เปิดหนังสือ ‘2475 ราสดรส้างชาติ’ พลังแห่งการเปลี่ยนแปลงด้วยปวงชน

วันนี้ (23 มิถุนายน 2566) เครือมติชน นำโดยนิตยสารศิลปวัฒนธรรม สำนักพิมพ์มติชน ศูนย์ข้อมูลมติชน (MIC) และนิตยสารเส้นทางเศรษฐี ร่วมกันจัดงานเฉลิมฉลองรับวันชาติสุดยิ่งใหญ่ ภายใต้ชื่อ สโมสรศิลปวัฒนธรรม สเปเชียล ‘๒๔ มิถุนาฯ วันมหาศรีสวัสดิ์’ เพื่อย้อนบรรยากาศการเฉลิมฉลองวันชาติ ซึ่งจัดครั้งแรกในปี 2482 และในโอกาส ‘91 ปี 24 มิถุนา’ โดยมีกำหนดจัดงานในวันที่ 23-24 มิถุนายน 2566 เวลา 10.00-19.00 น. ณ มติชนอคาเดมี

หนึ่งกิจกรรมที่ผู้เข้าร่วมงานให้ความสนใจมาก คือการเสวนาเปิดตัวหนังสือ (Book Talk) โดยในครั้งนี้ สำนักพิมพ์มติชนเปิดตัวหนังสือใหม่ถึง 3 เล่มด้วยกัน ได้แก่ ‘๒๔๗๕ ราสดรส้างชาติ’ ‘การเมืองและสังคมในศิลปสถาปัตยกรรมสยามสมัย ไทยประยุกต์ ชาตินิยม’ และ ‘ใต้เงาปฏิวัติ’

ที่น่าสนใจคือหนังสือ ‘๒๔๗๕ ราสดรส้างชาติ’ โดย นริศ จรัสจรรยาวงศ์ ผู้เขียนหนังสือเป็นผู้นำสนทนา

นริศระบุว่า เนื้อหาเป็นการนำเสนอว่าแท้จริงแล้วผู้สร้างชาติอาจไม่ใช่กษัตริย์ นายทุน หรือผู้มีอำนาจอื่นใด หากแต่เป็นสามัญชนคนตัวเล็กตัวน้อยต่างหาก ที่เป็นคนสร้างชาติในช่วงสภาวะเปลี่ยนผ่านการเปลี่ยนแปลงการปกครอง

ความน่าสนใจคือ การที่หลวงประดิษฐ์มนูธรรม (ปรีดี พนมยงค์) ผู้นำคณะราษฎร เลือกใช้คำว่า ‘ราสดร’ (ราษฎร) แทนที่จะเป็นคำว่าประชาชน พลเมือง พสกนิกร หรือกระทั่งไพร่ฟ้าหน้าใสมาเป็นคำที่ใช้เรียกปวงชนชาวไทยทั้งหลาย เพราะว่าคำว่า ‘ราสดร’ มีความหมายครอบคลุมทั้งในแง่การปกครองของรัฐที่ผนวกรวมประชาชนเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งสำคัญของรัฐด้วย ซึ่งคำว่าราสดรเรียกได้ว่าเป็นสัญลักษณ์ที่สำคัญมากอย่างหนึ่งของการอภิวัฒน์สยามในครั้งนั้น กระทั่งในประโยคแรกของประกาศเปลี่ยนแปลงการปกครองก็เริ่มต้นด้วยคำว่า ‘ราษฎรทั้งหลาย…’

“หากจะนิยามความหมายของการ ‘สร้างชาติ’ ในยุคเรืองรองของคณะก่อการ 2475 นั้น ย่อมมิแคล้วมุ่งหมายถึงชาติคือรัฐซึ่งก็คือราษฎรทั้งหลาย อันหมายรวมเอาทั้งที่ตั้ง การปกครอง และราษฎรผู้เป็นองค์อธิปัตย์เข้าไว้ด้วยกัน เมื่อ ‘ชาติ’ กับ ‘รัฐ’ ได้มาอยู่ในพื้นที่อาณาเขตเดียวกันนัยที่รวมเป็น ‘รัฐชาติ’ ล้วนดูเปี่ยมล้นไปด้วยความทะเยอทะยานที่จะนำพาไทยหรือสยามไปสู่สถานะมหาอำนาจที่เน้นผลประโยชน์ของชาติเป็นสำคัญแรกสุดเหนือผลประโยชน์เชิงปัจเจกใดๆ

“และหากนับย้อนไปถึงมาตราแรกแห่งปฐมรัฐธรรมนูญที่ระบุไว้ว่า ‘อำนาจสูงสุดของประเทศนั้นเป็นของราษฎรทั้งหลาย’ ที่แสดงถึง ‘ไทยในสมัยสร้างชาติ’ ก็ปฏิเสธไม่ได้เลยว่า ปวงชนชาวไทยในฐานะ ‘ราสดร’ ถือเป็นส่วนหนึ่งสำคัญกับการสร้างชาติไทยมาโดยตลอด”

ดังนั้น ในหนังสือ ‘๒๔๗๕ ราสดรสร้างชาติ’ จึงเป็นการนำเสนอเรื่องราวของกลุ่มคนธรรมดาสามัญผู้ทำสิ่งที่ยิ่งใหญ่และสร้างคุณูปการต่อชาติขึ้นมาด้วยสองมือธรรมดาของตนเอง บทบาทของพวกเขาปรากฏแจ่มแจ้งอย่างไม่เคยมีมาก่อน ด้วยเงื่อนไขทางสังคมภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองดังนี้ ที่ก่อให้เกิดโอกาสและทำให้บทบาทของพวกเขาเหล่านี้ชัดเจนขึ้นมา มากไปถึงก่อร่างสร้างความเป็น ‘ชาติ’ ของเรามาจนถึงปัจจุบัน การพิจารณาเรื่องราวของราสดรทั้งหลายผ่านมิติทางสังคมและวัฒนธรรม จึงเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ในการทำความเข้าใจการเปลี่ยนแปลงที่หลากหลายภายใต้ฟ้าใหม่ในห้วงเงาแห่งการอภิวัฒน์