‘City of Ghosts’ เมื่อพลเมืองต่อกรกับ ISIS ด้วยพลังสื่อ

คงไม่ใช่เรื่องง่ายนักหากเราต้องจินตนาการถึงวันที่เงาทะมึนแห่งความรุนแรงครอบงำไปทั่วทุกตรอกซอกซอยของเมืองซึ่งเป็นบ้านของเรา และคงเป็นเรื่องยากยิ่งกว่าที่จะต้องเห็นบ้านของเราถูกรุกรานจนพังพาบกลายเป็นเมืองของภูตผีไปต่อหน้าต่อตาจริงๆ

นี่คือสิ่งที่เกิดขึ้นกับประชาชนในเมืองรักเกาะฮ์ (Raqqa) ประเทศซีเรีย เมื่อกลุ่มติดอาวุธไอซิส (Islamic State of Iraq and Syria: ISIS) เข้ามายึดครองเมืองริมแม่น้ำยูเฟรตีสที่ถูกหลงลืมแห่งนี้ แล้วเปลี่ยนมันให้กลายเป็นนรกบนดิน ชาวเมืองถูกบังคับให้ปฏิบัติตามกฎเกณฑ์อันเคร่งครัด หากไม่เชื่อฟังก็ถูกลงทัณฑ์อย่างโหดเหี้ยม แต่ท่ามกลางชะตากรรมอันน่าหดหู่นี้ หนุ่มสาวจำนวนหนึ่งที่เป็นเพียงสามัญชนคนธรรมดารวมตัวกันในนาม ‘เมืองรักเกาะฮ์กำลังถูกเข่นฆ่าอย่างเงียบงัน’ (Raqqa Is Being Slaughtered Silently หรือ RBSS) เพื่อต่อกรกับกลุ่มก่อการร้าย ไม่มีอาวุธอื่นใด นอกไปเสียจากกล้องมือถือ อินเทอร์เน็ต และถ้อยคำ

สำหรับพวกเขา สิ่งที่ยากกว่าการเห็นบ้านเมืองและชีวิตผู้คนถูกทำลายลงไป อาจเป็นการนิ่งเฉยโดยไม่ลงมือทำอะไรเลย

City of Ghosts ติดตามกลุ่มนักข่าวพลเมืองกลุ่มนี้ที่ลุกขึ้นมาเป็นปากเสียงส่งข่าวสารและภาพการละเมิดสิทธิมนุษยชนที่เกิดขึ้นในรักเกาะฮ์ออกไปให้โลกได้รับรู้ผ่านทางเพจเฟซบุ๊กและเว็บไซต์ของพวกเขา แน่นอนว่าความกล้าหาญนี้ต้องแบกรับความเสี่ยงเอาไว้อย่างใหญ่หลวง จนสมาชิกบางส่วนของกลุ่มต้องแยกย้ายกันอพยพไปอยู่นอกประเทศ เพื่อที่จะสามารถรายงานข่าวเปิดโปงความเลวร้ายที่ไอซิสกระทำต่อรักเกาะฮ์ได้อย่างต่อเนื่อง

แต่ถึงอย่างไร เงาทะมึนของไอซิสหาได้หยุดอยู่แค่เส้นแบ่งพรมแดนซีเรีย การขยายตัวเพื่อสถาปนาตนเป็น ‘รัฐเคาะลีฟะฮ์’ หรือรัฐอิสลาม (worldwide caliphate) มีผู้ฝักใฝ่อยู่มากมายในหลายประเทศ ทำให้ไม่ว่าสมาชิกของ RBSS จะหลบหนีไปอยู่เมืองไหน ทุกย่างก้าวของพวกเขาคือความเสี่ยงถึงชีวิต การคุกคามของไอซิสขยับบีบผ่านการฆ่าคนในครอบครัวของสมาชิกกลุ่มจนประชิดตัวด้วยการตั้งค่าหัว การหนีออกมาจากบ้านเกิดที่กลายเป็นเมืองสิ้นไร้ลมหายใจ จึงไม่อาจถือได้ว่า ‘รอด’ เพราะผีร้ายยังตามหลอกหลอนในทุกวินาทีที่พวกเขายังหายใจ และต่อให้ไอซิสปราชัยลงสักวันหนึ่ง สถานที่ที่พวกเขาเคยเรียกว่า ‘บ้าน’ ก็อาจไม่มีสัญญาณชีพหลงเหลือพอให้กลับไป การเข่นฆ่าของไอซิสจึงไม่ได้จำกัดอยู่ที่การปลิดชีพ หากยังเป็นการพรากเอาความหวังและวิถีชีวิตเดิมไปจากคนที่ยังเหลือรอด

