“ในมอสโก ทุกคนล้วนถูกสะกดรอย”
1
ช่วงดึกของวันที่ 15 กรกฏาคม 1977 มาร์ธา ปีเตอร์สัน (Martha Peterson) วัย 32 ปี เจ้าหน้าที่สถานทูตของสหรัฐอเมริกา กำลังเดินข้ามสะพานแห่งหนึ่งในกรุงมอสโก เมืองหลวงของสหภาพโซเวียต
เธอไม่รู้ตัวเลยสักนิดว่า มีกับดักรออยู่ที่นั่น
หญิงสาวสังเกตเห็นชาย 3 คนที่ยืนอยู่ตรงสะพาน จำได้ว่าเคยเห็นพวกเขาในช่วงเย็น แต่จำไม่ได้ว่าที่ไหน
เสี้ยววินาทีนั้น มาร์ธากลับปล่อยผ่าน เธอลืมกฎของมอสโก (The Moscow Rules) ข้อที่ 3 ย้ำเตือนให้ทุกคนระลึกไว้เสมอ ในเมืองหลวงของสหภาพโซเวียต เราล้วนถูกสะกดรอยอยู่ตลอดเวลา
แท้จริงแล้ว เธอไม่ได้เป็นเจ้าหน้าที่ทูตอเมริกาเพียงอย่างเดียว แต่มีฉากหลังเป็นสายลับของสำนักข่าวกรองกลาง (Central Intelligence Agency) หรือชื่อย่อว่า ‘ซีไอเอ’ (CIA)
และ ณ สะพานแห่งนี้ เธอจะต้องเข้าไปเก็บอิฐปลอม ซึ่งถูกวางทิ้งไว้อย่างไม่ใยดี แต่ภายในบรรจุเอกสารความมั่นคงของสหภาพโซเวียต
เมื่อหยิบของมาได้ มาร์ธาจะทิ้งกระเป๋าสะพายลงไปแทน แล้วเดินจากไป
ตลอดเวลาเธอไม่เคยพบกับเจ้าของทรัพย์สินที่จะต้องมาหยิบ และเขาก็ไม่เคยพบหญิงสาวเช่นกัน
ในวงการสายลับ สิ่งนี้เรียกว่าจุดส่งของ มีไว้เพื่อไม่ให้เจ้าหน้าที่ข่าวกรองกับสายข่าวเจอกัน ป้องกันไม่ให้ฝ่ายศัตรูจับได้คาหนังคาเขา
มาร์ธาไม่ทันสังเกตและฉับไวเพียงพอ ในจังหวะที่ชายฉกรรจ์ 3 คนที่เธอคุ้นหน้า พุ่งเข้ามาประกบ บุรุษหนึ่งล็อกคอเธอจากด้านหลัง อีกคนพุ่งเข้าถลกเสื้อเธอขึ้น มันเลิกไปถึงยกทรง ทำให้พวกเขาค้นพบอุปกรณ์ดักฟังติดตั้งในนั้น ส่วนอีกรายยืนคุมเชิง ขมวดคิ้ว แปลกใจที่พบผู้หญิง
จากนั้นรถแวนขับพุ่งปราดเข้ามาจอด เธอถูกอุ้มหายขึ้นไปในนั้น ยานพาหนะขับออกไป ที่หมายคืออาคารลูบยันกา (Lubyanka) ที่ตั้งของสำนักงานคณะกรรมการความมั่นคงแห่งรัฐ (Komitet gosudarstvennoy bezopasnosti) หรือ ‘เคจีบี’ (KGB)
จังหวะเกิดเหตุ มีประชากรโซเวียตเห็นทุกอย่าง แต่ทำได้แค่มอง แล้วไม่สนใจหรืออยากรู้เห็นด้วย พวกเขารู้ตัวเองว่า ทุกอย่างเป็นไปได้ในมอสโก การอุ้มคนกลางเมืองโดยเจ้าหน้าที่รัฐเป็นเรื่องปกติ ดังนั้นอย่าแส่เข้ามายุ่ง หากอยากมีชีวิตรอด
ขณะถูกคุมตัวอยู่ในรถ มาร์ธานึกถึงวันที่ครูฝึกสายลับนามจัดตั้งว่า บ็อบ (Bob) จ้องหน้าเธอ หลังรู้ข่าวว่าหญิงสาวกำลังจะไปเป็นสปายในดินแดนหลังม่านเหล็ก เขาให้คำแนะนำสั้นๆ ว่า
“ถ้าพวกมันจับได้ เธอจะถูกซ้อมรุนแรง เอาให้เจ็บสาหัส เหมือนที่พวกมันทำกับผู้ชาย”
