เมาเหล้าไม่เท่ากับเมารัก แม้สมองทำงานคล้ายกัน แต่ความสุขจากการเมารักเทียบกันไม่ได้

ไม่เมาเหล้าแล้วแต่เรายังเมารัก

สุดจะหักห้ามจิตคิดไฉน

ถึงเมาเหล้าเช้าสายก็หายไป

แต่เมาใจนี้ประจำทุกค่ำคืน

มันคงเป็นจริงอย่างที่สุนทรภู่ว่าไว้ แต่เราคงไม่อาจปฏิเสธได้ว่า ในทางกายภาพ ‘เมาเหล้า’ กับ ‘เมารัก’ นั้นต่างกันโดยสิ้นเชิง ทั้งพฤติกรรมและความเรื้อน แต่ในทางวิทยาศาสตร์ ทั้งเมาเหล้า เมารัก รวมไปถึงเมายา กลับทำให้สมองส่วนกลางที่เกี่ยวกับการให้ ‘รางวัล’ ปล่อยสารสื่อประสาทแห่งความสุขออกมาเหมือนกัน

ในปี 2005 เฮเลน ฟิชเชอร์ (Helen Fisher) นักมานุษยวิทยาด้านชีววิทยา ตีพิมพ์ผลการศึกษาที่อธิบายว่า เมื่อให้ผู้ร่วมทดลองดูภาพของคนรักหรือคนที่แอบชอบพบว่า สมองบางส่วนจะปล่อยสารโดปามีน (Dopamine) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทที่ปล่อยออกมาตอนมีความสุข สิ่งที่น่าสนใจอยู่ที่บริเวณ Ventral Tegmental Area (VTA) ที่ทำงานเกี่ยวกับระบบรางวัล (Brain’s Reward Circuit) บริเวณสมองส่วนกลางก็ปล่อยสารแห่งความสุขนี้ออกมา ซึ่งระบบรางวัลนี้จะทำงานในลักษณะเดียวกันกับตอนมีเซ็กซ์ กินอาหารอร่อยๆ รวมไปถึงตอนที่เสพยา

บทความวิชาการเรื่อง Love and the Brain ของ ริชาร์ด ชวาร์ตซ์ (Richard Schwartz) และ แจกเกอลีน โอลด์ส (Jacqueline Olds) ศาสตราจารย์ด้านจิตเวชและนักบำบัดชีวิตคู่ ที่เผยแพร่บนเว็บไซต์ Harvard Medical School ในปี 2015 อธิบายว่า สารโดปามีนจะไปกระตุ้นระบบรางวัล ทำให้สมองรู้ว่า เมื่อทำสิ่งนี้แล้วจะมีความสุขหรือได้บางอย่างที่เป็นรางวัลอันน่าพึงใจ นั่นจึงเป็นเหตุผลที่ว่า ความรู้สึกตอนตกหลุมรักให้ประสบการณ์ที่สุขล้นคล้ายกับตอนเสพโคเคนหรือดื่มเหล้านั่นเอง

เมื่อเราตกหลุมรักใครสักคน สารเคมีในสมองที่เกี่ยวกับระบบรางวัลจะส่งผลต่อร่างกาย ทำให้หัวใจเต้นเร็ว เหงื่อออกมือ แก้มแดง และรู้สึกหลงใหล ในขณะเดียวกันก็วิตกกังวลด้วย ยิ่งไปกว่านั้นการทำงานของโดปามีนและระบบประสาทอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับความรักแบบโรแมนติกจะทำให้วิจารณญาณและความคิดที่จะตัดสินถูกผิดนั้นไม่ทำงาน จึงทำให้อาการเมารักนี้ตรงกับประโยคสุดคลาสสิกที่ว่า ‘ความรักทำให้คนตาบอด’

ในทางเดียวกันการทำงานของระบบรางวัล เมื่อได้รับสารโดปามีนจากการดื่มแอลกอฮอล์ก็ให้ผลไม่ต่าง เมื่อสมองจดจำจะรู้สึกผ่อนคลาย สุขล้นๆ และเข้าสังคมได้ง่ายขึ้น เจ้าระบบรางวัลนี้ก็จะทำงานวนไป เมื่อเครียดก็ดื่มแอลกอฮอล์จะได้ผ่อนคลายขึ้น แต่โดปามีนที่ปล่อยออกมาจากการดื่มแอลกอฮอล์นั้น ทำให้เกิดความสุขในระยะสั้นเท่านั้น เช่นเดียวกับการเสพโคเคน

เมื่อเจ้าระบบรางวัลได้รับการกระตุ้นจากสารโดปามีนเรื่อยๆ สมองจะจดจำว่า เมื่อได้รับความรัก ดื่มแอลกอฮอล์ หรือเสพโคเคน จะนำความสุขมาให้ จนอาจทำให้บางคนเสพติดสิ่งเหล่านี้ และหล่อเลี้ยงระบบรางวัลนี้ให้ทำงานต่อไป ทว่าในระยะยาว ความสุขเหล่านี้จะให้ผลต่างกัน

บทความวิชาการเรื่องเดิมบอกกับเราว่า เมื่อโดปามีนทำให้ความรักแบบโรแมนติกดำเนินไปได้นานสักระยะ ความรักแบบลุ่มหลงนี้จะแปรเปลี่ยนเป็นความใส่ใจและเห็นใจมากกว่าแค่เรื่องทางกาย

ตรงกันข้ามกับโดปามีนที่เกิดจากการดื่มแอลกอฮอล์และเสพสารเสพติด เมื่อร่างกายจดจำและทำซ้ำพฤติกรรมเดิมๆ เป็นระยะเวลานาน นอกจากความสุขที่เกิดขึ้นทุกครั้งแล้ว ยังทำให้เกิดการติดสุราเรื้อรังและอาการติดยา ซึ่งส่งผลต่อสุขภาพในระยะยาว เช่น อาการซึมเศร้า และความวิตกกังวล

เจ้าสารโดปามีนและระบบรางวัลนี้ทำงานกับอาการเมารัก เมาเหล้า และเมายา เหมือนกันทางระบบประสาท แต่ให้ผลต่างกันในด้านสุขภาพกายและใจในระยะยาว

แม้อาการเมาทั้ง 3 แบบจะให้ความสุขคล้ายกันก็จริง แต่เมื่อมองในระยะยาว ความสุขจากการเมารัก คงเป็นผลดีกว่าเป็นแน่แท้

อ้างอิง

https://hms.harvard.edu/news-events/publications-archive/brain/love-brain

https://neurolaunch.com/does-alcohol-increase-dopamine/

https://www.medicalnewstoday.com/articles/cocaine-withdrawal

https://www.okmd.or.th/okmd-kratooktomkit/4049/