หลังภาพการประท้วงใหญ่กว่า 112 เมืองทั่วประเทศรัสเซียถูกเผยแพร่ไปทั่วโลก เวลานี้รัสเซียกลายเป็นที่จับตามองอีกครั้ง พร้อมกับการตั้งคำถามของคนที่ไม่ได้ตามการเมืองก่อนหน้านี้ของรัสเซียว่า อเล็กเซ นาวาลนี เป็นใครกันแน่? ทำไมเขาถึงปลุกมวลชนกว่าแสนคนให้ประท้วงรัฐบาลปูตินได้

 

อเล็กเซ นาวาลนี

อเล็กเซ นาวาลนี (Alexei Navalny) ถือเป็นนักการเคลื่อนไหวทางการเมืองชื่อดังของรัสเซีย ที่อาจเป็น ‘ จุดเปลี่ยน’ สำคัญของรัสเซีย ก่อนก้าวเข้าสู่สนามการเมือง เขาเป็นทนายความอนาคตไกล เมื่อมีเวลาว่างจะนั่งเขียนบทความตั้งคำถามถึงการทุจริตของรัฐบาล รวมถึงบริษัทขนาดใหญ่ ทุกผูกขาด ในประเทศที่รัฐบาลอำนวยความสะดวกจนเกินพอดี

การเลือกตั้งประธานาธิบดีรัสเซียปี 2011 นาวาลนีเขียนบทความเชิญชวนไม่ให้ประชาชนลงคะแนนเสียงเลือกพรรคยูไนเต็ด รัสเซีย (United Russia) ของประธานาธิบดีวลาดิเมียร์ ปูติน (Vladimir Putin) แต่ถึงอย่างนั้น พรรคของผู้นำรัสเซียก็ชนะการเลือกตั้งอยู่ดี ท่ามกลางคำครหาว่าอาจมีการโกงเกิดขึ้น

นาวาลนีเข้าสู่โลกการเมืองมากกว่าการเขียนบทความ เขาลงสมัครชิงตำแหน่งนายกเทศมนตรีกรุงมอสโก (แต่ไม่ชนะ) รวมถึงเป็นหนึ่งในผู้ก่อตั้งมูลนิธิเพื่อการต่อต้านคอร์รัปชัน (Foundation for Fighting Corruption- FBK) ที่ทำหน้าที่เปิดโปงความร่ำรวยผิดปกติของเจ้าหน้าที่รัฐ โดยเฉพาะการตั้งคำถามถึงความโปร่งใสของประธานาธิบดีวลาดิเมียร์ ปูติน (Vladimir Putin) ที่ทำให้เขาถูกเรียกว่า ‘คู่ปรับของปูติน’

เขาเป็นคนรุ่นใหม่ไฟแรงในแวดวงการเมือง เป็นผู้ปราศรัยที่โดนใจคนรุ่นใหม่และคนรุ่นเก่าที่เบื่อการบริการแบบเก่าของรัฐบาลปูติน นาวาลนีโจมตีประธานาธิบดีปูตินเสมอ กล่าวหาว่าเขาอยู่เบื้องหลังเรื่องราวต่างๆ ที่ไม่ชอบมาพากลในประเทศ ในที่สุด ในปี 2014 นาวาลนีถูกตัดสินว่ามีความผิดฐานฉ้อโกง ใช้มูลนิธิ FBK เป็นที่ฟอกเงิน และนำเงินบริจาคที่ประชาชนโอนเข้ามูลนิธิไปใช้เพื่อประโยชน์ส่วนตัว

เจ้าหน้าที่หน่วยสืบสวนอ้างว่า มูลนิธิรับเงินจากเครือข่ายที่ผิดกฎหมายกว่า 1 พันล้านรูเบิล (ประมาณ 3,900 ล้านบาท) ศาลตัดสินว่าเขามีความผิดจริง ต้องโทษจำคุก 5 ปี และอนุญาตให้รอลงอาญา ทำให้ทีมทนายทำเรื่องขอปล่อยตัวชั่วคราว ส่วนนาวาลนียืนยันว่าตัวเองบริสุทธิ์ การตั้งข้อหาครั้งนี้เกิดขึ้นจากเกมการเมืองของรัฐบาลฉ้อฉล