บ็อบย้ำเตือนอีกครั้งว่า “ที่นั่น สปายผู้ชายหรือสายลับผู้หญิง มันไม่มีความแตกต่างกันแม้แต่น้อย ถ้าถูกรวบตัว”
รถแวนถึงอาคารลูบยันกา มาร์ธารู้ตัวดีว่าชีวิตแขวนอยู่บนเส้นด้าย สถานที่แห่งนี้ไม่ใช่สำนักงานใหญ่ของเคจีบีเท่านั้น แต่ยังเป็นคุกลับไว้สอบปากคำทรมานสายลับต่างชาติอีกด้วย มีเจ้าหน้าที่ข่าวกรองตะวันตกจำนวนหนึ่งเข้าไปแล้วออกมาในสภาพไร้ลมหายใจ
เธอหวังว่า ตัวเองจะไม่มีชะตากรรมแบบนั้น
2
มาร์ธาไม่เคยคิดว่าจะได้มาทำงานที่ซีไอเอ เธอเรียนจบมหาวิทยาลัยด้วยความฝันอยากเป็นครู ณ รั้วแห่งปัญญาชน เธอพบชายหนุ่มที่เรียนหมอและอยากเป็นนักข่าว ทั้งสองคบหาและเมื่อเรียนจบ ฝ่ายชายเบนเส้นทางอาชีพเป็นทหาร ในช่วงสงครามเวียดนาม
หลังแต่งงานกันได้ไม่นาน เขาเข้าทำงานกับซีไอเอ ถูกส่งไปลาว ชายหนุ่มเป็นสายลับด้วยฉาบหน้าว่า ที่ปรึกษาของสหรัฐอเมริกา
แต่แล้วในวันที่ 19 ตุลาคม 1972 มาร์ธากลายเป็นแม่ม่าย เมื่อสามีสุดที่รักประสบอุบัติเหตุเครื่องบินตกขณะปฏิบัติการทางทหาร หลังสูญเสียสามีมีคนแนะนำให้ลองไปสมัครทำงานกับซีไอเออย่างจริงจัง จะได้มีรายได้จุนเจือชีวิต
นั่นทำให้เส้นทางสายลับเริ่มต้นขึ้น แม้ผู้บังคับบัญชาจะอยากให้มาร์ธา ทำงานเป็นเสมียน หรืองานตั้งโต๊ะ แต่เธอไม่ยอม อยากออกภาคสนาม เพราะหากเลือกเส้นทางสบายๆ เงินก็คงจะน้อยกว่าเจ้าหน้าที่ผู้ชายแน่นอน
ซีไอเอเห็นประวัติ เห็นการศึกษา พวกเขาตัดสินใจครั้งสำคัญ เข้าไปถามว่าสนใจอยากลงสนามในฐานะสปายไหม เมื่อเธอพยักหน้า พวกเขาบอกว่าจะส่งไปสหภาพโซเวียต ศัตรูสุดอันตรายของอเมริกาในช่วงสงครามเย็น
หญิงสาวตอบตกลงทันที
นั่นทำให้มาร์ธากลายเป็นสายลับหญิงคนแรกของซีไอเอ ที่ถูกส่งไปลุยงานในมอสโก ดินแดนแสนอันตราย ที่เจ้าหน้าที่ข่าวกรองชายในโลกตะวันตกหวาดหวั่นสั่นสะท้าน เพราะหากพลาดเพียงนิดเดียว อาจกลายเป็นศพได้
แม้จะเป็นสมรภูมิรบเดือดของโลกจารชน แต่ซีไอเอประเมินแล้วว่า ความเป็นสตรีเพศของเธอนี่แหละ จะสร้างความได้เปรียบในโลกข่าวกรองอย่างมหาศาลได้
หน้าที่ของหญิงสาวมีเพียงอย่างเดียว ออกไปรับข้อมูลจากสายลับโซเวียตแปรพักตร์ เจ้าของรหัสเรียกขานว่า ‘TRIGON’
3
เคจีบีคือหน่วยข่าวกรองที่ดูแลโซเวียต แม้นจะโหดเหี้ยม แต่พวกเขาเป็นชายแท้ที่ด้อยค่าว่า ผู้หญิงไม่มีทางทำงานแบบพวกเขาได้
นั่นทำให้สปายแห่งโลกคอมมิวนิสต์ประมาทมาร์ธา เมื่อเธอถูกส่งไปทำงานกับสถานทูตอเมริกาในมอสโก เคจีบีไม่สนใจจะเช็กประวัติ เพราะคิดว่าก็คงเป็นแค่เจ้าหน้าที่สาวธรรมดาเท่านั้น
