ไม่รู้ว่าเร็วๆ นี้มีผู้อ่านคนไหนเคยรู้สึกเหมือนกันไหม เวลารู้สึกคิดถึงเพื่อนเก่า แฟนเก่า รุ่นพี่ที่เคยแอบชอบ หรือญาติห่างๆ ที่เจอกันครั้งสุดท้ายตอน 7 ขวบ ต่อให้กดเข้าไปส่องบัญชีโซเชียลมีเดียของเจ้าตัวถึงที่ เรามักไม่พบความเคลื่อนไหวใหม่ๆ อะไรให้อัปเดตเท่าไรนัก หลายคนลงภาพถ่ายที่เป็นปัจจุบันให้เห็นกันแค่ปีละ 1-2 ครั้ง เขียนโพสต์แสดงความเห็นเรื่องนั้นเรื่องนี้แค่นานๆ ที ที่บ่อยหน่อยเห็นทีจะมีแค่การแชร์คอนเทนต์ต่อจากเพจต่างๆ หรือไม่ก็สตอรีสั้นๆ ที่คนห่างไกลอย่างเรายังไม่ทันจะปะติดปะต่อเรื่องอะไรได้ ก็ระเบิดตัวเองหายไปหลังครบ 24 ชั่วโมง

ถ้าเป็นเมื่อ 10 ปีที่แล้ว แค่กดเข้าไปดูหน้าโปรไฟล์ก็พอรู้คร่าวๆ แล้วว่า ช่วงนี้แต่ละคนสบายดีไหม วันก่อนเพื่อนเก่าไปติดฝนอยู่แถวไหน เมื่อคืนรุ่นพี่คนนั้นกินอะไรเป็นมื้อเย็น แล้วเช้านี้ลูกพี่ลูกน้องของเราเข้าโรงเรียนสายไปกี่นาที

ในวันที่ Facebook และ Instagram ยังเยาว์วัย ชิ้นส่วนชีวิตแสนสามัญธรรมดากลายเป็นสิ่งพิเศษชวนตื่นเต้นขึ้นมาทันที เมื่อได้โพสต์ให้คนอื่นรู้ด้วย เนื้อหาแต่ละครั้งอาจไม่ต้องสวยหรูหรือได้ยอดเอนเกจอะไรมากมาย แต่ก็ทำให้หน้าฟีดของใครหลายคนมีชีวิตชีวาขึ้น

มาวันนี้ เราละล้าละลังอยู่หน้าโพสต์ใหม่กันนานขึ้นทุกที กังขาตัวเองซ้ำแล้วซ้ำอีก

“โพสต์แล้วจะดูสะเหล่อไหม”

“มีใครสนใจอยากรู้เรื่องเราแค่ไหน”

“เข้ากับโทนที่คุมมาหลายปีหรือเปล่า”

การแบ่งปันโมเมนต์เล็กๆ น้อยๆ สักอย่าง จากเคยเรียบง่ายกลับกลายเป็นโปรเจกต์ขนาดย่อมๆ ในชีวิตประจำวัน เป็นคอนเทนต์กว่าจะลงได้ต้องผ่านตัวเราที่ต้องสวมหมวกเป็นทั้งช่างภาพ นักเขียน พิสูจน์อักษร กราฟิก บรรณาธิการ และโซเชียลฯ แอดมิน

ใครที่อ่านมาถึงจุดนี้แล้วยังคงนึกสงสัย ขอรับรองว่านี่ไม่ใช่อุปาทานหมู่ หรือการคาดเดาที่เกิดจากอารมณ์ฟุ้งซ่านในหัวคุณ ในการไต่สวนคดีต่อต้านการผูกขาดที่คณะกรรมาธิการการค้าแห่งสหรัฐอเมริกา (Federal Trade Commission: FTC) ยื่นฟ้อง Meta บริษัทแม่ของ Facebook ฝ่ายกฎหมายของ Meta นำเสนอข้อมูลทางสถิติที่เผยว่า คนใช้เวลาอ่านคอนเทนต์จากเพื่อนของตัวเองน้อยลงจริง ทั้งบน Facebook และ Instagram

แม้แต่ มาร์ก ซักเคอร์เบิร์ก (Mark Zuckerberg) ก็ยอมรับว่า ยุคของโซเชียลฯ ในแบบที่เรารู้จักอาจเดินทางมาถึงจุดจบแล้วก็ได้

หลีกหนีความกดดันจากสายตาที่มองไม่เห็น

ไคล์ เชย์กา (Kyle Chayka) นักเขียนสังกัดนิตยสาร The New Yorker คือผู้ที่คิดค้นคำว่า ‘Posting Zero’ ขึ้น โดยหมายถึงสมมติฐานที่ว่า ในอนาคตอันใกล้ เนื้อหาปริมาณมหาศาลและสีสันฉูดฉาดละลานตาบนโซเชียลฯ จะทำให้ผู้ใช้งานทั่วไปไม่อยากโพสต์อะไรเลย เนื่องจากไม่ต้องการถูกมองเห็น และหมดไฟที่จะแข่งขันกับคอนเทนต์เชิงพาณิชย์ปริมาณมหาศาล

