“ขอให้ความชั่วร้ายจงเลือนหายไป”
เสียงของชายฉกรรจ์นับร้อยคนก้องกังวาลไปทั่วป่าของวัดโคคุเซกิ (Kokuseki) ในจังหวัดอิวาเตะ (Iwate) ราวกับส่งสัญญาณว่า นี่คือครั้งสุดท้ายที่พวกเขาจะได้เข้าร่วม ‘เทศกาลเปลือยกายสำหรับผู้ชาย’ หรือเป็นที่รู้จักในกันในชื่อ ‘โซมินไซ’ (The Sominsai Festival) หลังญี่ปุ่นกำลังเผชิญวิกฤตสังคมผู้สูงอายุ จนส่งผลกระทบต่อจำนวนผู้เข้าร่วมพิธีกรรม
ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา เทศกาลโซมินไซมีอายุถึง 2,100 ปีในหน้าประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น และเป็นหนึ่งใน 3 พิธีกรรมย่อยของเทศกาลเปลือยกายสำหรับผู้ชาย หรือฮาดะกา มัตสึริ (Hadaka Matsuri) ซึ่งมักจัดในวันที่ 7 ของช่วงขึ้นปีใหม่ที่วัดโคคุเซกิ เพื่อฉลองเทศกาลเก็บเกี่ยว ความอุดมสมบูรณ์ ความแข็งแรง และความเจริญรุ่งเรือง
ในธรรมเนียมดั้งเดิม เทศกาลนี้จะเริ่มขึ้นหลังตะวันตกดิน ชายนับร้อยคนต้องเปลือยกาย สวมใส่เพียงผ้าเตี่ยวสีขาว หรือฟุนโดชิ (Fundoshi) เพื่อปกปิดอวัยวะส่วนล่าง พร้อมกับ ทาบิ (Tabi) ถุงเท้าสีขาว ก่อนลงไปอาบน้ำในลำธารที่หนาวเย็นหลายครั้ง และเดินรอบวัดที่เต็มไปด้วยเศษหิน
ภาพ: AFP
จากนั้น พวกเขาต้องยืนนิ่ง พร้อมตะโกนขับไล่ปีศาจเป็นภาษาญี่ปุ่น ด้วยคำว่า “Jasso Joyasa” กลางวงเบียดเสียด และถือคบเพลิงเดินขึ้นบันไดของวัดเพื่อแย่งชิงเครื่องรางหรือ ‘ถุงนำโชค’ ที่เรียกว่า โซมิน โบคุโระ (Somin Bukuro) โดยมีความเชื่อว่า พวกเขาต้องใช้ความพยายามและพละกำลังของตนเอง ถึงจะประสบความสำเร็จและเป็นสิริมงคล
กระทั่งเวลา 04.00 น. ศึกชิงเครื่องรางในถุงไม้จะเริ่มขึ้นจนกว่าพระอาทิตย์ขึ้น ในเทศกาลนี้จะมีการต่อสู้ถึงขั้น ‘นองเลือด’ และผู้เข้าแข่งขันเต็มไปด้วย ‘รอยฟกช้ำ’ จนบางครั้งถึงทำให้ผ้าเตี่ยวหลุดกันทีเดียว (หมายเหตุ: หากผ้าเตี่ยวของผู้เข้าแข่งขันหลุด กิจกรรมต้องหยุดชั่วคราวเพื่อความยุติธรรมในการแข่งขัน)
แม้ในอดีตจะมีข้อครหาว่า เทศกาลดังกล่าวสงวนให้สำหรับกลุ่มผู้ชาย ทว่าในปี 2024 มีการอนุโลมให้ผู้หญิงเข้าร่วมชมพิธีกรรมดังกล่าว ยกเว้นช่วงการแข่งขันแย่งชิงเครื่องรางในถุงไม้ ขณะที่นักท่องเที่ยวชายจากทุกสารทิศยังเยี่ยมชมเหมือนเดิมได้ตามปกติ
อย่างไรก็ตาม วันนี้ (21 กุมภาพันธ์ 2024) สำนักข่าวเอเอฟพี (AFP) เปิดเผยว่า พิธีกรรมนี้ต้องเป็นอันสิ้นสุดลง เนื่องจากญี่ปุ่นกำลังเผชิญกับภาวะสังคมผู้สูงอายุ ทำให้ประชากรลดน้อยลง และส่งผลกระทบต่อจำนวนผู้เข้าร่วมพิธีกรรม หากเทียบกับ ‘ขนาด’ ของงานที่ยิ่งใหญ่
