บีบน้ำตา เรื่องมาก ปอดแหก ทำตัวเวอร์ ดราม่าไม่เข้าเรื่อง คิดไปเอง จิตปรุงแต่ง มองโลกในแง่ร้าย เรียกร้องความสนใจ ไม่รู้จักโต ใช้แต่อารมณ์ 

ใช่คำพูดเหล่านี้หรือเปล่าที่มักถูกหยิบยื่นให้คุณเสมอ เมื่อไรก็ตามที่คุณแสดงปฏิกิริยาต่อสถานการณ์ตรงหน้าตามความรู้สึกจริงๆ ของตัวเอง จนหลายครั้งคุณต้องคอยคิดหาวิธีซ่อนความรู้สึกเหล่านั้นเอาไว้ด้วยการทำตัว ‘ปกติ’ กลบเกลื่อน หรือไม่อย่างนั้นก็ถอยห่างออกมาจากผู้คนไปเลยโดยสิ้นเชิง

คุณเก็บคำพูดของคนมาคิดมากเสมอ โดยเฉพาะคำวิจารณ์

คุณใช้เวลาเตรียมตัวเตรียมใจนานเป็นพิเศษเมื่อต้องเข้าสังคม

คุณได้รับรู้ถึงอารมณ์และเจตนาของคนรอบข้างที่คนอื่นแทบไม่สังเกตเห็น

คุณทนอยู่ในที่ที่มีคนเยอะ เสียงดัง มีกลิ่นแรง หรือมีแสงไฟวูบวาบนานๆ ไม่ได้

คุณเสียน้ำตาให้กับเพลง หนัง นิยาย หรือสถานการณ์ของคนไม่รู้จักได้ง่ายจนน่าตกใจ

คุณมักหลีกเลี่ยงรสชาติของอาหาร สัมผัสเสื้อผ้า หรือสภาพแวดล้อมที่ไม่คุ้นเคย จนรู้สึกว่า ตัวเองกินยากอยู่ยากกว่าคนอื่น

หากคำอธิบายข้างต้นฟังดูเหมือนชีวิตของคุณหรือคนใกล้ชิด เป็นไปได้ว่า คุณอาจเป็นชาว HSP หรือผู้มีบุคลิกภาพแบบละเอียดอ่อนสูง (Highly Sensitive Person) ซึ่งเป็นลักษณะในบุคคลที่เพิ่งได้รับความสนใจในการศึกษาเชิงวิทยาศาสตร์อย่างจริงจัง เมื่อไม่ถึง 2 ทศวรรษที่ผ่านมาเท่านั้น

ในช่วงปลายยุค 90s สองสามีภรรยานักจิตวิทยา ดร.อาร์เทอร์ แอรอน (Dr.Arthur Aron) และ ดร.อีเลน แอรอน (Dr.Elaine Aron) ประมาณการเอาไว้ว่า น่าจะมีประชากรโลกที่มีบุคลิกภาพแบบ HSP อยู่น้อยกว่า 20% ราวๆ 1,400 ล้านคน จากประชากรโลกทั้งหมดเกือบ 6,000 ล้านคน (ตัวเลขประชากรโลกปี 1997)

 โดยพวกเขายังพบอีกว่า บุคลิกภาพ HSP มิได้เกิดจากความบกพร่องของบุคคล หรือเป็นบุคลิกภาพที่หล่อหลอมมาจากแผลใจ (Trauma) ในอดีตแต่อย่างใด กลับกันนี่เป็นภาวะที่เกิดจากความสามารถด้านการประมวลผลข้อมูลเชิงลึก (Depth of Processing) ที่มีมาแต่กำเนิดในระดับที่สูงกว่าผู้อื่นต่างหาก 

พลังพิเศษของชาว HSP

ความอ่อนไหวและไวต่อสิ่งเร้าอาจทำให้พวกเขามีชีวิตที่ยุ่งยากขึ้น และต้องประสบกับสายตาตัดสินจากผู้คน แต่ในขณะเดียวกันนั่นก็หมายความว่า พวกเขามีแนวโน้มที่จะมีความคิดสร้างสรรค์สูง มีระบบความคิดความอ่านลึกซึ้ง และมีลางสังหรณ์ที่แม่นยำด้วย

