McRefugees วิถีของคนไร้บ้านในฮ่องกง

เรื่องราวของ McRefugees คนข้างถนนในฮ่องกง เริ่มได้รับความสนใจมากขึ้น หลังมีรายงานข่าวหญิงสูงอายุซึ่งเป็นคนไร้บ้านเสียชีวิตระหว่างฟุบหลับบนโต๊ะ ในร้านแมคโดนัลด์สาขาหนึ่งในเกาลูนตอนกลางดึกของต้นเดือนตุลาคมปี 2558

McRefugees เป็นชื่อเรียกกลุ่มคนที่อาศัยร้านแมคโดนัลด์ซึ่งเปิดบริการตลอด 24 ช.ม.เป็นสถานที่ค้างคืน คนกลุ่มนี้มีตั้งแต่นักเรียนที่มาท่องหนังสือเตรียมสอบ ไปจนถึงแรงงานที่ไม่ได้ทำงานในชั่วโมงทำงานแบบปกติ ที่ส่วนใหญ่ต้องการประหยัดค่าโรงแรมหรือค่าเดินทางช่วงกลางดึกซึ่งมีราคาแพง และจะเข้ามาอาศัยนอนในร้านเพื่อรอขึ้นรถไฟใต้ดินเที่ยวแรกสุดกลับไปยังที่พักในตอนเช้า ในฮ่องกงยังมีแรงงานค่าแรงถูกที่เดินทางข้ามมาจากจีน มาอาศัยร้านแมคโดนัลด์สาขาใกล้ที่ทำงานเป็นที่พักผ่อนตอนกลางคืน เพื่อสะดวกต่อการเดินไปทำงานในตอนเช้า

คนไร้บ้านที่เป็น McRefugees จะเริ่มปรากฏตัวภายในร้านหลัง 23.00 น. ซึ่งเป็นเวลาที่ลูกค้ากะกลางวันกลับออกไปหมดแล้ว พวกเขาจะจับจองโต๊ะ เก้าอี้ หรือที่นั่ง เป็นที่ฟุบหลับ หรือนอนเหยียดยาวพักผ่อน บางคนใช้ห้องน้ำของร้านทำความสะอาดร่างกาย หรือขอน้ำดื่ม ซึ่งพนักงานของร้านจะให้บริการฟรี

แมคโดนัลด์ฮ่องกงบอกว่า ทางร้านจัดเตรียมสถานที่รองรับผู้ที่ต้องการเข้ามาใช้เวลาอยู่ภายในร้านเป็นเวลานานๆ และให้ความเคารพในเหตุผลส่วนตัวของลูกค้าแต่ละคน

มีการสำรวจจำนวนคนไร้บ้านที่เข้ามาอาศัยร้านแมคโดนัลด์เป็นที่พักผ่อนตอนกลางคืน พบว่าแต่ละสาขาจะมีคนไร้บ้านเข้ามาพักผ่อนต่อคืนโดยเฉลี่ยสาขาละหกคน คาดว่าในฤดูร้อน จำนวนคนไร้บ้านที่เข้ามาพักผ่อนจะสูงขึ้น เพราะต้องการพึ่งพาความเย็นจากเครื่องปรับอากาศที่ติดตั้งอยู่ภายในร้าน

จำนวนคนไร้บ้านของฮ่องกงเพิ่มขึ้นจาก 400 คนในปี 2550 เป็น 800 คนในปี 2553 และเพิ่มขึ้นเป็น 1,400 คนในปี 2558 ตัวเลขล่าสุด พบว่าปัจจุบันมีผู้ที่ออกมาใช้ชีวิตข้างถนนเป็นคนไร้บ้านในฮ่องกงราว 1,800 คน สัดส่วนของคนไร้บ้านที่เป็น McRefugees คิดเป็นหนึ่งในสี่ ขณะที่ร้านแมคโดนัลด์ที่เปิดบริการตลอด 24 ช.ม.ทั่วฮ่องกงนั้นมีอยู่ราว 120 สาขา

ปัจจัยที่เป็นสาเหตุให้จำนวนคนไร้บ้านในฮ่องกงเพิ่มสูงขึ้น เป็นผลจากราคาอสังหาริมทรัพย์ที่พุ่งขึ้นสูงอย่างรวดเร็ว จนเกินความสามารถในการหารายได้ของคนจำนวนหนึ่ง ในรอบสิบปีที่ผ่านมา ราคาที่พักอาศัยของฮ่องกงทะยานสูงขึ้นถึง 200% ส่งผลให้ค่าเช่าห้องพักสูงขึ้นตามไปด้วย เมื่อประกอบกับความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจและค่าครองชีพที่สูงติดอันดับโลก ทำให้กลุ่มคนที่มีรายได้น้อย คนที่มีรายได้ไม่สม่ำเสมอหรือไม่มีงานประจำทำ คนที่ป่วยด้วยโรคเรื้อรัง และคนสูงอายุ ไม่สามารถหาเงินได้มากพอสำหรับจ่ายเป็นค่าเช่าห้องพักรายเดือน ในที่สุดจึงถูกผลักให้ออกมาใช้ชีวิตอยู่ตามท้องถนน กลายเป็นคนเร่ร่อนไร้บ้าน