มาร์ธาถูกสั่งย้ำเตือนเสมอว่า ที่นี่อันตรายทุกฝีก้าว ไม่ว่าไปไหน อย่าลืมดูทางหนีทีไล่ หากสัญชาตญาณบอกว่า อันตราย ให้เชื่อมัน และเลือกหนีก่อนจะสู้
เพราะมอสโกคือแดนเถื่อนที่สายลับตะวันตกตายได้ง่ายๆ โดยไม่ทันรู้ตัว
หญิงสาวจำทุกอย่างขึ้นใจ เธอจะสะพายกระเป๋า เดินตัวคนเดียวไปที่สะพาน แล้วเมื่อไม่มีใครสนใจ ก็จะวางกระเป๋าดังกล่าวทิ้งไว้ในจุดที่ลับตาคน ก่อนจะหยิบก้อนอิฐปลอม ซึ่งภายในบรรจุเอกสารที่ TRIGON ใส่มาให้
สายข่าวของเธอเป็นเจ้าหน้าที่สายลับเคจีบีประจำอเมริกาใต้ เขาถูกทาบทามและส่งข้อมูลแผนของโซเวียตในทวีปนั้นมาให้ เมื่อเขาถูกโยกกลับมามอสโก เขาก็ยังส่งข้อมูลให้ซีไอเออยู่เป็นประจำ
จุดส่งของของ TRIGON และมาร์ธามีหลายจุด แล้วแต่จะนัดกันผ่านทางของที่วางทิ้งไว้ บางครั้งมาร์ธามารับเอกสาร บางคราวเธอเอากระเป๋าที่บรรจุจุดนัดพบใหม่มาให้ เพื่อระวังการถูกจับได้
ของที่ทิ้งไว้มีหลากหลายรูปแบบ ซีไอเอเคยใช้ซากหนูปลอม ยัดข้อมูลสำคัญลงไป และฉีดสเปรย์พริกไทย เผื่อแมวหรือสัตว์ไหนมาเจอ จะได้หลีกหนี
และเพราะเคจีบีดูถูกผู้หญิง พวกเขาไม่เคยคิดเลยว่า กระเป๋าสะพายของสตรีคืออุปกรณ์สายลับ พวกเขาไม่เคยคิดจะค้น เพราะไม่อยากจับของเหล่านี้ ชายแทร่เอามากๆ
2 ปีในการแลกเปลี่ยนข้อมูล สหภาพโซเวียตไม่เคยตระหนักในเรื่องนี้ จนกระทั่งล่ามแปลภาษาที่เป็นลูกจ้างชั่วคราวในสถานทูตอเมริกาประจำรัสเซีย เจ้าตัวทำงานให้กับข่าวกรองของเชโกสโลวาเกีย ซึ่งเวลานั้นเป็นพันธมิตรแนบแน่นของมอสโก สามารถเข้าถึงแฟ้ม TRIGON ได้ จึงส่งทุกอย่างให้เป็นการเปิดโปงสปายสองหน้ารายนี้ในที่สุด
เคจีบีบุกคุมตัว TRIGON ได้ที่ห้องพัก ระหว่างที่พยายามเค้นสอบ สายลับที่ถูกจับได้ทำทีจำนนทุกอย่าง และพร้อมจะเขียนคำรับสารภาพทุกอย่าง
“เอาปากกาผมมา แล้วจะเขียนให้”
นี่คือความผิดพลาดของทางการโซเวียต ปากกาที่ถูกส่งไปให้ TRIGON แท้จริงแล้วมันคืออุปกรณ์ที่ซีไอเอมอบให้ หลังจากสปายแปรพักตร์ร้องขอ
“แฟนสาวผมกำลังท้อง เอาเธอออกนอกประเทศไปอเมริกา ตอนนี้ผมกำลังถูกเคจีบีจับตา พวกเขาจะมาจับผมในไม่ช้า” เขาบอกกับซีไอเอและร้องขอปากกาด้ามนี้
และวันนี้เขาก็ได้ใช้มัน เมื่อเคจีบีเผลอเพราะมัวแต่จ้องกระดาษ TRIGON อ้าปากงับปลอกปากกาทันที แท้จริงแล้ว มันเป็นอุปกรณ์ปลิดชีพ มีไซยาไนด์เคลือบอยู่ หากกัดปลอกแตก สารพิษจะแล่นเข้าสู่ร่าง ตายในฉับพลัน
เป็นอันว่าสายลับแปรพักตร์หนีรอดการทรมานของเคจีบี ด้วยความตายที่ตัวเองเลือก สิ่งนี้สร้างความไม่พอใจให้โซเวียตอย่างมาก พวกเขาเสียที แต่แฟ้มข้อมูล TRIGON ที่ได้มา ก็ทำให้รู้ว่า งานต่อจากนี้จะต้องจับกุมสายลับอเมริกาให้ได้