ในหนังสือ Sensitive: The Hidden Power of the Highly Sensitive Person in a Loud, Fast, Too-Much World เจนน์ แกรนน์แมน (Jenn Granneman) และอังเดร โซโล (Andre Sólo) นักจิตวิทยาผู้เชี่ยวชาญด้านความอ่อนไหว เขียนถึงผู้มีบุคลิกแบบ HSP ในฐานะกลุ่มคนผู้มีพลังพิเศษที่ถูกกดทับ ไม่ให้แสดงศักยภาพออกมาได้เต็มที่ในโลกยุคปัจจุบันที่เต็มไปด้วยเสียงรบกวน 

แต่หากสามารถจัดการสิ่งเร้าได้อยู่หมัด ทั้งยังฝึกใช้ประโยชน์จากทักษะการประมวลผลทางประสาทสัมผัสของตนจนชำนาญ คนเหล่านี้มักเติบโตมามีพรสวรรค์อันเป็นเอกลักษณ์ อย่างเช่น

– เป็นผู้ฟังที่ยอดเยี่ยม ใส่ใจ และเห็นอกเห็นใจผู้อื่น

– เป็นคู่สนทนาที่อ่านคนอื่นขาด ทั้งในด้านอารมณ์ เจตนา และความต้องการ

– เป็นนักตั้งรับ ป้องกัน และแก้ไขปัญหาที่หูตาไวและมีไหวพริบ

– เป็นคนละเอียดอ่อน เนี้ยบ ทำงานเรียบร้อย

– เป็นบุคคลที่มี ‘ความเป็นศิลปิน’ สูงและมีความคิดสร้างสรรค์ ไม่ว่าจะถนัดหรือประกอบอาชีพใด

ในบทความของ อาภาพร อุษณรัศมี อาจารย์คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ชี้ว่า มีงานวิจัยทางด้านประสาทวิทยาศาสตร์และชีววิทยาไม่น้อยที่ปรากฏหลักฐานสนับสนุนว่า ทั้งมนุษย์และสัตว์มากกว่า 100 สายพันธุ์ มีลักษณะของ HSP 

หากอิงจากกรอบคิดในเชิงวิวัฒนาการ ประชากรกลุ่มนี้วิวัฒน์ขึ้นและมีชีวิตปะปนอยู่กับประชากรทั่วไป เพื่อช่วยกระจายความเสี่ยงภายในเผ่าพันธุ์ เมื่อมีทั้งกลุ่มที่ไวต่อสิ่งเร้าและระแวง (HSP) และกลุ่มกล้าได้กล้าเสีย (ไม่เข้าข่าย HSP) เผ่าพันธุ์นั้นๆ ก็จะมีทั้งกลไกที่คอยระแวดระวังภัย และกลไกที่เปิดโอกาสใหม่ๆ ให้เผ่าพันธุ์ได้เติบโต โดยกระจายความเสี่ยงจากทั้ง 2 กลไกให้สมดุลกันนั่นเอง

HSP Among Us

เกรนน์แมนและโซโลพูดถึงความหลากหลายในหมู่ชาว HSP ในหนังสือเรื่อง Sensitive ของพวกเขาว่า ฟังดูเผินๆ เราอาจนึกเหมารวมว่า ชาว HSP มักเป็นอินโทรเวิร์ตที่เหนื่อยล้าจากการเข้าสังคม แต่ในความเป็นจริง มี HSP ที่เป็นเอ็กซ์โทรเวิร์ตเช่นกัน เพราะการมีความสุขเมื่อได้เข้าสังคม อยู่ท่ามกลางผู้คน และเก่งเรื่องการแสดงออกนั้น ไม่ได้หมายความว่า พวกเขาจะไม่อ่อนไหวและไม่ละเอียดอ่อน

