เมื่อกล่าวถึงสงครามและความขัดแย้ง แน่นอนว่า คงเป็นสิ่งที่ใครหลายคนไม่อยากให้เกิดขึ้น เพราะผลลัพธ์ไม่ได้สิ้นสุดแค่ความวุ่นวาย การล้มตายของผู้บริสุทธิ์ หรือแม้แต่ความทรงจำที่ปนเปื้อนไปด้วยกลิ่นคาวเลือดและเสียงกรีดร้อง
แต่สิ่งเหล่านี้ยังส่งผลกระทบต่อชีวิตของผู้คนระยะยาวอย่างคาดไม่ถึง หนึ่งในปัญหานั้น คือ ‘กับระเบิด’ ที่ยังหลงเหลือในสงคราม
หลายคนอาจไม่เข้าใจว่า กับระเบิดในสงครามเมื่อ 40-50 ปีก่อน จะสร้างปัญหาอย่างไรต่อผู้คนในปัจจุบัน แต่หากลองจินตนาการว่า สถานการณ์นี้เกิดขึ้นกับคุณ เมื่อต้องใช้ชีวิตในที่พักอาศัยเต็มไปด้วยกับระเบิดมากมายที่ ‘ยังไม่ระเบิด’
แน่นอน เราคงไม่บอกว่า ชีวิตของคุณเต็มไปด้วยความสนุกสนานและลุ้นระทึก กลับกัน ความกังวลจะเกิดขึ้นกับคุณและครอบครัว เพราะต้องใช้ชีวิตภายใต้ความเสี่ยงเหมือนเล่นรัสเซียนรูเล็ต (Russian Roulette) หรือเกมที่บอกความเป็นความตายด้วยปืน 1 กระบอก กระสุน 1 นัด จากช่องใส่กระสุนทั้งหมด 6 ช่อง
เช่นเดียวกับการมีอยู่ของกับระเบิด เพราะไม่มีใครรู้ว่าแผ่นดินที่เหยียบลงไปพร้อมจะทำให้ร่างคุณแหลกละเอียดเป็นชิ้นๆ ตอนไหน
หลายประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ต้องเผชิญกับสภาวะดังกล่าว ในฐานะอดีตสนามรบครั้งสำคัญของโลก เวียดนามเป็นหนึ่งในดินแดนที่มีกับระเบิดประมาณ 8 แสนตัน ซึ่งยังตกค้างจากสงครามเวียดนามเมื่อ 50 ปีก่อน และอาจมีอายุการใช้งานมากกว่านั้นขึ้นไป
มีรายงานว่า สหรัฐอเมริกาเคยทิ้งระเบิดในสมรภูมิรบแห่งนี้มากกว่า 1 ล้านครั้ง และอาวุธยุทโธปกรณ์มากมายนับ 5 ล้านตันในอาเซียน นับเป็นจำนวน 1 ใน 3 ของทั้งหมด ซึ่งยังไม่รวมระเบิดลูกปราย (Cluster Bomb) อีกจำนวนมาก
ที่มา: AFP
ตัวอย่างที่หยิบยกมาข้างต้นเกิดขึ้นจริงกับชาวเวียดนามรายหนึ่ง เหาะ ซีบัย (Ho Sy Bay) ชายวัย 62 ปี ที่อาศัยในจังหวัดก๋วงตริ (Quang Tri)
เขาบอกเล่าประสบการณ์ผ่านอัลจาซีรา (Al Jazeera) ว่า พบวัตถุบางอย่างมีลักษณะแข็งกว่าทรายหรือดิน ในระหว่างที่กำลังขุดสวนหลังบ้านอยู่ และเมื่อปัดสิ่งสกปรกออก ซีบัยก็นึกออกว่า ตนเองกำลังถือกับระเบิดตั้งแต่สงครามเวียดนามอยู่ แม้ไม่แน่ใจถึงการทำงานของระเบิด แต่ก็หยิบขึ้นมาและวางลงแถวแปลงผักของเขา
“ผมเจอมันเมื่อวันพฤหัสบดีที่แล้ว… บางครั้งผมก็พบวัตถุอื่นๆ เช่นกัน ผมเริ่มทำงานเป็นคนเก็บของเก่าขายตั้งแต่หลังสงครามสิ้นสุด ช่วงนั้น ถ้าย้อนกลับไปปี 1975 ตอนผมอายุ 20 ปี ผมเจอระเบิดที่ใหญ่กว่านี้ด้วยเครื่องตรวจจับโลหะ และก็ขายมัน” เขาถ่ายทอดประสบการณ์วัยเด็กให้ฟัง