หนังแสดงให้เห็นชีวิต พลังศรัทธา และความเปราะบางของกลุ่มคนผู้อยู่เบื้องหลัง RBSS ทำให้คนดูรู้สึกฮึกเหิมไปกับพลังของสื่อและความกล้าหาญของพวกเขา พอๆ กับที่รู้สึกสิ้นหวัง หวาดหวั่น และปวดใจไปกับบาดแผลของชาวเมืองรักเกาะฮ์ที่เรายากจะจินตนาการความเจ็บปวด นอกจากนี้ ความบ้าระห่ำ ดุเดือด และเด็ดขาดของผู้กำกับ แมตธิว ไฮเนแมน (Matthew Heineman) ที่นักดูหนังทั่วโลกได้ประจักษ์มาแล้วผ่านสารคดีชิงออสการ์อย่าง Cartel Land (2015) ก็ยังคงมีให้เห็นอยู่อย่างครบถ้วน เช่นเดียวกับที่กล้องของไฮเนแมนที่เคยพาคนดูดำดิ่งสู่วังวนความรุนแรงของการค้ายาในเม็กซิโกอย่างดิบเถื่อนตรงไปตรงมา ใน City of Ghosts เป็นอีกครั้งที่ไฮเนแมนไม่หันกล้องหนีภาพของความจริง ไม่ว่ามันจะรุนแรงหรือน่าอึดอัดเพียงใด

ไฮเนแมนจับจ้องซับเจ็กต์ของหนังซึ่งก็คือสมาชิก RBSS อย่างละเอียดถี่ถ้วน แม้แต่ในชั่วขณะที่พวกเขาเปราะบางที่สุด ซึ่งนอกจากจะบีบคั้นจิตใจคนดู ยังสร้างความรู้สึกกระอักกระอ่วนได้อย่างประหลาด ราวกับกล้องของเขากำลังรุกล้ำพื้นที่ส่วนตัวที่คนอื่นไม่ควรได้เห็น อีกทั้งภาพของความตายที่ปรากฏอยู่ในหนัง ซึ่งมักเป็นภาพจากฟุตเตจบันทึกโดยสมาชิกกลุ่ม RBSS ก็มักเป็นภาพแสนโหดร้ายที่ใครเห็นก็คงอยากยกมือปิดตาหรือเบือนหน้าหนี

ไม่ว่าจะเป็นภาพการประหารที่ลูกกระสุนลั่นทะลุเข้าหัวไปดับลมหายใจประชาชนภายในชั่ววินาทีสั้นๆ ภาพของศีรษะที่ถูกตัดเสียบประจาน หรือภาพศพร่างโชกเลือด ซึ่งในแง่หนึ่งก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าภาพเหล่านี้รุนแรงเสียจนคนดูบางส่วนอาจรู้สึกเหมือนถูกผลักออกไปจากหนัง แต่ในอีกแง่ ความรุนแรงที่ปรากฏใน City of Ghostsก็คือความรุนแรงในแบบที่มันเป็น

ภาพของความอำมหิตต่างๆ ที่เราลำบากใจจะรับชมเหล่านี้จึงเป็นภาพที่เราจำเป็นต้องจดจ้อง เพราะมันคือภาพของความจริงที่เกิดขึ้นกับชีวิตของชาวเมืองรักเกาะฮ์ เราไม่อาจเข้าใจความรุนแรงที่เกิดขึ้นกับพวกเขาได้เลย หากเราไม่เห็นว่าความรุนแรงที่ว่ามีหน้าตาเป็นอย่างไร การนำเสนอความรุนแรงอย่างตรงไปตรงมากระชากฉุดให้คนดูที่อาจไม่เคยล่วงรู้มาก่อนหรือเฉยเมยมาโดยตลอดได้หันมามองเห็นว่าเกิดอะไรขึ้นกับเมืองรักเกาะฮ์

การให้คนดูทนดูภาพที่ทนดูได้ยากนี้เอง คือหนทางหนึ่งที่การเข่นฆ่าในรักเกาะฮ์จะ ‘ไม่เงียบงัน’ อีกต่อไป