นอกจากนี้ลักษณะนิสัยและความอ่อนไหวที่เกี่ยวข้องกับรูป รส กลิ่น เสียง และสัมผัส ซึ่งผูกติดมากับอาหาร เสื้อผ้า หรือสภาพแวดล้อมในแง่มุมอื่นๆ ยังฟังดูคล้ายคลึงกับรูปแบบพฤติกรรมของผู้มีภาวะออทิสติก (Autism) สมาธิสั้น (ADHD) หรือภาวะบกพร่องในการประมวลผลทางประสาทสัมผัส (Sensory Processing Disorder: SPD) 

แต่จากข้อมูลที่ศึกษาวิจัยโดย เบียงกา อะเซเวโด (Bianca Acevedo) นักประสาทวิทยาศาสตร์แห่ง University of California ภาพการสแกนสมองที่ออกมาบ่งชี้ชัดเจนว่า การทำงานในสมองของผู้มีบุคลิกภาพแบบ HSP กับสมองของผู้มีภาวะออทิสติกนั้นต่างกันโดยสิ้นเชิง

นั่นหมายความว่า แม้จะมีความเป็นไปได้ที่ชาว HSP จะมีภาวะออทิสติกร่วมด้วย แต่นั่นไม่ได้หมายความว่า บุคลิกภาพ HSP จะงอกเงยขึ้นมาจากภาวะนี้ เช่นเดียวกับที่กล่าวถึงไปแล้วในช่วงเปิดบทความว่า บุคลิก HSP มิได้หล่อหลอมมาจากแผลใจ แม้จะมีความเป็นไปได้ที่พวกเขาจะเคยประสบกับเหตุการณ์ร้ายแรง ที่นำมาสู่ภาวะเครียดจากความสะเทือนใจ (PTSD) ก็ตาม

ต่อมาเมื่อโลกเดินหน้าเข้าสู่ทศวรรษ 2020 เริ่มมีงานวิจัยมากมายที่สนับสนุนข้อมูลเชิงประชากรว่า ในบรรดาประชากรกว่า 8,000 ล้านคนบนโลกยุคปัจจุบัน อาจมีชาว HSP แฝงตัวอยู่ถึง 30% หรือมากถึง 2,000 ล้านคนนั่นเอง แน่นอนว่าหากมองในเชิงสัดส่วนก็ยังคงนับเป็นคนกลุ่มน้อย แต่ถ้าลองเทียบให้เห็นภาพง่ายๆ ประเทศจีนซึ่งขึ้นชื่อเรื่องตัวเลขประชากรมาอย่างยาวนานยังมีจำนวนประชากรน้อยกว่าผู้มีบุคลิกภาพแบบ HSP เสียอีก

ฉะนั้นจึงไม่ถือว่าแปลกเลย หากเราจะรู้สึกว่า มีคนใกล้ตัวหลายคนมีบุคลิกเข้าข่าย HSP เพราะพวกเขาก็มีชีวิตปะปนอยู่ท่ามกลางพวกเราจริงๆ อย่างในบริบทของประเทศไทย เราได้เห็นคนมีชื่อเสียงออกมาเปิดใจพูดถึงตนเองในฐานะชาว HSP คนหนึ่ง เช่น แม่ตุ๊ก-นิรัตน์ชญา การุณวงศ์วัฒน์ เจ้าของเพจ Little Monsters

และดีไม่ดี คุณเองก็อาจเป็นหนึ่งในพวกเขาด้วยเช่นกัน

 

อ้างอิง

Aron, E. N. (1996). The Highly Sensitive Person: How to Thrive When the World Overwhelms You. Broadway Books.

Granneman, J., & Sólo, A. (2023). Sensitive: The Hidden Power of the Highly Sensitive Person in a Loud, Fast, Too-Much World. Harmony.

Psychology Today. (n.d.). Highly Sensitive Person. https://www.psychologytoday.com/us/basics/highly-sensitive-person 

อาภาพร อุษณรัศมี. (July 6, 2022). ทำความรู้จักคนที่มีบุคลิกภาพแบบละเอียดอ่อนสูง (Highly Sensitive Person). Faculty of Psychology, Chulalongkorn University. https://www.psy.chula.ac.th/th/feature-articles/highly-sensitive-person-01/

Tags: ,