งานไม่ใหญ่แน่นะวิ: ที่มาของคำว่าด้วยความใหญ่

ในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา วลีหนึ่งที่ใครก็ตามที่โลดแล่นอยู่ในอินเทอร์เน็ตจะต้องได้พบเห็นแน่นอนก็คือ “งานไม่ใหญ่แน่นะวิ” ซึ่งอยู่ๆ ก็กลายมาเป็นวลีฮิตชั่วข้ามคืนและโผล่เต็มฟีดไปหมด ใช้เพื่อสื่อว่า คนพูดกำลังจะโดนอีกฝ่ายแกง เพราะจริงๆ แล้วสิ่งที่พูดถึงใหญ่โตกว่าที่อีกฝ่ายพูดไว้

วลีนี้มาจากฉากหนึ่งในละครเรื่อง ตะวันตกดิน ซึ่งฉายไปเมื่อปีที่แล้ว ในฉากนี้ วิธูได้ชวนวจีผู้เป็นพี่สาวของตนไปงานเลี้ยง โดยบอกว่าเป็นงานเล็กๆ แต่งตัวสบายๆ วจีเองไม่ได้อยากไปงานใหญ่ๆ จึงถามวิธูว่า “งานไม่ใหญ่แน่นะวิ” แต่พอถึงงานวันจริง ปรากฏว่าวจีโดนน้องแกงเพราะตัวเองแต่ตัวสบายๆ ไปงาน แต่คนอื่นในงานแต่งองค์ทรงเครื่องกันหนักมาก

สัปดาห์นี้ Word Odyssey จึงขอโหนกระแสวลีฮิตนี้และพาไปดูคำที่ใช้พูดถึงสิ่งที่มีขนาดใหญ่ในภาษาอังกฤษ ไม่ว่าจะในเชิงขนาดหรือปริมาณ พร้อมสำรวจที่มาที่ไปของคำเหล่านี้ด้วย

Enormous

คำนี้แต่เดิมไม่ได้ใช้พูดถึงขนาดอย่างในทุกวันนี้ แต่ใช้หมายถึง ผิดปกติ ผิดบาปสาหัส ชั่วร้ายเหลือแสน เพราะประกอบขึ้นจาก ex- ที่แปลว่า ออก ภายนอก รวมกับ norm ที่แปลว่า ธรรมเนียม มาตรฐาน ได้ความหมายรวมว่า ผิดแผกไปจากมาตรฐาน ผิดปกติ ซึ่งในที่นี้หมายถึง ผิดแผกไปจากมาตรฐานทางศีลธรรมที่คนทั่วไปยอมรับได้ (ความหมายนี้ยังคงเห็นได้ในรูป enormity เช่น the enormities of the junta ก็คือ การกระทำอันชั่วร้ายต่างๆ ของรัฐบาลทหาร)

แต่ในเวลาต่อมา ความหมายของคำนี้ก็เปลี่ยนแปลงไป คือจากที่ผิดแผกจากมาตรฐานทางศีลธรรม กลายไปหมายถึง ผิดแผกจากมาตรฐานในด้านขนาด พูดอีกอย่างก็คือ มีขนาดใหญ่กว่าปกติทั่วไป ทำให้กลายมาเป็นคำว่า enormous ที่แปลว่า ใหญ่ อย่างที่ใช้กันในภาษาอังกฤษในปัจจุบันนี้

Immense

Mense ที่อยู่ในคำนี้ มาจากคำว่า mensus ในภาษาละติน แปลว่า วัด (รากเดียวกับ measure และ meter) เมื่อเติมส่วนเติมหน้า im- ที่แปลว่า ไม่ เข้าไปแล้ว จึงได้ความหมายว่า วัดไม่ได้ ใหญ่หรือมากมายเกินว่าจะนับหรือวัดได้ ซึ่งเป็นความหมายดั้งเดิมของคำนี้นั่นเอง

แต่ในปัจจุบัน คำว่า immense ไม่จำเป็นต้องใช้เฉพาะกับสิ่งที่ใหญ่เกินกว่าจะวัดได้เท่านั้น ขอแค่เพียงมีขนาดใหญ่มากๆ ก็ใช้คำนี้ได้แล้ว เช่น an immense cloud ก็คือ ก้อนเมฆมหึมา หรือจะใช้ในเชิงเปรียบเปรยกับสิ่งที่เป็นนามธรรม หมายถึง มากมาย มหาศาล ก็ได้ เช่น immense power (กำลังมหาศาล) หรือ immense pressure (แรงกดดันมหาศาล)

Gargantuan

คำนี้ก็เป็นอีกคำที่ใช้พูดถึงความใหญ่โตได้ แต่ส่วนใหญ่มักใช้กับอาหาร คือใช้บรรยายอาหารมื้อใหญ่ หรือความเจริญอาหารแบบสุดๆ เช่น a gargantuan meal/feast หรือ a gargantuan appetite

