วินาทีไร้น้ำหนัก: นิพพานของเวลา และสภาวะสุญญากาศในสังคม

1

หลายคนรู้จัก ‘วุฒิชัย กฤษณะประกรกิจ’ ในฐานะบรรณาธิการ นักเขียนเจ้าของผลงานอย่าง เมื่อถึงเวลาดอกไม้จะบานเอง และผู้แปลหนังสือปรัชญาญี่ปุ่นขายดีอย่าง อิคิไก ความหมายของการมีชีวิตอยู่, คินสึงิ ความงามของบาดแผลแห่งชีวิต และ วะบิ-ซะบิ ซึ่งทำให้นักอ่านจำนวนมากชื่นชอบในน้ำเสียงสุขุม แฝงด้วยข้อคิดอันลึกซึ้ง ที่ถ่ายทอดผ่านตัวหนังสือ

ในปี 2021 วุฒิชัยเปิดตัวนวนิยายเล่มแรกของเขาอย่าง วินาทีไร้น้ำหนัก ที่ใช้เวลาเคี่ยวกรำหลายปี เพื่อรวบรวมเรื่องราวจากผู้คน และจุดมุ่งหมายของชีวิตหลากหลายรูปแบบ ที่ยังคงว่ายวนอยู่ในสังคมเมืองหลวงที่กำลังกดทับจนทำให้ผู้คนต้องแบก ‘น้ำหนัก’ บางอย่างเอาไว้บนบ่าอยู่เสมอ

รถชน คนเหงา ไดโนเสาร์ ยานอวกาศ บนเปลวไฟกลางสายฝนเวลาเที่ยงคืน คือคำโปรยของหนังสือเล่มนี้ และเป็นคำเชื้อเชิญที่จะพาผู้อ่านไปสู่สภาวะ ‘ไร้น้ำหนัก’ อันเป็นห้วงสุญญากาศที่พรากชีวิตมนุษย์ไปอย่างไร้เยื่อใย

2

วินาทีไร้น้ำหนักเล่าถึงเรื่องราวของ ‘วิษณุ’ ชายหนุ่มชีวิตอาภัพรอบด้าน ทั้งความรักที่ไม่เป็นดั่งหวัง หน้าที่การงานที่ไม่สนองเป้าหมายชีวิต แม้กระทั่งความฝันในการเป็นนักเขียนที่ล้มเหลวลงไม่เป็นท่า แต่ทั้งหมดนี้ก็ยังเทียบกับเหตุการณ์ที่กำลังจะเกิดขึ้นอีกไม่กี่วินาทีตรงหน้าไม่ได้ เหตุการณ์ที่รถตู้รอบสุดท้ายของคืนหนึ่งกำลังวิ่งฝ่าสายฝน ก่อนจะประสานเข้ากับท้ายรถคันหน้า กลายเป็นอุบัติเหตุมหาวิปโยคครั้งใหญ่กลางเมืองกรุง และเป็นช่วงเวลาที่ ‘วินาทีไร้น้ำหนัก’ อุบัติขึ้น 

หากเป็นภาพยนตร์ วุฒิชัยได้ฉายภาพอุบัติเหตุครั้งนั้นให้ช้าที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ จากวินาทีขยายเป็นชั่วโมง เพื่อพิจารณาดูว่าระหว่างเสี้ยววินาทีนั้นเกิดอะไรขึ้นบ้าง โดยหนังสือเล่มนี้ทำหน้าที่บันทึกห้วงเวลาสั้นๆ ออกมาเป็นตัวอักษรกว่า 300 หน้า สะท้อนเรื่องราวทั้งหมดที่กระทบกับตัววิษณุในห้วงเวลานั้น 