 

เมื่อดาวเด่นถูกตัดสิทธิ์ทางการเมือง

ช่วงเวลาที่รัสเซียกำลังก้าวไปสู่การเลือกตั้งประธานาธิบดีประจำปี 2018 ขณะที่ปูตินสร้างความเชื่อมั่นให้ประชาชนว่าจะพาประเทศไปข้างหน้า ด้านนาวาลนียังคงตั้งคำถามต่อการทุจริตคอร์รัปชันของรัฐ การใส่ความ และยัดข้อหาให้กับเขา พร้อมแสดงเจตจำนงชัดเจนว่าจะลงสมัครชิงตำแหน่งประธานาธิบดีรัสเซีย และต้องการรายชื่อผู้สนับสนุนมากกว่า 3 แสนคน ภายในระยะเวลา 40 วัน ถึงจะมีสิทธิเป็นหนึ่งในผู้สมัครชิงเก้าอี้ผู้นำ

แต่ยังไม่ทันจะได้เป็นตัวแทน คณะกรรมการการเลือกตั้งแห่งชาติรัสเซียออกประกาศว่า อเล็กเซ นาวาลนี ไม่สามารถลงสมัครเป็นประธานาธิบดีได้ เนื่องจากขาดคุณสมบัติ ชายคนนี้ยังอยู่ในระหว่างต้องโทษจำคุก 5 ปี ตามคำพิพากษาฐานฉ้อโกง แต่อยู่ระหว่างรอลงอาญา และผู้ที่มีความผิดอาญาในคดีอุกฉกรรจ์ไม่สามารถลงสมัครตำแหน่งดังกล่าวได้ จนกว่าจะพ้นโทษเป็นเวลา 10 ปี

เมื่อนาวาลนีที่เป็นตัวเก็งก่อนหน้าการเลือกตั้งถูกศาลสั่งห้ามลงชื่อเป็นผู้สมัคร เขาจึงทำได้เพียงเรียกร้องให้ประชาชนที่สนับสนุนเขาไม่ออกไปลงคะแนน เรียกร้องให้ทุกคนคว่ำบาตรการเลือกตั้ง ตั้งคำถามว่าทำไมโฆษกประธานาธิบดี ถึงสวมนาฬิกาข้อมือราคาสูงกว่าเงินเดือนถึง 4 เท่า ถามหาที่มาของความร่ำรวยผิดปกติของเหล่ารัฐมนตรี และมีประชาชนส่วนใหญ่ที่เห็นด้วยตัดสินใจไม่ไปลงคะแนนเสียง เพราะไม่อยากเป็นส่วนหนึ่งของการเลือกตั้งที่น่าสงสัย

ประชาชนบางส่วนมองการเลือกตั้งรัสเซียปี 2018 ว่าเป็นการบังคับขู่เข็ญ มากกว่าการลงคะแนนเสียงด้วยความสมัครใจ มีคลิปวิดีโอหนึ่งเผยภาพลูกจ้างแรงงานในเมืองคราสโนดาร์ถูกบังคับให้เดินเข้าคูหา ส่วนอีกเมืองหนึ่งมีคนถ่ายคลิปชายถือบัตรเลือกตั้งเป็นปึก ก่อนหย่อนบัตรทั้งหมดลงหีบ สร้างเสียงวิพากษ์วิจารณ์ว่าการเลือกตั้งครั้งนี้สกปรกที่สุดเท่าที่เคยมีมา

การเลือกตั้งปี 2018 ประธานาธิบดีปูตินที่แทบไม่หาเสียงโกยคะแนนไปกว่า 75% ส่วนผู้สมัครอีกคนจากพรรคคอมมิวนิสต์ ปาเวล กรูดินิน (Pavel Grudinin) ได้คะแนนเสียง 12.7% ทำให้ปูตินได้เป็นผู้นำรัสเซียต่ออีก 6 ปี

 

การลอบสังหารที่ผิดพลาด?

