ศึกชิงเก้าอี้ประธานาธิบดีสหรัฐฯ เปิดฉากแล้ว ผลโพลพบว่า โดนัลด์ ทรัมป์ ได้คะแนนนิยมไม่ถึงครึ่ง ทำให้ผู้ท้าชิงดูจะมีลุ้นในการเลือกตั้ง แม้กระนั้น นักสังเกตการณ์มองว่า ต่อให้โจ ไบเดน เป็นฝ่ายชนะ นโยบายต่างประเทศของอเมริกาอาจเปลี่ยนแปลงแค่ท่วงทีลีลา ทว่าทิศทางใหญ่ยังคงรับไม้ต่อจากทรัมป์
การดำเนินนโยบายต่างประเทศภายใต้คำขวัญ “อเมริกาต้องมาก่อน” ของทรัมป์ ดูจะส่งผลบั่นทอนสถานะผู้นำโลกของสหรัฐฯ ไม่น้อย ทำให้นานาชาติเกิดคำถามว่า สหรัฐฯ มิได้เป็น ‘พี่เบิ้มใจถึงพึ่งได้’ ในการค้ำจุนสันติภาพระหว่างประเทศอีกต่อไปแล้ว ใช่หรือไม่
ความแคลงใจในข้อนี้เกิดจากนโยบายของทรัมป์สารพัดเรื่อง บางเรื่องสร้างความขุ่นข้องเมินหมางกับชาติพันธมิตรอย่างนาโต บางเรื่องเพิ่มความเป็นปรปักษ์กับประเทศคู่แข่งอย่างจีน บางเรื่องตอกย้ำความเป็นอริกับประเทศคู่ปรับอย่างอิหร่าน และบางเรื่องละทิ้งพันธะในความร่วมมือหลายฝ่ายอย่างข้อตกลงโลกร้อน
ถึงแม้รัฐบาลทรัมป์เปิดประตูใหม่ๆในทางการทูต หวังแก้ปมปัญหาคาราคาซังที่กระทบต่อเสถียรภาพของโลก อย่างเช่นเรื่องนิวเคลียร์เกาหลีเหนือ แต่การพบหารือครั้งประวัติศาสตร์ระหว่างทรัมป์กับผู้นำเปียงยางก็ยังไม่ก่อให้เกิดผลลัพธ์อย่างเป็นรูปธรรม
นักการทูตและผู้เชี่ยวชาญในแวดวงวิเทศสัมพันธ์มองกันว่า หากผู้ท้าชิงจากพรรคเดโมแครต โจ ไบเดน สามารถล้มทรัมป์ได้ เขาคงต้องซ่อมเสริมสถานะของอเมริกาเป็นการใหญ่ อย่างไรก็ดี ไบเดนคงไม่ถึงกับโยนนโยบายต่างประเทศของผู้นำคนปัจจุบันจากพรรครีพับลิกันทิ้งน้ำไปเสียทั้งหมด
ทรัมป์ทำอะไรก็ผิด?
ทรัมป์กับไบเดน ใครจะชนะในเดือนพฤศจิกายน ยังเร็วเกินไปที่จะคาดเดา แต่ถ้าไบเดนชนะ เรื่องใหญ่ที่รองประธานาธิบดีสมัยบารัค โอบามา ผู้นี้จะต้องจัดการเป็นลำดับแรกๆ ในด้านการต่างประเทศ คือ ปรับปรุงความสัมพันธ์กับชาติพันธมิตรแอตแลนติก เจรจากับจีน และพูดคุยกับเกาหลีเหนือและอิหร่าน
ไบเดนคงต้องเก็บกวาดผลงานหลายอย่างที่ทรัมป์ทำเลื่อนเปื้อนเอาไว้
ในเรื่องจีน ทรัมป์เปิดศึกกับประเทศที่มีขนาดเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับสองของโลกด้วยมาตรการขึ้นภาษีนำเข้าหลายระลอก ทำให้เกิดสงครามการค้ายืดเยื้อตลอดระยะเวลาเกือบสองปี และนับแต่ต้นปีที่ผ่านมา ทรัมป์ยังกล่าวโทษ ‘ไวรัสจีน’ ที่ทำให้คนอเมริกันนับแสนติดเชื้อโควิด-19
นี่ยังไม่นับเหตุระหองระแหงกับปักกิ่งอีกหลายเรื่อง เช่น กรณีเลิกให้สถานะพิเศษแก่ฮ่องกง คว่ำบาตรผู้บริหารและเจ้าหน้าที่ระดับสูงของฮ่องกง งัดข้อกับจีนในเรื่องทะเลจีนใต้ สั่งแบนหัวเว่ย ยักษ์ใหญ่ด้านเทคโนโลยีของจีน รวมถึงวิจารณ์ปักกิ่งในเรื่องการปฏิบัติต่อชาวมุสลิมอุยกูร์
ในเรื่องความสัมพันธ์กับพันธมิตรข้ามมหาสมุทรแอตแลนติก ทรัมป์ยิงคำถามดุเดือดว่า นาโตมีไว้ทำไม องค์การความร่วมมือทางทหารที่ก่อตั้งเมื่อปี 1949 ในยุคสงครามเย็นกับโซเวียตแห่งนี้ ยังจำเป็นอยู่อีกหรือ ถ้ายังต้องการคงไว้ ชาติยุโรปก็ควรจะเพิ่มงบฯ กลาโหมของแต่ละประเทศ เพื่อแบ่งเบาภาระของอเมริกา ยิ่งกว่านั้น ทรัมป์ยังประกาศจะลดจำนวนทหารอเมริกันในเยอรมนีอีกต่างหาก