เคจีบีรู้ว่า ไม่นานสปายศัตรูจะต้องปรากฏที่สะพาน เมื่อเดินมาถึงจุดนัดพบก็จะโดนรวบตัวอย่างแน่นอน
พวกเขาสอดแนมจากสถานทูตอเมริกาจนถึงสะพานอยู่หลายวัน เมื่อเข้าจับกุมได้ อุ้มขึ้นรถแวนสำเร็จ เมื่อมาถึงสำนักงานใหญ่เคจีบี หัวหน้าชุดต่างอึ้งและตกใจ ก่อนพูดภาษารัสเซียกับลูกน้องว่า
“พวกอเมริกันใช้ผู้หญิงเป็นสปายเหรอวะ”
4
อาการงงปนตกใจนี้เอง ทำให้เคจีบีไม่คิดจะทรมานรีดความลับจากมาร์ธา เพราะพวกเขาไม่เคยสอบปากคำสายลับหญิงภาคสนามมาก่อน
อีกทั้งฝ่ายอเมริกาก็ไม่ได้โง่ ไม่มีแผนสอง เมื่อเครื่องดักฟังในตัวหญิงสาว หยุดทำงาน พวกเขาก็รู้ว่า มาร์ธาหายตัวไป มันต้องเกิดเรื่องไม่ชอบมาพากลแน่ จึงสั่งตามหา เมื่อไม่พบศพ หรือร่องรอยการทำร้าย ก็เชื่อว่าน่าจะถูกจับกุมตัวไป จึงรีบติดต่อมายังสำนักงานของหน่วยข่าวกรองโซเวียตทันที
ไม่นานหลังโดนคุมตัว เจ้าหน้าที่การทูตของอเมริกาก็มาถึงอาคารลูบยันกา เพื่อขอพบมาร์ธา และร่วมฟังการสอบปากคำด้วย
สิ่งที่หัวหน้าเคจีบีและลูกน้องไม่รู้เลยคือ เจ้าหน้าที่ซึ่งมานั่งในห้องกับหญิงสาวนั้น ก็เป็นซีไอเออีกคน และใส่นาฬิกาที่ข้อมือซ้ายและขวา ซึ่งมีอุปกรณ์อัดเสียงซ่อนไว้ด้วย
3 ชั่วโมงผันผ่าน ในที่ตั้งของเคจีบี มาร์ธาไม่รู้ข้อมูลอะไรเลย เพราะไม่เคยพบหน้า TRIGON และเพิ่งรู้ว่าเขาเสียชีวิตไปแล้วเมื่อ 17 วันก่อน
ในที่สุดเคจีบีก็ปล่อยตัวไป แต่ได้มีคำสั่งเนรเทศหญิงสาวออกจากดินแดนแห่งนี้ทันที ห้ามกลับมาเหยียบมอสโก หรือสถานที่ไหนในสหภาพโซเวียตอีก
ชั่วชีวิต
5
หลังเกิดเรื่องใหม่ๆ คนในสถานทูตอเมริกันต่างช็อก ไม่คิดว่าหญิงสาวร่างบอบบาง จะเป็นซีไอเอตัวฉกาจ ไม่เคยมีใครสงสัย แม้กระทั่งสายลับสองหน้าที่ทำงานในนั้น
มาร์ธาบอกว่า ตอนที่ถูกจับได้นั้น เคจีบีโกรธมากที่เสียเชิงให้กับหญิงสาว และพวกเขาไม่กล้าตะคอกอะไรเธอมาก เพราะไม่อยากให้เรื่องราวทั้งหมดถูกรายงานให้ผู้บังคับบัญชา พวกเขาอาจโดนลงโทษได้ ฐานละเลยไม่สนใจสตรีเพศ ประมาทจนคิดไม่ถึงว่าจะมีผู้หญิงเป็นสายลับได้
ในเวลาต่อมา เคจีบีปล่อยภาพเธอขณะถูกจับกุม ขณะถูกสอบสวน เพื่อไม่ให้มาร์ธาสามารถทำงานสายลับภาคสนามได้อีก นั่นทำให้หญิงสาวถูกขยับไปนั่งโต๊ะทำงาน ให้คำแนะนำสายลับรุ่นใหม่ จนเป็นผู้กรุยทางให้สตรีได้ก้าวไปทำงานในโลกข่าวกรองเป็นจำนวนมาก และเก่งไม่แพ้บุรุษด้วย
มาร์ธาย้ำว่า สาเหตุที่ถูกรวบตัว ไม่ได้หมายความตัวเองละเมิดกฎของมอสโก แต่เป็นเพราะสายลับสองหน้าในสถานทูตอเมริกาเอาข้อมูล TRIGON ไปให้เคจีบีต่างหาก