น่าสนใจที่ช่วงเวลาเพียงสั้นๆ วุฒิชัยสามารถเชื่อมโยง หยิบจับ และสะท้อนเรื่องราวต่างๆ ได้น่าสนใจจากอุบัติเหตุครั้งนั้น เรื่องราวได้พาล้วงลึกไปถึงชีวิตที่ผ่านมาของตัวละครอย่างวิษณุ เช่น แฟนของเขาเป็นใคร ทำงานอะไรอยู่ เรื่องราวของคนขับรถตู้ผู้ก่อให้เกิดอุบัติเหตุ แม่ค้าขายน้ำที่อยู่ในวินรถตู้ ไปจนถึงสุนัขในละแวกนั้น หนังสือเล่มนี้ก็หยิบมาร้อยเรียง เชื่อมโยงให้เห็นว่าหลากชีวิตในมหานครเมืองนี้เกี่ยวพันกันอย่างไร 

แม้บางสถานการณ์อาจดูจงใจให้เชื่อมโยงกันอย่างน่าประหลาด แต่ก็ไม่ใช่เรื่องเกินเลย เพราะช่วงเย็นวันศุกร์ที่ฝนตกหนัก ก็บังคับให้ผู้คนทั้งเมืองต้องติดแหงกอยู่กับปัญหาจราจรเป็นธรรมดา ดังนั้นจึงอาจพูดได้ว่า สิ่งที่เชื่อมโยงให้ผู้คนที่ไม่น่าจะเกี่ยวข้องกันแม้แต่น้อยมาบรรจบร่วมกันได้ อาจจะไม่ใช่เพียงแค่ตัวของผู้เขียนเท่านั้น แต่ยังรวมถึงสภาพสังคมที่ทำให้เรื่องดังกล่าวดูสมจริงขึ้นมา

3

‘น้ำหนัก’ อะไรที่มนุษย์ต้องแบกรับอยู่ในสภาวะสังคมเช่นนี้

“หากสังคมคือตัวละครหลัก ผู้คนนั้นก็ต่างเป็นไม้ประดับในเรื่อง ประกอบให้เมืองนี้เคลื่อนไหวได้” เมื่อลองวิเคราะห์ดูแล้ว ตลอดชีวิตที่ผ่านมา เมืองและสังคมต่างบังคับให้ผู้คนต้องตัดสินใจ หรือเลือกที่จะทำหรือไม่ทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ร่ายระบำไปตามคำสั่งของมันอย่างไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ เช่น ไม่ว่าคุณจะมีเงินกี่ล้าน แต่หากยังต้องขับรถไปหาลูกหาเมียในเย็นวันศุกร์ คุณก็ไม่สามารถหนีรถติดได้ 

การเป็นตัวละครเอกในเรื่องนี้ค่อนข้างน่าสนใจ เพราะเราจะไม่เห็นเขาปรากฏหน้าฉากมากนัก เขาเป็นเหมือนตัวละครลับที่อยู่เบื้องหลัง คอยชักใยให้ตัวละครอื่นๆ ที่เป็นมนุษย์ในเรื่องเต้นระบำไปตามคำบัญชาของเขา

จึงเป็นเรื่องสนุกปนเศร้าไม่น้อย ที่ตลอดระหว่างการสืบค้นเรื่องราวของแต่ละตัวละคร เราจะเห็นการตัดสินใจที่ไร้ทางเลือกของตัวละครอยู่เสมอ และเป็นชีวิตที่สังคมบังคับให้ต้องเลือก เช่น การต้องตื่นตั้งแต่เช้าตรู่เพื่อนั่งรถจากรังสิตเข้าสู่เมืองหลวง การดิ้นรนทำงานจนดึกดื่นเพื่อไปนอนคุดคู้อยู่ในห้องพักขนาดรังหนู หรือแม้กระทั่งการเป็นบ้านเล็กของใครบางคน เพื่อเอาตัวรอดจากสังคมที่โหดร้ายไปให้ได้ 