ส่วนที่คำนี้มักใช้กับอาหารเสียส่วนใหญ่ก็เพราะคำนี้มาจากชื่อยักษ์ Gargantua ในนิยายเสียดสีของฟรองซัวร์ ราเบเลส์ (François Rabelais) ซึ่งนอกจากจะร่างกายสูงใหญ่ ยังขึ้นชื่อเรื่องความกินจุและโหดอีกด้วย

แต่ทั้งนี้ ไม่ได้แปลว่าคำนี้จะใช้แค่กับอาหารเท่านั้น เพราะจริงๆแล้วก็สามารถใช้พูดถึงสิ่งอื่นๆ ที่มีขนาดใหญ่ได้เช่นกัน เช่น a gargantuan task ก็คือ งานช้าง หรือ a gargantuan ego ก็คือ อัตตาค้ำฟ้า

Cyclopean

คำนี้แค่เห็นหน้าตาก็ดูออกแล้วว่ามาจากคำว่า Cyclops ซึ่งเป็นคำที่ใช้เรียกยักษ์ตาเดียวในเทพปกรณัมกรีก มาจากคำว่า kyklos ที่แปลว่า วงกลม หรือ กงล้อ รวมกับ ops ที่แปลว่า ตา หมายถึง มีดวงตาใหญ่เท่ากงล้อ (Cyclops แม้จะลงท้ายด้วย s แต่หมายถึงยักษ์ตาเดียวแค่ตนเดียว ถ้ามีหลายตนจะเรียกว่า Cyclopes)

ส่วนที่ยักษ์ไซคลอปส์ตาเดียวมาเกี่ยวข้องกับความใหญ่โตได้นั้น ก็เพราะเพราะยักษ์เหล่านี้มีร่างกายสูงใหญ่นั่นเอง

แต่ที่น่าสนใจก็คือคำว่า Cyclopean ยังเป็นคำที่ใช้เรียกวิธีการก่ออิฐถือปูนแบบหนึ่งด้วย เรื่องมีอยู่ว่า ในดินแดนที่ปัจจุบันเป็นประเทศกรีซ มีกำแพงหินขนาดใหญ่ที่ก่อขึ้นตั้งแต่สมัยไมซีเนียน (ราว 1,500 ก่อนคริสตกาล) และเนื่องจากหินที่นำมาก่อเป็นกำแพงนี้มีขนาดใหญ่มหึมาจนคนธรรมดาไม่น่ามีปัญหาขนมาได้ คนโบราณจึงเชื่อว่ากำแพงเหล่านี้ต้องสร้างโดยยักษ์ไซคลอปส์เป็นแน่แท้ ในภายหลังจึงเรียกกำแพงเหล่านี้ว่ากำแพงไซคลอปส์ (Cyclopean walls/masonry) นั่นเอง

Colossal

คำนี้เป็นอีกคำหนึ่งที่ใช้พูดถึงความใหญ่ได้ทั้งในเชิงขนาด เช่น a colossal statue (รูปปั้นขนาดมหึมา) และในเชิงปริมาณ เช่น a colossal amount of water (น้ำปริมาณมหาศาล) แต่มักปรากฏร่วมกับคำที่มีความหมายเชิงลบ เช่น a colossal mistake (ความผิดพลาดใหญ่หลวง) หรือ a colossal waste (การทิ้งเปลืองครั้งใหญ่)

ส่วนที่ colossal แปลว่า ใหญ่ ได้ก็เพราะคำนี้เป็นรูปคุณศัพท์ของคำว่า colossus ที่หมายถึง รูปปั้นขนาดใหญ่ยักษ์ สืบสาวกลับไปได้ถึงคำว่า kolossos ในภาษากรีก ซึ่งเป็นคำที่ใช้เรียกรูปปั้นขนาดใหญ่มหึมา โดยเฉพาะรูปปั้น Colossus of Rhodes ซึ่งเป็นรูปปั้นสุริยเทพเฮลิโอส (Helios) สูง 33 เมตรที่ตั้งอยู่ทางเข้าท่าเรือเกาะโรดส์ (Rhodes) และเป็นหนึ่งในเจ็ดสิ่งมหัศจรรย์ของโลกในยุคโบราณด้วย

ที่น่าสนใจก็คือ คำว่า colossus ในปัจจุบัน สามารถใช้หมายถึง บุคคลที่มีอำนาจหรือความสำคัญอย่างมาก หรือเป็นยักษ์ใหญ่ในวงการ ได้ด้วย เช่น a colossus in the media business ก็คือ ยักษ์ใหญ่ในวงการสื่อ

บรรณานุกรม

http://oed.com/

American Heritage Dictionary of the English Language

Ayto, John. Word Origin: The Hidden Histories of English Words from A to Z. 2nd ed. A&C Black: London, 2008.

Merriam-Webster Dictionary

Oxford Advanced Learners’ Dictionary

Shorter Oxford English Dictionary

The Merriam-Webster New Book of Word Histories. Merriam-Webster, 1991.

The Oxford-Duden Pictorial Thai & English Dictionary. River Books, 1999.