Author: รพีพัฒน์ อิงคสิทธิ์

แนวคิดเบื้องหลังการเสกสร้าง ‘พายุหมุนทางเศรษฐกิจ’ ของพรรคเพื่อไทย ที่พัฒนาขึ้นโดย จอห์น เมย์นาร์ด เคนส์ ในทศวรรษ 1930 ซึ่งทั่วโลกเผชิญเศรษฐกิจตกต่ำครั้งใหญ่ เคนส์เสนอว่า การใช้จ่ายภาครัฐจะสร้างผลผลิตภายในประเทศที่มากกว่า 1 เท่าตัว สำหรับประเทศไทย ในช่วงวิกฤตซับไพรม์และวิกฤตโควิด-19 มีการศึกษาพบว่า ตัวคูณทางการคลังของเราอยู่ที่ประมาณ 1 ถึง 1.5 เท่าตัว เท่ากับว่านโยบายแจกเงินหมื่นของรัฐบาลจะกระตุ้นเศรษฐกิจในระยะสั้นได้อย่างจริงแท้แน่นอน แต่ภาระหนี้ในครั้งนี้อาจกลายเป็นกรอบจำกัดศักยภาพในการกู้ยืมเงินของรัฐบาลสำหรับทำโครงการอื่นๆ ที่อาจสร้างผลตอบแทนสูงกว่าในระยะยาว

การที่รัฐบาลไทยเข้าไปอุดหนุนอุตสาหกรรมรถยนต์สันดาป ไม่ต่างจากการยื้อลมหายใจอุตสาหกรรมที่อยู่ในวัยชราภาพและใกล้จะสิ้นลม แทนที่จะปล่อยให้ทรัพยากรเหล่านั้นหลั่งไหลไปฟูมฟักอุตสาหกรรมใหม่ ที่กำลังจะถือกำเนิดและมีโอกาสเติบโตในอนาคต

การจัดระเบียบเศรษฐกิจครั้งใหญ่ของจีนเกิดขึ้นในช่วงเวลาเดียวกับการระบาดของโควิด-19 ซึ่งรัฐบาลเลือกใช้มาตรการจำกัดการระบาดที่เคร่งครัด แม้ว่าปัจจุบัน รัฐบาลจีนจะผ่อนคลายมาตรการดังกล่าวแล้ว แต่เศรษฐกิจก็ยังฟื้นตัวได้อย่างน่าผิดหวัง จนผู้เชี่ยวชาญหลายรายมองว่า จีนอาจกำลังย่ำรอยเดิมญี่ปุ่นและตบเท้าเข้าสู่ ‘ทศวรรษที่สาบสูญ’

เอลนีโญปีนี้นับว่าพิเศษกว่าครั้งก่อนๆ โดยนักวิทยาศาสตร์คาดว่า ปรากฏการณ์ดังกล่าวจะส่งผลกระทบมากกว่าในอดีต เพราะมาพร้อมกับภาวะโลกร้อนที่จะส่งผลให้ปัญหาภัยแล้ง อุทกภัย ไฟป่า และโรคระบาด รุนแรงขึ้นเป็นทวีคูณ อย่างไรก็ตาม ผลกระทบดังกล่าวไม่ได้ถูกปันส่วนอย่างเท่าเทียมทั่วโลก โดยประเทศที่ยากจนจะได้รับผลกระทบมากกว่า และสิ่งที่ต้องจับตาคือราคาอาหารอาจผันผวนหนัก

ฝ่ายสนับสนุนนโยบายแบบถ้วนหน้ามองว่าการประชาชนทุกคนมีสิทธิที่จะได้รับสวัสดิการจากรัฐ แต่ก็ต้องเผชิญปัญหาสำคัญคือ ‘ค่าใช้จ่าย’ ที่สูงลิ่ว ส่วนฝ่ายสนับสนุนนโยบายแบบเจาะจงมองว่าวิธีการนี้ใช้งบประมาณอย่างมีประสิทธิภาพมากกว่า กระนั้น สิ่งสำคัญอยู่ในรายละเอียดการออกแบบว่ารัฐมีกระบวนการอย่างไรในการ ‘คัดกรอง’ กลุ่มเป้าหมายอย่างคนจน

ตลอดสามทศวรรษที่ผ่านมา ความแตกต่างของค่าจ้างระหว่างชายกับหญิงในไทยมีแนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่อง โดยปัจจุบัน ช่องว่างดังกล่าวแทบไม่เหลืออยู่แล้ว กล่าวคือค่าตอบแทนของชายและหญิงในตำแหน่งงานที่ใกล้เคียงกันนั้นไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ แต่หากขุดลงลึกมากกว่าประเด็นเรื่อง ‘ค่าตอบแทน’ ระหว่างชายกับหญิง เราจะพบว่าผู้หญิงยังต้องแบกรับต้นทุนในฐานะแม่ และมีราคาที่ต้องจ่ายในฐานะเมีย