จากรายงานของ UBS บริษัทที่ปรึกษาด้านการเงินระบุว่า ฮ่องกงเป็นเมืองที่ราคาอพาร์ทเมนต์แพงที่สุดในโลก ราคาขายโดยเฉลี่ยของอพาร์เมนต์ต่อตารางฟุตอยู่ที่ประมาณ 12,000 เหรียญฮ่องกง (เกือบห้าหมื่นบาท) คิดเป็นราคาต่อตารางเมตรเท่ากับ 130,000 เหรียญฮ่องกง (ราว 524,250 บาท) ขณะที่รายได้เฉลี่ยของคนฮ่องกงอยู่ที่ประมาณ 14,000 เหรียญต่อเดือน (ราว 56,000 บาท)

ส่วนราคาค่าเช่าอพาร์ทเมนแบบรายเดือนขนาด 23 ตารางเมตรในย่านมงก๊ก ค่าเช่าตกเดือนละ 12,000 เหรียญฮ่องกง (48,000 บาท) และสำหรับแฟลตแบ่งเช่าขนาดจิ๋วแบบไม่มีหน้าต่างในย่านซาม โซย โป๋ว ซึ่งส่วนใหญ่ต้องอยู่รวมกับคนเช่าอื่นหลายคน ค่าเช่าตกเดือนละ 2,000 เหรียญฮ่องกงต่อคน (8,000 บาท) สำหรับคนที่มีรายได้น้อย นับว่าแพงเกินกำลังจ่ายของพวกเขา

McRefugees รายหนึ่งอาศัยนอนที่ร้านแมคโดนัลด์มานานกว่าแปดเดือน บอกว่า สำหรับเขาแล้ว ร้านแมคโดนัลด์เป็นเหมือนสรวงสวรรค์ที่ปลอดภัย และยังเป็นที่พักหลบฝน หลบร้อน หลบหนาว รวมถึงสิ่งไม่ดีต่างๆ ทั้งยังมีห้องน้ำที่สะดวก สะอาด และมีน้ำดื่มบริการให้ฟรี เขาบอกว่า ไม่เคยได้ยินว่าแมคโดนัลด์ยินยอมให้คนไร้บ้านเช่นเขามานอนหลับที่นี่ได้ แต่ทางร้านก็ทำเป็นมองไม่เห็น

แม้ฮ่องกงจะเป็นหนึ่งในเมืองที่ร่ำรวยที่สุดในโลก ทั้งเป็นฮับด้านการเงินที่ใหญ่และสำคัญเป็นอันดับสามของโลกรองจากลอนดอนและนิวยอร์ก แต่ประชากรหนึ่งในห้า หรือราว 1.4 ล้านคนของฮ่องกง ยังอยู่ในสภาพยากจน อันเนื่องจากความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจที่เพิ่มสูงขึ้นเรื่อยๆ

เว่ย ตง ผู้ประสานงานองค์กรเอกชนชื่อ Society for Community Organization (SoCo) บอกว่า การเพิ่มจำนวนขึ้นอย่างรวดเร็วของคนไร้บ้านเป็นสิ่งที่น่าวิตกมาก แต่รัฐบาลฮ่องกงกลับนิ่งเฉยไม่ทำอะไร เขารู้สึกซาบซึ้งที่แมคโดนัลด์ให้การดูแลคนไร้บ้านเป็นอย่างดี โดยไม่ไล่พวกเขาออกจากร้าน เขาบอกว่าปัญหาคนไร้บ้านเป็นความรับผิดชอบของรัฐบาล ไม่ควรผลักให้เป็นภาระความรับผิดชอบของธุรกิจเอกชน

ส่วนกลุ่มคนที่ห่วงใยในปัญหาคนไร้บ้านเรียกร้องให้รัฐบาลเร่งออกมาตรการช่วยเหลือ เช่น ควบคุมราคาค่าเช่าที่พัก สร้างอาคารที่พักสำหรับคนไร้บ้าน และเพิ่มจำนวนของสถานสงเคราะห์ให้มากขึ้น