สาเหตุที่ซีบัยต้องพบเจอกับความแปลกประหลาดมากมาย เพราะจังหวัดก๋วงตริมีปริมาณกับระเบิดมากที่สุดในประเทศ แม้จะเคยถูกแบ่งเป็นเขตปลอดทหาร (Demilitarised Zone: DMZ) ระหว่างสองเวียดนามก็ตาม
ที่มา: Reuters
โดยเฉพาะหลังบ้านของชายผู้นี้ ในอดีต เคยมีโบสถ์ที่ทหารเวียดนามเหนือซ่อนตัว ซึ่งตกเป็นเป้าการโจมตีของกองทัพสหรัฐฯ และกลุ่มเวียดนามใต้ เขาเผยว่า พบเจอจำนวนศพมากมายของกลุ่มเวียดนามเหนือบริเวณหลังบ้านในปี 1979
นอกจากนั้น มีรายงานว่า ผู้คนเสียชีวิตจากอุบัติเหตุเพราะกับระเบิดในจังหวัดถึง 3,500 ราย ครั้งสุดท้ายที่มีรายงานผู้เสียชีวิตคือเมื่อปี 2022 หรือ 1 ปีที่ผ่านมา หลังจากชาวนาคนหนึ่งถูกระเบิดเสียชีวิต เพราะหยิบอาวุธแปลกปลอมขึ้นมา
“ตั้งแต่เห็นอุบัติเหตุที่เกิดขึ้นมากมาย ผมก็หยุดทำงานเก็บของเก่าที่ทำมาตลอด
“ผมรู้สึกเหมือนกับคนอื่นๆ ว่า นี่คือความเป็นจริงของสงคราม” เขาอธิบายความรู้สึกตัวเองที่ไม่ได้โกรธแค้นอะไร แม้ว่าจะเผชิญกับเหตุการณ์เหล่านี้ด้วยตนเองก็ตาม
ประสบการณ์ทำนองเดียวกันยังถูกเปิดเผยจากปากของ ตา กวางฮุง (Ta Quang Hung) เจ้าหน้าที่กลุ่ม NGO Mine Advisory Group (MAG)
แต่ที่น่าเศร้ากว่าคือ โชคดีไม่ได้เกิดขึ้นกับทุกคน
เขาเล่าว่า ในช่วงกลางทศวรรษ 1970 หลังเหตุการณ์การปลดปล่อยไซง่อน กวางฮุงและครอบครัวกลับมาอยู่บ้านของเขา ชีวิตดูเหมือนจะเป็นไปด้วยดี จนกระทั่งเขาต้องอยู่ในเหตุการณ์การเสียชีวิตของญาติ 2 คนที่กำลังทำไร่ หลังถูกระเบิดจนเสียชีวิต
“ผมเติบโตมาในพื้นที่ที่มีวัตถุตกค้างที่ยังไม่ระเบิด (UXO) จำนวนมาก ผมต้องก้าวออกจากบ้าน และเผชิญหน้ากับสิ่งเหล่านั้น” กวางฮุงเล่าประสบการณ์ที่คลุกคลีกับระเบิดตั้งแต่เด็ก โดยเผยว่า เคยเจอระเบิดและเล่นโดยที่ไม่รู้ว่ามันคืออะไร เขากับเพื่อนขว้างระเบิดลูกเล็กๆ ใส่กำแพงหรือเป้าหมายเพื่อแข่งว่าอันไหนจะระเบิดก่อน แต่ผู้ใหญ่จับได้ และหยุดการแข่งขันสุดอันตรายลง
สุดท้าย เรื่องราวเหล่านี้หล่อหลอมในการทำงานปัจจุบันของเขา เหมือนกับเจ้าหน้าที่คนอื่นๆ หลายคนที่ต้องพบเจอโศกนาฏกรรมทำนองเดียวกัน ไม่ว่าจะเป็นการสูญเสียบุคคลที่รักไปต่อหน้าต่อตา หรือเห็นคนตายมากมายจากเหตุระเบิด
ความพยายามของประเทศมหาอำนาจ กับการชดใช้บาปที่ตนเองก่อไว้ในสมรภูมิสงครามเวียดนาม
อันที่จริง ไม่ใช่แค่รัฐบาลเวียดนามที่พยายามกำจัดซากระเบิดในสงคราม กลุ่มประเทศมหาอำนาจก็เข้าร่วมการแก้ไขปัญหานี้เช่นกัน โดยเฉพาะสหรัฐฯ ซึ่งเป็นผู้ลงทุนเงินถึง 166 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ (ประมาณ 5,800 ล้านบาท) นับตั้งแต่ปี 1993-2020 เพื่อกวาดล้างทุ่นระเบิด และให้ความรู้เกี่ยวกับอาวุธยุทโธปกรณ์เหล่านี้มากขึ้น