“มันยากมากที่จะจัดเทศกาลโดยใช้จำนวนคนเพียงนี้ คุณเห็นสิ่งที่เกิดขึ้นแล้ว ผู้คนมากมายเดินทางมาที่นี่ และต่างตื่นเต้นกับเทศกาลเหล่านี้ แต่ความจริง เบื้องหลังมีหลายอย่างมากที่พวกเราต้องจัดการ”
ไดโกะ ฟูจินามิ (Daigo Fujinami) พระประจำวัดโคคุเซกิให้สัมภาษณ์กับเอเอฟพีถึงความเหนื่อยยากของการจัดงานครั้งนี้ พร้อมยืนยันว่า เขาไม่สามารถแสร้งทำเป็นไม่รับรู้ได้อีกต่อไป
ขณะที่ โทชิอากิ คิกูชิ (Toshiaki Kikuchi) หนึ่งในชาวบ้านผู้จัดงานแสดงความรู้สึกผ่านเอเอฟพีว่า เขายังคงหวังว่าเทศกาลนี้จะกลับมาได้ในสักวันหนึ่ง และจะตั้งใจรักษาสิ่งที่เหลือในพิธีกรรมไว้เสมอ
นอกจากนี้ สำนักข่าวซีเอ็นเอ็น (CNN) ยังเปิดเผยว่า ผู้จัดงานไม่สามารถหากลุ่มคนรุ่นใหม่ที่เต็มใจมาร่วมงานได้เหมือนในอดีต ทำให้หน้าที่ทั้งหมดจึงตกไปอยู่กับคนเก่าแก่ในชุมชน
ก่อนหน้านี้ โซมินไซถูกลดขนาดลง เพราะโควิด-19 ทำให้เหลือเพียงการสวดมนต์และพิธีกรรมเล็กๆ ที่อยู่ในเงื่อนไขความปลอดภัย เช่นเดียวกับการจัดงานครั้งสุดท้ายในวัดแห่งนี้ เทศกาลสิ้นสุดตั้งแต่เวลา 23.00 น. ท่ามกลางวงผู้เข้าร่วมใหญ่ที่สุดเท่าที่เคยเกิดขึ้นในมุมมองของคนท้องถิ่น เหลือเพียงแต่ความทรงจำผ่านกล้องตัวเล็กของนักท่องเที่ยว และสื่อมวลชนที่จับจ้องไปทุกอิริยาบถของชายนุ่งผ้าเตี่ยวสีขาวนับร้อยชีวิต
ภาพ: AFP
ส่วนในปี 2025 เป็นต้นไป พิธีกรรมจะถูกจำกัดแค่การสวดมนต์และแนวทางอื่นๆ ที่สอดคล้องกับการเฉลิมฉลองเทศกาล ขณะที่วัดแห่งอื่นในญี่ปุ่นยังคงมีพิธีกรรมอาบน้ำของชายฉกรรจ์และแย่งชิงเครื่องรางเหมือนเดิม
ไม่ใช่แค่การจากไปของเทศกาลเก่าแก่นับ 2,000 ปี แต่วิกฤตสังคมสูงอายุของญี่ปุ่นยังกระทบต่อโครงสร้างเศรษฐกิจของประเทศโดยตรง หลังมีรายงานว่า ญี่ปุ่นสูญเสียสถานะประเทศที่มีเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับสามของโลกให้กับเยอรมนี โดยมีค่า GDP ลดลง 0.2% ขณะที่ตัวเลขของเยอรมนีเพิ่มขึ้นถึง 8.4% แม้ว่าสองประเทศต้องเผชิญกับปัจจัยที่คล้ายคลึงกัน ได้แก่ อัตราการเกิดต่ำ ทรัพยากรจำกัด และคู่แข่งด้านการส่งออกก็ตาม
อ้างอิง
https://en.japantravel.com/iwate/kokusekiji-sominsai-in-oshuu/57118
https://edition.cnn.com/travel/japan-last-naked-man-festival-population-intl-hnk/index.html
https://edition.cnn.com/travel/article/japan-naked-festival-intl-hnk/index.html
https://www.dw.com/en/recession-in-japan-makes-germany-third-largest-economy/a-68260132
https://www.japantimes.co.jp/commentary/2024/02/20/japan/japan-economy-ranking/
