ปี 2018 เขต Upper Denkyira East ของกานาสั่งห้ามไม่ให้เด็กหญิงชาวกานาที่มีประจำเดือนข้ามแม่น้ำระหว่างทางไปโรงเรียน
ในบูซัว (Busua) เมืองชายทะเลทางตะวันตกของกานาติดกับมหาสมุทรแอตแลนติกและทั่วกานา อุปสรรคทางวัฒนธรรมและการเลือกปฏิบัติ ทำให้เด็กผู้หญิงไม่สามารถมีส่วนร่วมในชีวิตประจำวันหลายๆ ด้าน ตั้งแต่การศึกษาไปจนถึงกิจกรรมนอกหลักสูตร แต่กลับถูกยัดเยียดบทบาทให้กับ ‘งานบ้าน’ และ ‘การดูแลเด็ก’ โดยไม่ได้รับค่าตอบแทน
ไม่ต้องพูดถึงเรื่องของกีฬา ที่แม้ว่าบูซัวจะเป็นจุดหมายปลายทางสำหรับการโต้คลื่นที่ได้รับความนิยมที่สุดในกานา ด้วยหาดทรายทอดยาวเหมาะสำหรับคนเล่นเซิร์ฟที่กำลังเริ่มต้นและระดับกลาง ทั้งยังมีโรงเรียนสอนโต้คลื่นและร้านเช่าอุปกรณ์โต้คลื่นหลายแห่ง แต่กีฬาเหล่านี้ยังคงถูกสงวนให้กับเพศชาย
“วันหนึ่งฉันไปเล่นเซิร์ฟและโดนแม่ทุบตีด้วยกระทะ” วาเนสซา เติร์กสัน (Vanessa Turkson) กล่าวด้วยรอยยิ้ม “แม่บอกว่า แม่ไม่ต้องการที่จะสูญเสียฉันไป”
ขณะที่เพื่อนคนหนึ่งของเธอเล่าว่า พ่อแม่จะตรวจดูเท้าของเธอเพื่อหาร่องรอยเม็ดทราย และลงโทษทันที หากพวกเขาพบ
สิ่งเหล่านี้ไม่ได้ไร้เหตุผล ทะเลเป็น ‘พลัง’ ที่น่าเกรงขาม อ่าวกินีเต็มไปด้วยกระแสน้ำที่เป็นอันตรายนอกชายฝั่งกานา และเมื่อ 20 ปีที่แล้ว ทักษะการว่ายน้ำยังเป็นสิ่งที่ผู้คนนอกเมืองขาดแคลน
ผืนน้ำคือแหล่งหาเลี้ยงชีพ การตกปลาทูน่ามีความสำคัญอย่างยิ่งต่อเศรษฐกิจของบูซัว แต่นั่นหมายถึงมันคือพื้นที่ที่เต็มไปด้วยการสูญเสียเช่นกัน เพราะทุก 2-3 เดือนจะต้องมี ‘อีกศพ’ เกยตื้นบนชายหาด
ดังนั้นแม้คนเป็นพ่อเป็นแม่จะมีเหตุผลให้กลัวสูญเสียลูกสาวไปในท้องทะเล และต้องคอยป้องปรามไม่ให้เหล่าเด็กสาวได้สนุกสนานบนชายหาด แต่สิ่งเหล่านี้กำลังเปลี่ยนไป เมื่อเด็กๆ เหล่านี้กำลังเริ่มเรียนรู้ที่จะสนุกกับคลื่นในท้องทะเลของท้องถิ่น ขณะที่บูซัวกลายเป็นหนึ่งในจุดเล่นเซิร์ฟยอดนิยมในกานา
อองรี แอนโธนี ควอฟี (Henry Anthony Kwofie) ผู้พิพากษาชายชาวกานา คือหนึ่งในผู้ที่เปิดโรงเรียนสอนโต้คลื่นในพื้นที่แห่งนี้ร่วมกับน้องชายทั้ง 6 คน ก่อนหน้านี้ เขาเล็งเห็นว่า เด็กสาวส่วนใหญ่มักต้องอยู่บ้านหลังเลิกเรียนเพื่อทำอาหาร หรือช่วยพ่อแม่ทำงาน เขาจึงมีความมุ่งมั่นที่จะทำลายสิ่งเหล่านี้ลง
“ผมสูญเสียพ่อแม่ไปทั้งคู่ตั้งแต่ยังเด็กและเติบโตมากับคุณยาย” เขากล่าว “เมื่อคุณยายจากไป มีผู้หญิงอีกคนมาดูแลผม และตอนนี้โรงเรียนโต้คลื่นของผมก็ได้รับการสนับสนุนจากผู้หญิงคนหนึ่งเช่นกัน
“ผมตระหนักได้ว่า ในแอฟริกา ผู้หญิงทำงานหนักทุกอย่าง บนชายหาดไม่ควรมีแค่ผู้ชายที่โต้คลื่น และกลับบ้านไปโดยที่มีพี่สาวเตรียมอาหารไว้ให้ เราจำเป็นต้องทำอะไรบางอย่างเพื่อให้ผู้หญิงเป็นส่วนหนึ่งของเรา”