การลดทหารในต่างแดนเป็นคำมั่นสัญญาข้อหนึ่งในนโยบายหาเสียงของทรัมป์เมื่อปี 2016 วอชิงตันเริ่มถอนทหารออกจากอัฟกานิสถานแล้วหลังจากบรรลุข้อตกลงกับกลุ่มตอลิบันเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ โดยตั้งเป้าที่จะถอนกลับทั้งหมด ขณะเดียวกัน ทรัมป์ยังสั่งถอนทหารออกจากซีเรียด้วย
ในเรื่องอิหร่าน เมื่อปี 2018 ทรัมป์นำสหรัฐฯ ถอนตัวจากข้อตกลงนิวเคลียร์ที่เตะหะรานทำกับบรรดามหาอำนาจ โดยประกาศที่จะจัดทำฉบับใหม่ พร้อมกับออกมาตรการคว่ำบาตรอิหร่านเพิ่มเติมเพื่อบีบให้ยอมเจรจา แต่อิหร่านยังคงยืนกรานยึดถือข้อตกลงฉบับปัจจุบัน
ในเรื่องเกาหลีเหนือ ถึงแม้ทรัมป์เป็นประธานาธิบดีสหรัฐฯ คนแรกที่พบปะพูดจากับผู้นำเปียงยาง แต่การเจรจาถอดถอนอาวุธนิวเคลียร์บนคาบสมุทรเกาหลียังไปไม่ถึงไหน
ในเรื่องข้อตกลงการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศกรุงปารีส การถอนตัวของทรัมป์ดูจะเรียกเสียงตำหนิติเตียนอย่างอื้ออึงมากที่สุด ทรัมป์อ้างว่า ข้อตกลงฉบับนี้บั่นทอนเศรษฐกิจอเมริกา เพิ่มภาระงบประมาณแก่รัฐบาลอเมริกัน พร้อมกับเรียกร้องให้เจรจาใหม่ ทว่าจนถึงตอนนี้ยังไม่มีอะไรคืบหน้า
ฝากความหวังกับไบเดน?
ตลอดสี่ปีในวาระประธานาธิบดี ทรัมป์มุ่งลบล้างผลงานนโยบายต่างประเทศของโอบามาแทบทุกเรื่อง นอกจากเลิกมองจีนเป็นหุ้นส่วน หันหลังให้ข้อตกลงโลกร้อน ผละออกจากข้อตกลงนิวเคลียร์อิหร่าน เขายังถอนตัวจากกระบวนการจัดทำข้อตกลงการค้าเสรีเอเชีย–แปซิฟิก หรือทีพีพี ด้วย
ผู้คนในแวดวงการทูตทั่วโลกกำลังตั้งตาคอยที่จะถอนใจอย่างโล่งอกกับความพ่ายแพ้ของทรัมป์ในศึกเลือกตั้งสมัยสองของเขา หลายคนคาดหวังที่จะเห็นไบเดน ซึ่งมีประสบการณ์ด้านนโยบายต่างประเทศมานานหลายทศวรรษ ปลุกชีพนโยบายยุคโอบามากลับมาอีกครั้ง เริ่มที่ข้อตกลงโลกร้อนเป็นลำดับแรก
อย่างไรก็ดี นักสังเกตการณ์เตือนว่า อย่าเพิ่งตั้งความหวังแบบขาวล้วนดำล้วน เพราะประเมินว่า ต่อให้ไบเดนชนะ สหรัฐฯ ที่สะบักสะบอมด้วยพิษโรคระบาด เผชิญกับการผงาดของจีน อาจไม่เบนเข็มจากทิศทางที่เน้นผลประโยชน์แห่งชาติอย่างเข้มข้นมากนัก
ไมเคิล พิลส์เบอร์รี อดีตเจ้าหน้าที่กลาโหมสหรัฐฯ นักวิเคราะห์กิจการจีน ซึ่งทำงานเป็นที่ปรึกษาวงนอกให้ทรัมป์ บอกว่า อันที่จริง สหรัฐฯ เริ่มใช้ท่าทีแข็งกร้าวต่อจีนมากขึ้นตั้งแต่ปลายสมัยของโอบามาแล้ว ทีมที่ปรึกษาของไบเดนก็มองจีนด้วยความวิตก ทั้งในเรื่องการเสริมสร้างกำลังทางทหาร การสอดแนม และการปฏิบัติด้านการค้า
ทอม เฟล็ตเชอร์ ที่ปรึกษาด้านนโยบายต่างประเทศของอดีตนายกรัฐมนตรีสามคนของอังกฤษ บอกว่า รัฐบาลไบเดนคงไม่เปลี่ยนนโยบายต่อจีนอย่างขนานใหญ่ เพียงแต่อาจเปลี่ยนไปใช้ท่าทีที่นุ่มนวลกว่า คำพูดคำจาที่รื่นหูกว่า กลยุทธ์ที่ชาญฉลาดกว่า
เดวิด โอ’ซัลลิแวน อดีตเอกอัครราชทูตอียูประจำกรุงวอชิงตัน บอกว่า ไบเดนอาจรื้อฟื้นข้อตกลงกับอิหร่าน และกลับเข้าร่วมข้อตกลงการค้ากับเอเชีย แต่เขาคงทำคล้ายทรัมป์ที่เรียกร้องให้ปรับปรุงข้อตกลงให้ตอบสนองอเมริกาเพิ่มขึ้น
ส่วนในเรื่องนิวเคลียร์เกาหลีเหนือนั้น นักวิเคราะห์เห็นพ้องกันว่า ไบเดนคงสานต่อการเจรจายุติโครงการนิวเคลียร์ที่ทรัมป์ได้เปิดเกมรุกค้างไว้
อ้างอิง :
Tags: โดนัลด์ ทรัมป์, โจ ไบเดน