วันที่ 20 สิงหาคม 2020 นาวาลนีหมดสติระหว่างอยู่บนเครื่องบินระหว่างเดินทางจากเมืองทอมสก์ไปยังมอสโก นักบินต้องนำเครื่องลงจอดฉุกเฉินที่สนามบินในเมืองออมสก์ ทางตอนใต้ของไซบีเรีย เพื่อนำตัวนาวาลนีส่งโรงพยาบาลที่ใกล้ที่สุด

เหตุการณ์ดังกล่าวทำให้คนใกล้ชิดของนาวาลนีตัดสินใจยื่นเรื่องด่วน ขออนุญาตจากรัฐบาลให้ส่งตัวเขาไปรักษาที่เยอรมนี และได้รับอนุญาตจากประธานาธิบดี วลาดิเมียร์ ปูติน (Vladimir Putin) แต่ถึงผู้นำรัสเซียจะยอมให้นาวาลนีเดินทางข้ามประเทศ ก็เกิดข่าวลือหนาหูในเวลาเดียวกันว่าอาการทั้งหมดของนาวาลนี เกิดขึ้นเพราะได้รับสารพิษจำนวนมาก

นาวาลนีถูกนำตัวไปถึงมือแพทย์ รัฐบาลเยอรมนีออกมายืนยันว่าอาการป่วยของเขาเกิดขึ้นเพราะได้รับสารเคมีกลุ่ม ‘โนวิช็อก’ ที่ถูกจัดอยู่ในหมวดอาวุธเคมีอันตรายที่ทำลายระบบประสาท เป็นสารเคมีที่เกิดขึ้นในช่วงรัฐบาลสหภาพโซเวียตยุคสงครามเย็น ภายหลังรัฐบาลรัสเซียปฏิเสธทุกข้อกล่าวหาว่าไม่ได้เป็นผู้วางยานาวาลนี และไม่มีส่วนเกี่ยวข้องใดๆ กับเหตุการณ์นี้

มีเรื่องราวน่าสงสัยหลายอย่างเกี่ยวกับศัตรูของประธานาธิบดีปูติน ไม่ว่าจะเป็นข่าวลือการหายตัวไปหรือการล้มหายตายจากของทหาร เจ้าหน้าที่ และนักข่าว รวมถึงการตั้งขอสงสัยของหลายประเทศในทวีปยุโรปที่อ้างว่าได้รับข้อมูลชุดสำคัญว่าเจ้าหน้าที่หน่วยข่าวกรองรัสเซีย หรือ FSB เป็นผู้วางยานาวาลนีบนเครื่องบิน

หลักพักฟื้นนานกว่า 6 เดือน ท่ามกลางคำสั่งของรัฐบาลเรียกร้องให้นาวาลนีกลับประเทศ รวมถึงสำนักงานราชทัณฑ์มอสโก (FSIN) ประกาศว่าจะต้องจับกุมนาวาลนีมารับโทษให้ได้ เนื่องจากเขาละเมิดเงื่อนไขปล่อยตัวชั่วคราวในช่วงดำเนินคดีเมื่อปี 2014 โดยใช้อุบายว่าถูกวางยา

 

กลับสู่แผ่นดินเกิด

วันที่ 18 มกราคม 2021 นาวาลนีนั่งเครื่องบินจากเยอรมนีมาลงจอดที่สนามบินวนูโคโว มีประชาชนจำนวนมากมารอต้อนรับการกลับมาของเขาที่สนามบิน รวมถึงเจ้าหน้าที่ตำรวจจำนวนมากที่มารอคุมตัวเขาและรักษาความสงบเรียบร้อย ทว่าเครื่องบินกลับเปลี่ยนจุดหมายกลางทางไปลงจอดที่สนามบินเชเรเมตเยโว กรุงมอสโก ทำให้ประชาชนที่สนามบินวนูโคโวทราบข่าวปะทะกับเจ้าหน้าที่จนมีคนโดนจับหลายคน รวมถึง ลูบอฟ โซโบล (Lyubov Sobol) พรรคพวกคนสำคัญของนาวาลนี

