จีนอัดฉีดเงินลงทุนและเงินช่วยเหลือเข้าไปในกัมพูชาเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ เมืองท่าอย่างสีหนุวิลล์แปรสภาพเป็น ‘ลิตเติลไชน่า’ เต็มไปด้วยคนจีนกิจการจีน สะท้อนการยึดหัวหาดในย่านอ่าวไทยด้วยกำลังทรัพย์

โลกสาดส่องสปอตไลท์มายังกัมพูชาในช่วงการเลือกตั้งเมื่อ 29 กรกฎาคม ซึ่งนายกรัฐมนตรี ฮุน เซน ชนะแบบไร้คู่แข่ง กวาดที่นั่งในสภาทั้ง 125 ที่นั่ง ไม่เหลือที่ทางสำหรับฝ่ายค้านแม้แต่เสียงเดียว นักสังเกตการณ์มองว่า การผูกขาดอำนาจยาวนานกว่า 30 ปีของผู้นำวัย 65 รายนี้ มีจีนเป็นพลังหนุน

เงาของจีนที่อยู่เบื้องหลังการตีตั๋วต่อบนเก้าอี้ผู้นำของฮุน เซน ทำให้เป็นที่จับตาว่า การหว่านพืชของจีนนั้นหวังผลอะไร กัมพูชามีความหมายต่อจีนอย่างไร

 

จีนหนุนฮุน เซน

รัฐบาลปักกิ่งแสดงการสนับสนุนกัมพูชาภายใต้รัฐบาลฮุน เซน ทั้งในมิติของการเมืองและเศรษฐกิจ

ในทางการเมือง หลังเลือกตั้งกัมพูชาแค่ 2-3 วัน เมื่อวันที่ 1 สิงหาคม หวังยี่ มุขมนตรีของจีนก็แสดงความยินดีที่กัมพูชาจัดการเลือกตั้งได้อย่าง ‘ราบรื่น’ พร้อมกับบอกว่า ต่างชาติไม่ควรแทรกแซงกิจการภายในของกัมพูชา จีนสนับสนุนกัมพูชาในการปกป้องอธิปไตย เอกราช และเสถียรภาพของประเทศ

ในทางเศรษฐกิจ เมื่อตอนที่พรรคการเมืองต่างๆ กำลังหาเสียง จีนประกาศให้เงินกู้เงื่อนไขผ่อนปรนแก่กัมพูชาเป็นจำนวน 259 ล้านดอลลาร์ฯ เพื่อสร้างถนนวงแหวนในกรุงพนมเปญ

ในทางตรงกันข้าม การเลือกตั้งครั้งนี้ สหรัฐฯ และอียูระงับการสนับสนุน และไม่ส่งผู้สังเกตการณ์เหมือนอย่างเคย เพราะถือว่าเป็นการเลือกตั้งที่ไม่เสรีและไม่ยุติธรรม ขณะที่จีนมอบเงินให้แก่คณะกรรมการการเลือกตั้งและส่งผู้สังเกตการณ์มาร่วมด้วย ทั้งๆ ที่จีนเองไม่มีประสบการณ์จัดเลือกตั้งอย่างเป็นประชาธิปไตย

ทุกวันนี้ จีนเป็นพันธมิตรทางเศรษฐกิจและการเมืองที่ใกล้ชิดที่สุดของกัมพูชา เงินลงทุนของจีนเพิ่มจาก 600 ล้านดอลลาร์ฯ เมื่อปี 2012 เป็น 1,080 ล้านดอลลาร์ฯ ในปี 2016  

‘สีหนุวิลล์’ คือไชน่าทาวน์

อิทธิพลของจีนในกัมพูชาถูกจับตาอย่างมากจากสื่อตะวันตก หนังสือพิมพ์ ดิ การ์เดียน และวอชิงตันโพสต์ พร้อมใจกันเสนอกรณีตัวอย่างที่ชี้ให้เห็นว่า กัมพูชากำลังกลายเป็นนิคมแห่งใหม่ของชาวจีน

สีหนุวิลล์ เมืองท่าเพียงแห่งเดียวของกัมพูชาที่มีท่าเรือน้ำลึก ถูกทุนจีนจับจองเป็นถิ่นฐานและปลายทางท่องเที่ยว เพราะตั้งอยู่ในเส้นทางสายไหมใหม่ ในเมืองเต็มไปด้วยบ่อนคาสิโน รีสอร์ท และอพาร์ตเมนต์สำหรับคนจีน

เวลานี้ สีหนุวิลล์มีคาสิโน 30 แห่ง ภายในสิ้นปี 2018 คาสิโนจะผุดอีกกว่า 70 แห่ง นอกจากนี้ เมืองทางตอนใต้ของกัมพูชาริมฝั่งทะเลอ่าวไทยแห่งนี้ยังเป็นที่ตั้งของโรงไฟฟ้ามูลค่า 4,200 ล้านดอลลาร์ และแหล่งผลิตน้ำมันนอกชายฝั่งที่มีบริษัทจีนเป็นเจ้าของด้วย

คาสิโนและร้านอาหารของคนจีนในสีหนุวิลล์ (จาก REUTERS/Samrang Pring)

ปัจจุบัน ประมาณร้อยละ 20 ของประชากรในสีหนุวิลล์เป็นชาวจีน ตัวเลขเมื่อปี 2017 ระบุว่า มีคนจีนไปท่องเที่ยวที่นั่นเกือบ 120,000 คน เพิ่มขึ้นจากปีก่อนหน้าถึงร้อยละ 126