เชย์กาสัมภาษณ์คนรู้จักของเขาทั้ง Gen Y และ Gen Z ที่อาศัยอยู่ในเมืองนิวยอร์ก เอ็มมา (Emma) หญิงสาววัยเลขสามกล่าวว่า “ฉันว่าคนเริ่มระแวงจนไม่กล้าแบ่งปันอะไรในโลกออนไลน์มากเกินไป ซึ่งบางกรณีก็ดีเหมือนกัน ถือว่าเป็นการแก้ไขพฤติกรรมเดิมจากสมัย 10 ปีก่อนที่ชอบโพสต์อะไรเยอะแยะไปหมด” 

นอกจากนี้ เพื่อนวัยใกล้เคียงกันอีกคนของเชย์กาก็โพสต์รูปเซลฟี ก่อนจะลบรูปทิ้งหลังจากลงได้ไม่นาน เพราะ “บางครั้งพอไปเห็นว่ามีเกิดอะไรขึ้นในโลกบ้าง ฉันก็กังวลขึ้นมาว่า ตัวเองจะดูเป็นคนไม่เห็นอกเห็นใจคนอื่นที่มาโพสต์อะไรแบบนี้ในตอนนี้”

อาจกล่าวได้ว่า คน Gen Y ซึ่งเป็นถือเป็นผู้อพยพ (Digital Immigrant) ในโลกดิจิทัล และอยู่ในช่วงที่ค่อยๆ เปลี่ยนผ่านสู่วัยกลางคนกันทีละรุ่นนั้น พอได้ลงหลักปักฐานกับคู่ชีวิตหรือลูกหลาน ก็เริ่มปล่อยวางเรื่องการสร้างตัวตนในโลกออนไลน์ ใส่ใจข่าวสาร และหวงแหนความเป็นส่วนตัวมากขึ้น

ขณะที่ตัวแทนฝั่ง Gen Z ที่เป็นชนชาวดิจิทัลโดยกำเนิด (Digital Native) อย่าง กรรณิกา (Kanika) วัย 24 ปีนั้นมองว่า “คนรุ่นฉันส่วนใหญ่ชอบเป็นฝ่ายเฝ้ามองมากกว่า ไถฟีดนะแต่ไม่โพสต์ พวกเขาน่าจะไม่อยากไปอยู่ในการรับรู้ของใคร หรือถ้าต้องโพสต์จริงๆ พอโพสต์ไปก็จะรู้สึกนั่งไม่ค่อยติดเท่าไร”

ทาริก (Tarik) อายุ 17 ปี ให้สัมภาษณ์ว่า เขากับเพื่อนรุ่นเดียวกันไม่คุ้นเคยกับวัฒนธรรมโพสต์อะไรง่ายๆ ตามอารมณ์แบบที่ Gen Y ทำเมื่อหลายปีก่อน พวกเขาถึงกับเอาวิธีการเรียงรูปแคโรเซล (Carousel) ใน Instagram ของตัวเองมาแลกเปลี่ยนกับเพื่อน 

“ผมนึกภาพตัวเองถ่ายอาหารเช้าลงโซเชียลฯ ไปเฉยๆ อย่างนั้นไม่ออกเลย แต่ถ้าลง Photo Dump แล้วเรียงไว้เป็นภาพที่ 6 ก็อาจจะได้นะ” ทาริกเสริม ก่อนเผยสูตรลับการเรียงรูปแคโรเซลในแบบฉบับของเขา “รูปเดี่ยวรูปหนึ่ง ตามด้วยรูปหมู่กับเพื่อนเพื่อให้คนรู้ว่า เรามีสังคม จากนั้นเป็นรูปถ่ายจิปาถะ เช่น ธรรมชาติสวยๆ หรืออาหาร ถ้าจะให้ดีเอาเป็นรูปงานอดิเรกเก๋ๆ สักอย่างก็ได้” เขาว่า “ขนาดในบัญชีส่วนตัว เพื่อนๆ ผมก็ยังคัดรูปมาอย่างดีเพื่อให้ดูฟรีสไตล์ แต่ไม่ได้ฟรีจริงๆ หรอก”

 

จาก ‘โซเชียลมีเดีย’ เหลือแค่ ‘มีเดีย’

แล้วคำว่า ‘โซเชียลมีเดีย’ สำหรับคุณล่ะมีความหมายอย่างไร ยังใช่แพลตฟอร์มที่เชื่อมต่อผู้คนถึงกันอยู่ไหม คุณมองมันเป็นสถานที่สาธารณะเสมือนจริงที่เปิดโอกาสให้เราเห็นหน้าเพื่อน และเงี่ยหูฟังขณะเดินผ่านบทสนทนาของคนรู้จักได้แม้ตัวอยู่ไกลกัน อย่างนั้นใช่หรือเปล่า