ที่มา: Reuters
ซึ่งก็ยืนยันจากคำพูดของ แอนโทนี บลิงเคน (Anthony Blinken) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ ในระหว่างการเยือนเวียดนามในเดือนเมษายนที่ผ่านมาว่า สหรัฐฯ จะทำหน้าที่กำจัดมรดกจากสงครามเวียดนาม
“แม้ว่าเราจะมองไปยังอนาคต (…) แต่เราก็ยังคงแสวงหาความร่วมมือกำจัดวัตถุระเบิดที่ยังตกค้าง เราจะค้นหาระเบิดนี้ในจังหวัดก๋วงตริในเดือนหน้า” บลิงเคนบอกกับนักข่าว
นอกจากนั้น ยังมีกลุ่ม NGO ของสหราชอาณาจักรอย่าง MAG ที่ทำหน้าที่ช่วยเหลือเพื่อค้นหาวัตถุระเบิดที่ตกค้างในเวียดนามนับตั้งแต่ปี 1999 พนักงานถึง 735 คน จะทำงานผ่านสายด่วน หากมีประชาชนโทรเข้ามาแจ้งถึงกับระเบิด
หรืออาจจะมีการลงพื้นที่ด้วยตนเอง ทุกๆ วัน เจ้าหน้าที่ของ MAG จะเดินสำรวจด้วยเครื่องตรวจจับโลหะเพื่อค้นหา UXO ในพื้นที่ที่มีแผนพัฒนาหรือทำการเกษตร มีรายงานว่า พวกเขาเจอระเบิดถึง 14,615 ลูก และกำจัดสิ่งตกค้างในพื้นที่มากกว่า 10 ตารางกิโลเมตร
จากคำบอกเล่าของ ตรัน ดวีวินห์ (Tran Duy Vinh) หัวหน้าหมู่บ้านซวนเวียน (Xuan Vien) ผู้คนแถวนี้คุ้นชินกับการทำงานของ MAG เป็นอย่างดี เพราะมักจะมีการค้นพบระเบิดบ่อย เช่น เด็กๆ พบเจอระเบิดและเล่นกับมันโดยบังเอิญ
“เป็นงานที่หนัก แต่มีผลตอบแทนมหาศาลต่อชีวิตและความเป็นอยู่ที่ดีของผู้คน (…) ผลกระทบร้ายแรงถึงผู้คนยังคงขึ้นอยู่กับจำนวนอาวุธร้ายแรงมากมายนี้”คาเรน แชนด์เลอร์ (Karen Chandler) รองผู้ช่วยรัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ ฝ่าย Bureau of Political-Military Affairs ให้สัมภาษณ์กับวีโอซี (VOC) ซึ่งสะท้อนว่า การจำกัดวัตถุระเบิดตกค้างไม่ได้แค่สร้างคุณประโยชน์กับชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คน แต่ยังช่วยส่งเสริมความมั่นคงทางอาหาร (Food Security) ด้วยการทำให้ที่ดินเพาะปลูกปลอดภัย และมีจำนวนมากพอสำหรับปากท้องประชาชน
แม้ว่าทั้งรัฐบาลและฝ่ายนานาชาติจะร่วมมือกัน แต่มีการคาดการณ์ว่า เวียดนามต้องใช้เวลาถึง 13 ปี จึงจะกำจัดวัตถุระเบิดตกค้างในจังหวัดนี้ได้ทั้งหมด ซึ่งเป็นระยะเวลายาวนานมาก หากเทียบกับช่วงเวลาพริบตาเดียว ที่ผู้มีอำนาจทิ้งระเบิดเพียงต้องการบดขยี้ศัตรู โดยไม่คิดถึงผลกระทบที่จะตามมาในอนาคต
อ้างอิง
https://vn.usembassy.gov/fact-sheets-unexploded-ordnance-uxo-removal/
https://www.maginternational.org/what-we-do/where-we-work/vietnam/
Tags: เวียดนาม, สหรัฐอเมริกา, ASEAN, สงครามเวียดนาม, อาเซียน, เอเชียตะวันออกเฉียงใต้, ระเบิด, MAG, กับระเบิด