ย้อนกลับไป 5 ปีที่แล้ว ควอฟีและพี่น้องของเขาเริ่มโครงการชื่อ ‘Black Girls Surf’ เพื่อสอนนักเล่นเซิร์ฟหญิงให้ว่ายน้ำเป็นแล้วค่อยโต้คลื่น โดยวาเนสซา ครั้งหนึ่งเคยถูกแม่ถือกระทะไล่หวดไปรอบๆ ห้องครัว เป็นหนึ่งในคนเหล่านั้นที่ชนะใจพ่อแม่และลงทะเบียนเรียนได้ ทำให้เธอเรียนรู้ที่จะโต้คลื่นและเติบโตทั้งในแง่ทักษะบนท้องทะเลและในแง่ของความรู้สึก
“ฉันมีความสุขเพราะได้อยู่ในน้ำกับเพื่อนๆ พูดคุย และทำสิ่งต่างๆ ด้วยกัน เมื่อใดก็ตามที่ฉันยืนอยู่บนกระดานโต้คลื่น มันทำให้ฉันรู้สึกเหมือนกำลังโบยบิน สบายใจ ไม่เครียด ใครๆ ก็เล่นเซิร์ฟได้ มันเหมือนการเต้นรำเลย
“การเล่นกระดานโต้คลื่นสอนฉันว่า สมัยก่อนคนอาจบอกว่าเด็กผู้หญิงไม่สามารถโต้คลื่นได้ มีแต่เด็กผู้ชายเท่านั้น ตอนนี้ฉันรู้แล้วว่าไม่ว่าผู้ชายจะทำอะไรได้ ผู้หญิงก็สามารถทำได้ดีกว่า!” วาเนสซากล่าว
ไม่ใช่แค่เรื่องของการทลายกรอบความคิดเดิมๆ ของผู้หญิงกับการโต้คลื่น เพราะนับตั้งแต่ Obibini Club สโมสรโต้คลื่นหญิงแห่งเดียวในกานา จัดตั้งขึ้นโดยผู้พิพากษาควอฟี เพื่อให้หญิงสาวมีสถานที่เล่นโต้คลื่น เรียนรู้ และเข้าสังคม สิ่งนี้ส่งผลต่ออัตราการตั้งครรภ์ของวัยรุ่นในบูซัวที่ลดลง และเป็นส่วนหนึ่งของการเปลี่ยนแปลง ‘บางพื้นที่’ ของแอฟริกาที่เคยหลับใหลมายาวนาน
ไม่ใช่แค่ผู้พิพากษาควอฟีที่ตระหนักถึงเรื่องดังกล่าว แซนดี อาลิโบ (Sandy Alibo) ผู้ชื่นชอบการเล่นสเก็ตและเซิร์ฟจากฝรั่งเศส เริ่มต้นสร้างกลุ่ม Surf Ghana หลังจากเคยมาพักผ่อนที่กานาในปี 2015 และย้ายมาที่นี่ในอีก 1 ปีถัดมา ก่อนจะก่อตั้งกลุ่มที่มี Surf Ghana ที่มีสมาชิก 25 คน โดยเป็นหนึ่งในองค์กรไม่แสวงหากำไรหลายแห่งที่ส่งเสริมให้ผู้หญิงและเด็กผู้หญิงเล่นเซิร์ฟในประเทศนี้
รวมถึง เอเบเนเซอร์ เทตเทห์ (Ebenezer Tetteh) ผู้ฝึกสอนของกลุ่ม Surf Ghana เริ่มต้นฝึกสอนเด็กผู้หญิงให้เล่นเซิร์ฟในหมู่บ้านชาวประมง เพื่อเตรียมความพร้อมให้หญิงสาวเหล่านี้มีทักษะด้านความปลอดภัยในการรับมือกับน้ำท่วมหนัก ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง จากการเปลี่ยนแปลงทางสภาพภูมิอากาศ
“ฉันอยากสอนเด็กผู้หญิง เพราะในหมู่บ้านของฉันส่วนใหญ่ เราไม่เห็นเด็กผู้หญิงเล่นกีฬา แต่เมื่อสาวๆ เหล่านี้มุ่งความสนใจไปที่บางสิ่งบางอย่าง พวกเธอมักจะทำสำเร็จตามเป้าหมายเสมอ” เทตเทห์กล่าว
เซิร์ฟถือเป็นกีฬาที่เปิดประตูบานใหม่สำหรับเด็กผู้หญิงและหญิงสาวที่กำลังเรียนรู้ที่จะท้าทาย ‘บทบาททางเพศ’ ทั้งภายในและภายนอกบ้านหรืออยู่ในโรงเรียน หลีกเลี่ยงการตั้งครรภ์โดยไม่พึงประสงค์ และโอบรับความเป็นนักกีฬา แม้จะมีอุปสรรคทางวัฒนธรรมหรือการเลือกปฏิบัติที่ทำให้เด็กผู้หญิงและหญิงสาวถูกกีดกัน ทั้งไม่สามารถมีส่วนร่วมในชีวิตประจำวันหลายๆ ด้านได้อย่างเต็มที่
ที่สำคัญ มันคือบทพิสูจน์ว่า ผู้หญิงในกานาก็เล่นเซิร์ฟได้
อ้างอิง:
– https://www.bbc.com/sport/surfing/68127778
– https://www.globalcitizen.org/en/content/womens-girls-organizations-surfing-busua-ghana/
รูปภาพ
– globalcitizen.org
– Obini Club