หากใช่ นิยามของคุณอาจเคยจริงเมื่อ 10 ปีที่แล้ว ทว่าในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา โซเชียลมีเดียได้แปรเปลี่ยนไปเป็นสิ่งมีความหมายใกล้เคียงกับ ‘มีเดีย’ ที่แปลว่าสื่อเฉยๆ มากขึ้น

สิ่งที่เห็นบ่อยยิ่งกว่าสเตตัสหรือภาพถ่ายของคนสำคัญในชีวิตจริง คือบทความข่าว วิดีโอโปรโมต รายการพอดแคสต์ คลิปสั้นตัดจากซีรีส์ คอนเทนต์ผลิตโดย AI และอะไรก็ตามที่ออกแบบมาโดยมีเป้าหมายคือมวลชน โซเชียลมีเดียจึงให้ความรู้สึกที่ไม่ค่อย ‘โซเชียล’ อีกต่อไป เพราะโลกอินเทอร์เน็ตวิวัฒนาการมาไกล จนความคาดหวังขั้นต่ำต่อคุณภาพคอนเทนต์ไต่ระดับสูงขึ้น 

ตัวหนังสืออย่างเดียวไม่พอ ต้องมีภาพประกอบ

ภาพนิ่งอย่างเดียวไม่พอ ต้องต่อยอดเป็นวิดีโอ 

วิดีโอง่ายๆ ก็ยังไม่พออีก ต้องเป็นวิดีโอที่ผ่านการตัดต่อให้จังหวะสนุกสนานเร้าใจ 

โปรดักชันทั้งหมดนี้อาจไม่เหลือบ่ากว่าแรงคนมีชื่อเสียงและบรรดาสารพัดแบรนด์สักเท่าไร แต่ตาสีตาสาอย่างเราๆ ไม่มีทางเลือกอะไรนอกเหนือจากผลิตคอนเทนต์บนสมาร์ตโฟนเครื่องเดียวต่อไปอย่างทุลักทุเล

อย่างที่รู้กันว่าโดยมาก อัลกอริทึมจะเลือกผลักดันให้ผู้ใช้เห็นคอนเทนต์ที่มียอดเอนเกจสูงกว่า จากบัญชีที่มีผู้ติดตามเยอะกว่า ซึ่งผลิตเนื้อหาที่ ‘พรีเมียม’ กว่า คนธรรมดาๆ จึงมีพื้นที่ให้ขึ้นไปอยู่บนฟีดของคนรู้จักจริงๆ ของตนน้อยลง ทำให้พวกเขาถูกมองเห็นน้อยลงและรับรู้ถึงปฏิกิริยาตอบรับน้อยลงตาม เมื่อปราศจากแรงจูงใจในรูปเสียงตอบรับ ผู้คนจึงเรียนรู้ที่จะโพสต์ให้น้อยลง และปฏิสัมพันธ์กับโซเชียลมีเดียในเชิงรับมากขึ้น

เมื่อยุค Posting Zero มาถึงจริงๆ ไม่แน่ว่าเราอาจเห็นผู้คนหันไปพึ่งพาช่องทางหรือเครื่องมือใหม่ในการสื่อสารและอัปเดตชีวิต ดีไม่ดีเราอาจหันกลับไปเชื่อมต่อกับผู้คนและสิ่งรอบตัวในโลกจริงมากขึ้นก็ได้ ยังไม่มีใครบอกได้ชัดว่าผลลัพธ์จะออกมาเป็นทางไหน ส่งผลดีหรือผลเสียเพียงใด

แต่สิ่งหนึ่งที่ชัดเจนในตอนนี้คือ ในยุคที่โลกโซเชียลฯ กลายเป็นตลาด คอนเทนต์กลายเป็นสินค้า สำหรับพวกเราที่มีกำลังจำกัด บทบาทแรกที่เหลืออยู่ไม่ใช่ผู้ผลิต แต่เป็นผู้บริโภค

อ้างอิง

Chayka, K. (2025, July 9). Are you experiencing posting ennui? The New Yorker. https://www.newyorker.com/culture/infinite-scroll/are-you-experiencing-posting-ennui The New Yorker

Chayka, K. (2025, April 23). Mark Zuckerberg says social media is over. The New Yorker. https://www.newyorker.com/culture/infinite-scroll/mark-zuckerberg-says-social-media-is-over

Kay, K. (2025, July 24.) Why did our friends stop posting on social media?. BBC. https://www.bbc.com/worklife/article/20250722-social-media-user-changes-kyle-chayka-katty-kay-interview 

Tags: , , , , ,