“ฉันไม่ได้ถูกจับ แต่ถูกซุ่มโจมตีต่างหาก”
ประสบการณ์เฉียดตายในสหภาพโซเวียต เป็นตำนานเลื่องชื่อของซีไอเอ แม้นจะกลับไปไม่ได้อีก แต่หญิงสาวก็ยังได้รับสิ่งดีๆ จากที่นั่น เพราะขณะทำงานในสถานทูต เธอพบรักครั้งใหม่กับชายหนุ่มที่ทำงานในนั้น และสานสัมพันธ์จนแต่งงาน และนั่นคือจุดที่หญิงสาวได้ฤกษ์เกษียณตัวเองจากหน่วยข่าวกรอง มาเป็นแม่บ้านปกติธรรมดา
มาร์ธามีลูกด้วยกัน 2 คน ใช้ชีวิตอย่างสุขสบาย โดยไม่มีใครรู้มาก่อนว่าเธอคนนี้ คือสุดยอดสปาย
จนกระทั่งวันหนึ่ง เมื่อเห็นว่าลูกๆ เริ่มเป็นวัยรุ่นกันแล้ว เธอได้เรียกทั้งคู่มาพบที่โต๊ะอาหาร แล้วบอกภูมิหลังในอดีต
“แม่ทำงานให้กับซีไอเอ”
พวกเขาฟังแล้วอึ้งในสิ่งได้ยิน
“นี่แม่… เป็นสายลับเหรอเนี่ย”
ใช่แล้ว
มาร์ธายืนยันอีกครั้ง
6
หลังวางมือจากโลกจารชน หญิงสาวและครอบครัวซื้อบ้านอยู่เงียบๆ ในชนบทของอเมริกา เมื่อลูกรู้ความจริง เธอเริ่มเขียนหนังสือบอกเล่าชีวิตสุดโลดโผน เรียกตัวเองว่าสายลับแม่ม่าย เพราะตอนทำงาน เธอเพิ่งสูญเสียสามีคนแรก มันขายดีเอามากๆ และทำให้คนทั้งโลกตกตะลึงในวีรกรรมที่เธอสร้างไว้ในอดีต
กาลเวลาต่อมา เมื่อสงครามเย็นสิ้นสุดลง สหภาพโซเวียตเป็นอดีตเหลือเพียงรัสเซีย ซีไอเอยกย่องมาร์ธา เช่นเดียวกับ TRIGON ในฐานะคนกล้าที่เสี่ยงตายเอาข้อมูลมาให้ แม้จะต้องแลกด้วยชีวิตตัวเองก็ตาม
มาร์ธาถึงกับยกย่องชายที่ไม่เคยพบหน้าคนนี้ว่า “เขาทำสิ่งที่ดีและยิ่งใหญ่เอามากๆ”
ทุกวันนี้ยามที่มาร์ธาไปโปรโมตหนังสือตัวเอง ก็จะมีคนเข้ามาชื่นชม ยกย่อง จับมือพร้อมพูดว่า “สิ่งที่คุณทำเพื่อประเทศ ถือเป็นแรงบันดาลใจให้คนรุ่นหลังอย่างยิ่ง”
มาร์ธา ยอดจารชน ได้แต่ยิ้มรับขอบคุณ พร้อมบอกเพียงว่า งานที่ทำนั้น แม้จะตื่นเต้นเอามากๆ แต่ก็เพื่อความมั่นคงของชาติ และทุกอย่างที่ทุ่มลงไปในวันนั้น เมื่อมองย้อนกลับไปดู หญิงชรา สายลับแม่ม่าย พูดถึงมันด้วยรอยยิ้มว่า
“ฉันพอใจในสิ่งที่ทำลงไป และภูมิใจเอามากๆ เลยค่ะ”
ข้อมูลอ้างอิง
https://www.cia.gov/stories/story/trigon-spies-passing-in-the-night/
https://www.spymuseum.org/education-programs/adults/the-moscow-rules/?utm_source=chatgpt.com
https://www.cryptomuseum.com/people/peterson/index.htm
https://www.npr.org/2019/06/10/724099134/moscow-rules-how-the-cia-operated-under-the-watchful-eye-of-the-kgb
Tags: ซีไอเอ, สายลับ, โซเวียต, Haunted History, สปาย