นอกจากนี้ สีหนุวิลล์ยังมีเขตเศรษฐกิจพิเศษ ซึ่งเป็นเขตปลอดภาษี มีเนื้อที่ 7 ตร.กม. ในจำนวนโรงงานที่มีอยู่ 121 แห่งนั้น เป็นของชาวจีน 104 แห่ง

เมื่อกลายเป็นเมืองท่องเที่ยว เป็นถิ่นฐานสำหรับชาวจีนที่ไปทำธุรกิจ เช่น ร้านขายของ ร้านอาหาร ผลกระทบที่ตามมาสำหรับคนท้องถิ่นก็คือ ค่าครองชีพแพงขึ้น ค่าเช่าห้องพักแพงขึ้น แถมคนเข้าเมืองสัญชาติจีนก็ไม่ซื้อสินค้าในท้องถิ่น แต่ไปนอนโรงแรมจีน กินข้าวในร้านคนจีน เพราะความสะดวกในการสื่อสาร

ในภาพรวม จีนกับกัมพูชาเห็นพ้องกันว่า จะเพิ่มจำนวนนักท่องเที่ยวจีนที่ไปยังกัมพูชากว่าเท่าตัว โดยตั้งเป้าให้ได้ 2 ล้านคนภายใน 2 ปีข้างหน้า และเพิ่มมูลค่าการค้าระหว่างกันขึ้นเป็น 6,000 ล้านดอลลาร์ฯต่อปี

ทุนจีนค้ำจุนอำนาจนิยม

นักสังเกตการณ์มองว่า อำนาจทุนของจีนที่หลั่งไหลไปยังประเทศกำลังพัฒนาในหลายภูมิภาค กำลังกลายเป็นปัจจัยอุ้มชูระบอบอำนาจนิยม กัมพูชาก็อยู่ในข่ายนี้

เหตุผลหลักก็คือ ในขณะที่ชาติตะวันตกตั้งเงื่อนไขในการให้ความช่วยเหลือและการทำการค้าการลงทุน ว่า ประเทศผู้รับต้องพัฒนาประชาธิปไตย เคารพสิทธิมนุษยชน ดูแลสิ่งแวดล้อม ดูแลผู้ใช้แรงงาน จีนมองเมินเงื่อนไขเหล่านี้ทั้งหมด

ดังนั้น ทุนจีนจึงดึงดูดใจบรรดารัฐบาลอำนาจนิยม กลายเป็นแพชูชีพที่ช่วยให้ผู้นำเหล่านั้นไม่ต้องง้อชาติตะวันตกเหมือนเมื่อหลายทศวรรษก่อน

จีนมักพูดเสมอว่า ความช่วยเหลือและความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจของจีนนั้น มอบให้ประเทศผู้รับนำไปใช้ตามตามสภาพการณ์ภายในของผู้รับเอง เพื่อให้เกิดการพัฒนาที่ตรงตามความต้องการของผู้รับ จีนจะไม่ยุ่งเกี่ยวกับเรื่องในบ้านของมิตรประเทศ

อย่างไรก็ดี นักวิจารณ์บอกว่า วาทกรรมเชิดชูอธิปไตยของรัฐเอกราชเช่นนี้ แม้ฟังดูสอดคล้องกับบรรทัดฐานระหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิอัตวินิจฉัย ทว่าอันที่จริงแล้วแฝงเร้นการแสวงหาผลประโยชน์อย่างแยบคาย

สัจพจน์ในการเมืองโลกมีอยู่ว่า ไม่มีประเทศไหนหว่านพืชแล้วไม่หวังผล

จีนต้องการอะไรจากกัมพูชา

วิทยานิพนธ์ของ Heng Pheakdey (2015) อธิบายว่า ดอกผลที่จีนคาดหวังจากกัมพูชานั้นมีหลายแง่มุม นับเฉพาะที่โดดเด่น คือ ผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจ กับผลประโยชน์ทางยุทธศาสตร์

ในด้านเศรษฐกิจ จีนหวัง 3 เรื่อง ขยายตลาดส่งออกมายังกัมพูชา รับเหมาสัมปทานเกี่ยวกับทรัพยากรธรรมชาติ โดยเฉพาะน้ำมันดิบและก๊าซธรรมชาติ และใช้ประโยชน์จากที่ดินเกษตรกรรมของกัมพูชาในการผลิตอาหารเลี้ยงประชากรจีน

ในด้านยุทธศาสตร์ จีนหมายตาที่จะเข้าใช้ท่าเรือและสนามบินในกัมพูชา เพราะมีที่ตั้งเชื่อมโยงกับอ่าวไทยและช่องแคบมะละกา นอกจากเพื่อแสดงอำนาจทางทะเลแล้ว ยังสามารถถ่วงดุลสมุทรานุภาพของอเมริกาในน่านน้ำแถบนี้ด้วย

กำลังทรัพย์ของจีนกำลังแปลงโฉมกัมพูชา ค้ำยันระบอบฮุน เซน ความเคลื่อนไหวเหล่านี้มีนัยอย่างไรต่ออุษาคเนย์ คำถามนี้กำลังมีคนถามกันมากขึ้นในหมู่นักการทหาร นักการต่างประเทศ นักวิชาการ จนถึงแวดวงสื่อมวลชน

 

อ้างอิง:

 

บรรยายภาพเปิด:

โครงการก่อสร้างโรงแรมและเอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์ของจีนในสีหนุวิลล์ (ภาพเมื่อ 26 พฤศิกายน 2561 จาก REUTERS/Matthew Tostevin)

Tags: , , ,