะเก็บเป็นความลับ แต่ก็มีบางเรื่องเหมือนกันที่พวกเขาไม่ชอบที่จะคุยกัน อย่างเช่น เรื่องเงินเดือน เงินบำนาญ บางเรื่องที่เกี่ยวกับความฟุ่มเฟือย พวกเขาไม่พูดอวดบ้านสวยหรือรถหรู
หรือแม้แต่ประเด็นหนักๆ อย่างเรื่องการค้าประเวณี ยาเสพติด หรือการุณยฆาต ชาวดัตช์ก็ไม่ใช่มือถือสากปากถือศีล นอกจากจะเปิดเผยแล้ว พวกเขายังรู้วิธีการรับมือ และควบคุมมันได้อย่างดี
พูดถึงยาเสพติดประเภทเบา(กัญชา)ที่กฎหมายรองรับ ในหลายจังหวัดของเนเธอร์แลนด์ มีกฎระเบียบใหม่ตั้งแต่ปี 2012 ให้คอฟฟีช็อปจำหน่ายสินค้ากัญชาได้เฉพาะลูกค้าที่มีสำมะโนครัวอยู่ในเนเธอร์แลนด์เท่านั้น และต้องอายุไม่ต่ำกว่า 18 ปี และทุกครั้งที่ซื้อลูกค้าจะต้องแสดงบัตรประจำตัว (Wietpas) ด้วย แต่มีข้อยกเว้นสำหรับ Expats และนักศึกษาต่างชาติ
ส่วนเรื่องการค้าประเวณี ในอัมสเตอร์ดัมมีย่านโคมแดง หรือที่เรียกว่า De Wallen เป็นย่านโสเภณีในเขตเมืองเก่า ที่ได้ชื่อว่าเป็นย่านแรกของโลกที่มีการจัดการให้โสเภณีค้าประเวณีได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย ที่นี่มีโสเภณีรวมตัวอยู่ราว 20 เปอร์เซ็นต์ของผู้ขายบริการทางเพศทั้งหมด และให้บริการแบบ Rammprostitutie (โสเภณีตู้กระจก)
ในย่านโคมแดงก่อนช่วงโควิด-19 เปิดให้บริการกันทั้งวันทั้งคืน ยิ่งในช่วงกลางคืนมักคลาคล่ำไปด้วยลูกค้าและนักท่องเที่ยว ความที่เป็นย่านเมืองเก่า การ ‘มีอยู่’ ของธุรกิจทางเพศจึงต้องผ่านความเห็นชอบ รวมทั้งความอดกลั้นของผู้คนในย่าน เพราะความน่าดึงดูดใจของมันนำมาซึ่งพฤติกรรมที่แปลกปลอมของนักเที่ยวจากทั่วโลกเหมือนกัน
กระทั่งต้นปี 2020 นายกเทศมนตรีของอัมสเตอร์ดัมมีมติให้ย่านโคมแดงของ De Wallen ปลอดจากนักท่องเที่ยว เพื่อยุติปัญหามลภาวะในย่าน อีกทั้งมีแผนการจะย้ายย่านโคมแดงไปอยู่ในพื้นที่อื่นของเมืองในอนาคตอันใกล้ด้วย
…ทุกเรื่องพูดคุยกันได้อย่างตรงไปตรงมา เพราะชาวดัตช์เชื่อว่า ‘ความจริงใจ’ ย่อมมาก่อนท่าทีที่เห็นอกเห็นใจกัน
อ้างอิง:
Ben Coates, Why the Dutch are Different: A Journey into the Hidden Heart of the Netherlands, Nicholas Brealey Publishing (2015)
https://www.sym-com.com/warum-niederlaendische-direktheit-anders-ist-als-deutsche/
Fact Box
- เนเธอร์แลนด์ พื้นที่ประเทศ 41,543 ตารางกิโลเมตร จากการสำรวจเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2021 มีประชากร 17,474,693 คน เฉลี่ย 413 คนต่อหนึ่งตารางกิโลเมตร บ่อยครั้งชื่อของเนเธอร์แลนด์ก็ถูกแทนที่ด้วย ‘ฮอลแลนด์’ ซึ่งเป็นชื่อดั้งเดิมที่มีมาตั้งแต่ยุคขุนนางเก่าทางตะวันตกของเนเธอร์แลนด์ เมื่อปี 2019 รัฐบาลประชุมร่วมกับฝ่ายเศรษฐกิจ ได้ข้อสรุปว่าให้นำเสนอประเทศด้วยชื่อเนเธอร์แลนด์อย่างถาวร เนื่องจากเกรงว่าชื่อฮอลแลนด์จะผูกโยงกับดอกทิวลิปและกังหันลมมากจนเกินไป ในขณะที่รัฐบาลต้องการให้โลกเห็นว่าเนเธอร์แลนด์เป็นประเทศทันสมัยและเปิดกว้าง