ทางด้านสนามบินเชเรเมตเยโว เจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงรอจับกุมตัวนาวาลนีอยู่ตรงจุดตรวจคนเข้าเมือง นาวาลนีที่ถูกควบคุมตัวกล่าวกับสื่อและประชาชนบางส่วนที่มาทันรับเขาว่า “ผมไม่กลัว เพราะผมไม่ได้ทำอะไรผิด”

เหตุการณ์การจับกุมนาวาลนีและประชาชนที่มารอรับในสนามบินวนูโคโวจบลงไม่ได้นาน กระทรวงยุติธรรมรัสเซียออกแถลงการณ์หลังเหตุการณ์จับกุมตัวนาวาลนี ยืนยันว่าเจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงเป็นผู้ควบคุมตัวนักการเมืองและนักเคลื่อนไหวทางการเมืองวัย 44 ปี เพื่อนำตัวส่งสถานีตำรวจ

การจับกุมนาวาลนี กลางสนามบินนานาชาติเชเรเมตเยโว กรุงมอสโก ได้ทำให้เจ้าหน้าที่ระดับสูงหลายประเทศทั้งสหรัฐอเมริกา แคนาดา อิตาลี สหราชอาณาจักร และสหภาพยุโรป (EU) เรียกร้องให้ทางการรัสเซียปล่อยตัวนาวาลนี รวมถึงเรียกร้องมาตรการคว่ำบาตรรอบใหม่ ท่ามกลางค่าเงินรูเบิลที่อ่อนตัวลง แต่รัฐบาลรัสเซียยืนยันหนักแน่นว่าต่างประเทศจะต้องไม่เข้ามายุ่งเกี่ยวกับกิจการภายในของรัสเซีย

ระหว่างนาวาลนีถูกนำตัวออกจากสถานีตำรวจเพื่อเดินทางไปศาล เขามีโอกาสได้กล่าวสั้นๆ กับสื่อมวลชนและประชาชนที่ราว 200 คนที่มารอว่า “อย่ากลัวการลงถนน และอย่าออกมาเพื่อผม ขอให้ออกมาเพื่อตัวเองและอนาคตของคุณ” ก่อนเดินทางไปยังเรือนจำ Matrosskaya Tishina เป็นเวลา 30 วัน ฐานละเมิดทัณฑ์บน ถือเป็นหนึ่งเหตุผลสำคัญที่ทำให้ประชาชนจำนวนมากตัดสินใจนัดกันชุมนุมแบบดาวกระจายทั่วประเทศในวันที่ 22 มกราคม 2021

 

เมื่อมวลชนไม่ขอทนอีกต่อไป

คลิปบทสนทนาสั้นๆ หน้าสถานีตำรวจถูกส่งต่อไปทั่วประเทศ รัฐบาลต้องออกมาประกาศให้หยุดส่งต่อคลิปหน้าโรงพัก แสดงความกังวลว่าเด็กที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะจะถูกชักจูงไปสู่ความรุนแรง รวมถึงสั่งห้ามเผยแพร่ ‘คลิปวิดีโอ’ ซึ่งบันทึกภาพคฤหาสน์ใกล้ทะเลดำราคา 1 พันล้านปอนด์ (ราว 4 หมื่นล้านบาท) ที่นาวาลนีอ้างว่าเป็นที่พักอาศัยของประธานาธิบดีปูตินที่ก่อสร้างขึ้นมาจากเงินสกปรกแต่ก็ไม่ทัน เพราะมียอดผู้เข้าชมคลิปดังกล่าวไปแล้วมากกว่า 60 ล้านครั้ง ทำให้ทางโฆษกรัฐบาลต้องรีบออกมาปฏิเสธว่าคฤหาสน์หลังดังกล่าวไม่ได้เป็นของประธานาธิบดีรัสเซียอย่างที่นาวาลนีกล่าวหา