คำว่า ‘น้ำหนัก’ ที่หนักอึ้งอยู่บนบ่าของผู้คน ซึ่งเป็นตัวร้ายที่แปะป้ายอยู่บนชื่อเรื่อง คือสังคมอย่างไม่ต้องสงสัย จะเป็นอย่างไรหนอ ถ้าชีวิตครั้งหนึ่งของฉันจะสามารถปลดน้ำหนักนี้ ขอสักครั้งให้ฉันได้ลอยเคว้ง และมีเพียงแต่ตัวเราเองที่จะเลือกและตัดสินใจชีวิตของตัวเองได้อย่างเพียงลำพังบ้าง 

เรื่องราวดังกล่าวทำให้นวนิยายเล่มนี้เป็นเหมือนกระจกที่สะท้อนสภาพสังคมปัจจุบันที่กระทบมาสู่มนุษย์ในมหานคร คอยแสดงช่วงเวลาสุญญากาศของประเทศที่ทำให้เห็นว่าการพัฒนาบ้านเมืองตลอดหลายปีที่ผ่านมา มันทำร้ายและทรมานให้มนุษย์ในเมืองถอยหลังลงคลองได้อย่างไร

4

อีกหนึ่งความสนุกของการอ่านหนังสือเล่มนี้คือการไล่สืบ ค้นหาคำตอบว่าสุดท้าย ‘วินาทีไร้น้ำหนัก’ ที่ผู้เขียนต้องการสื่อคือสิ่งใดกันแน่ ซึ่งระหว่างทางก็มีการซ่อนเบาะแสเอาไว้มากมาย ทั้งวินาทีที่ตัวลอยเคว้งจากอุบัติเหตุบนท้องถนน วินาทีสุญญากาศของนักบินอวกาศที่อยู่นอกโลก หรือวินาทีแห่งความหวังที่สามารถ ‘ช่างแม่ง’ กับสภาพสังคมได้เสียที

เชื่อว่าผู้อ่านแต่ละคนคงได้คำตอบที่แตกต่างกันไป จึงไม่จำเป็นและไม่ควรอย่างมากที่จะมาบอกเล่าว่า วินาทีนั้นของผู้เขียนหมายถึงอะไร จึงได้แต่เพียงแนะนำว่าชีวิตของตัวละครนั้นมีหลากหลายมิติ หลากชีวิต หลากความฝัน หลากความสัมพันธ์​และความตาย ทั้งหมดนี้คือบทสรุปขนาดสามร้อยหน้า ที่บันทึกช่วงเวลาหลายหมื่นวันของแต่ละชีวิตเอาไว้อย่างครบถ้วน การแอบสำรวจ สอดส่องชีวิตตั้งแต่เกิดจนตายของผู้คน จะช่วยให้เราได้แนวทางและคำตอบถึง ‘วินาทีไร้น้ำหนัก’ ที่หนังสือตั้งคำถามเอาไว้แต่เนิ่นๆ

5

หนังสือเล่มนี้เป็นนวนิยายที่น่าสนใจ ความเก่งกาจของผู้เขียนคือการร้อยเรียงเรื่องราวชีวิตของตัวละครในจินตนาการ และสามารถจุดประกายบางอย่างให้กับผู้อ่านผู้เป็นตัวละครจริง ที่อาศัยอยู่ในสังคมจริงและอยู่ในเมืองหลวงอย่างกรุงเทพมหานครจริง ได้รู้สึกเชื่อมโยงราวกับชีวิตจริงกับนวนิยายเป็นเรื่องเดียวกัน 

สุดท้ายแล้ว ‘วินาทีไรน้ำหนัก’ คงเป็นเรื่องราวที่ผู้อ่านแต่ละคนต้องทบทวนด้วยตนเองหลังอ่านหนังสือเล่มนี้จบ 

ซึ่งหากคุณหาคำตอบที่ว่าได้

อาจหมายถึงคุณเริ่มเข้าใกล้ ‘วินาทีไร้น้ำหนัก’ ที่แท้จริงแล้ว