การศึกษาในทศวรรษหลังบ่งชี้ว่า เหล่าผู้มีสิทธิออกเสียงไม่ได้ใส่ใจเฉพาะเรื่อง ‘เศรษฐกิจดี’ แต่ยังต้องการเสถียรภาพและเสรีภาพในการดำเนินชีวิตด้วยเช่นกัน ในวันที่การเมืองไทยผันผวนแปรปรวนเช่นนี้ อาจมีหลายพรรคที่พร้อมทำทุกวิถีทางเพื่อให้เป็นรัฐบาล แล้วใช้ความเชี่ยวชาญด้านนโยบายเศรษฐกิจพลิกอนาคตประเทศให้ดูสดใสอีกครั้ง เทคนิคดังกล่าวอาจใช้การได้ดีเมื่อสองทศวรรษก่อน แต่ผลการเลือกตั้งครั้งล่าสุดก็สะท้อนได้ชัดเจนว่าการทำให้ ‘เศรษฐกิจดี’ เพียงลำพังนั้นไม่เพียงพอ

ชวนอ่านงานวิจัยทั้งภาคทฤษฎีและเชิงประจักษ์ที่ยืนยันตรงกันว่า การเพิ่มการแข่งขันในภาคธนาคารเป็นประโยชน์ต่อผู้บริโภคจริง พร้อมทั้งอธิบายว่า ทั้งภาคการเงินที่มีธนาคารขนาดเล็กจำนวนมาก หรือภาคการเงินที่มีธนาคารขนาดใหญ่ไม่กี่แห่ง ต่างก็เผชิญความเสี่ยงเชิงระบบที่ต้องอาศัยกลไกกำกับดูแลมาจัดการเช่นกัน

คอลัมน์ Economic Crunch สัปดาห์นี้ ขอหยิบความล้มเหลวของรัฐสวัสดิการมาถอดบทเรียน โดยจะฉายภาพใหญ่ของภูมิภาคลาตินอเมริกาที่หลายประเทศผันตัวมาเป็น ‘ฝั่งซ้าย’ อย่างพร้อมเพรียงกันหรือปรากฏการณ์ที่ชื่อว่า ‘คลื่นสีชมพู’ (Pink Tide)

เศรษฐศาสตร์กระแสหลักเสนอว่า ควรเก็บภาษีผลได้จากทุนในอัตรา 0% เพราะการเก็บภาษีดังกล่าวอาจบิดเบือนการจัดสรรปันส่วนของ ‘ทุน’ ในระบบเศรษฐกิจ แต่การศึกษาโดยใช้ข้อมูลเชิงประจักษ์กลับให้ผลลัพธ์ที่ตรงกันข้ามกับทฤษฎีอย่างสิ้นเชิง เพราะการเก็บภาษีผลได้จากทุนสัมพันธ์กับการเติบโตของเศรษฐกิจในกลุ่มประเทศพัฒนาแล้ว ขณะที่การเก็บภาษีดังกล่าวในประเทศกำลังพัฒนาก็ไม่ส่งผลอย่างมีนัยสำคัญต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจแต่อย่างใด

คนจำนวนไม่น้อยคาดหวังว่า การเพิ่มผลิตภาพจะทำให้ค่าแรงของเหล่าแรงงานเพิ่มขึ้นโดยอัตโนมัติ ความคิดดังกล่าวถูกต้องในทางทฤษฎี แต่ในทางปฏิบัติกลับตรงกันข้าม เพราะนอกจากเศรษฐกิจที่เติบโตไม่ได้ช่วยให้ค่าแรงเพิ่มขึ้นแล้ว ขณะเดียวกันมีหลักฐานเชิงประจักษ์หลายต่อหลายชิ้นยืนยันตรงกันว่า การเพิ่มค่าแรงต่างหากที่กลายเป็นปัจจัยผลักดันผลิตภาพในระบบเศรษฐกิจ

ตลาดหุ้นไทยมีบรรยากาศค่อนข้างอึมครึมมาหลายเดือน แม้ว่าเศรษฐกิจไทยจะได้รับอานิสงส์จากการเปิดประเทศของจีน ราคาพลังงานที่ปรับตัวลดลง รวมถึงอัตราเงินเฟ้อที่ไม่ได้สูงเฉกเช่นในอดีต แต่แรงเทขายจากต่างชาติก็ทำให้ตลาดหุ้นไทยผันผวนอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ต้นปีจวบจวนประกาศผลการเลือกตั้ง บางคนอ่านสัญญาณดังกล่าวแล้วจึงสรุปทันทีว่า นโยบายของพรรคก้าวไกล ‘ไม่เป็นมิตร’ กับภาคธุรกิจ แต่อีกปัจจัยที่สำคัญไม่แพ้กันคือ ความไม่แน่นอนทางการเมืองในการจัดตั้งรัฐบาล