เมื่อรัฐบาลรัสเซียไม่สามารถห้ามให้ประชาชนลงถนนได้ จึงเตรียมเจ้าหน้าที่จำนวนมากตรึงกำลังในย่าน ‘เครมลิน’ ซึ่งเป็นที่ตั้งอาคารสำนักงานราชการหลายกระทรวง ในที่สุดประชาชนจำนวนมากมาตามนัด เกิดการชุมนุมมากกว่า 112 จุดทั่วประเทศ แม้บางพื้นที่จะมีสภาพอากาศหนาว -50 องศาเซลเซียสก็ตาม

เกิดการปะทะกันระหว่างเจ้าหน้าที่ตำรวจและประชาชนในหลายพื้นที่ คลิปวิดีโอการชุมนุมถูกเผยแพร่ลงในโซเชียลมีเดีย ภาพเจ้าหน้าที่เดินมาจับกุมเด็กตัวเล็กๆ ภาพผู้ชุมนุมจำนวนมากรุมปาหิมะใส่ตำรวจ คลิปการแลกหมัดระหว่างชายคนหนึ่งกับเจ้าหน้าที่อีกหลายคน หลายเหตุการณ์ในหลายเมืองมีความคล้ายกัน เจ้าหน้าที่พยายามจับตัวผู้ชุมนุมให้ได้มากที่สุด ส่วนทางด้านประชาชนพยายามยื้อยุดไม่ให้ตำรวจพาผู้ชุมนุมคนอื่นๆ ไปที่รถคุมขังได้

การประท้วงใหญ่ในรัสเซียที่ไม่ได้เกิดขึ้นมานาน ส่งให้มีผู้ประท้วงถูกจับมากกว่า 3,500 คน รัฐบาลรัสเซียยืนยันว่าการชุมนุมทั่วประเทศคือการ ‘ล้ำเส้น’ ต่อต้านอำนาจรัฐ ละเมิดกฎหมาย และประณามสหรัฐอเมริกาอย่างรุนแรง เพราะรัฐบาลรัสเซียเชื่อว่าสหรัฐฯ อยู่เบื้องหลังการชุมนุมครั้งนี้

ทางด้านประชาชนที่สามารถรอดจากการจับกุม ยังคงยืนยันว่าการลงถนนจะต้องเกิดขึ้นอีกครั้งแน่นอน และกำลังมองหาวันเวลาที่เหมาะสม เพื่อรวมตัวเรียกร้องให้รัฐบาลปล่อยตัวผู้ชุมนุมที่ถูกจับไปจำนวนมาก

การต่อสู้ทางอุดมการณ์ เสรีภาพ และความเท่าเทียมในรัสเซียยังคงเดินหน้าต่อไป ไม่มีใครสามารถคาดเดาได้ถูกต้องร้อยเปอร์เซ็นต์ว่าชะตากรรมของนาวาลนีจะเป็นอย่างไรต่อ เหมือนกับการประท้วงใหญ่ที่เกิดขึ้นแล้วกำลังจะเกิดขึ้นอีกหลายครั้งในภายภาคหน้าจะสร้างความเปลี่ยนแปลงอะไรให้กับรัสเซียได้บ้าง

 

อ้างอิง

https://www.aljazeera.com/program/episode/2020/8/21/what-happened-to-alexey-navalny

https://www.washingtonpost.com/world/europe/russia-scrambles-to-get-voters-to-polls-to-legitimize-election-ahead-of-expected-putin-landslide/2018/03/18/f8d31426-2963-11e8-a227-fd2b009466bc_story.html

https://edition.cnn.com/2020/09/15/europe/navalny-hospital-photo-intl/index.html

https://edition.cnn.com/2020/09/02/europe/alexey-navalny-novichok-intl/index.html

Tags: , , , , , , ,