ในการชุมนุมประท้วงต่อต้านร่างกฎหมายส่งผู้ร้ายข้ามแดนที่ดำเนินมาแล้ว 14 สัปดาห์ ตำรวจเรียกกลุ่มผู้ชุมนุมว่าเป็น ‘ผู้ก่อจลาจลที่เหมือนแมลงสาบ’ แถลงการณ์ของสหภาพที่เป็นตัวแทนของเจ้าหน้าที่ระดับต่ำกว่าสารวัตรบรรยายว่า ผู้ชุมนุมเป็นผู้ที่ไม่สนใจกฎหมาย น่ารังเกียจไม่ต่างจากแมลงสาบ เพราะพวกเขาไม่ใช่มนุษย์ แต่ใช้ชีวิตเหมือนกับแมลงที่กลัวแสง
ทุกสัปดาห์จะมีคลิปที่ได้ยินเจ้าหน้าที่ตำรวจตะโกนใส่ผู้ชุมนุมว่า “แมลงสาบ” ตอนนี้ยังลามไปถึงคนเดินถนนและนักข่าวด้วย มีคลิปวิดีโอที่นักข่าวคนหนึ่งถ่ายวิดีโอการจับกุมผู้ชุมนุม แล้วเจ้าหน้าที่คนหนึ่งหันมาพูดว่า “นักข่าว? ก็เป็นแมลงสาบ”
สื่อของรัฐบาลจีนอย่างสำนักข่าวซินหัวก็ตีพิมพ์การ์ตูนที่ใช้ภาพแมลงสาบแทนผู้ชุมนุมชาวฮ่องกงเช่นกัน โฆษกตำรวจฮ่องกงพูดถึงเจ้าหน้าที่ตำรวจที่เรียกผู้ชุมนุมแบบนี้ว่า เป็นสิ่งที่เหมาะสมที่เจ้าหน้าที่ซึ่งอยู่ในแนวหน้าต้องทำ ถ้าประชาชนไม่พอใจก็ร้องเรียนมา ฟากผู้ชุมนุมก็เรียกตำรวจว่า ‘หมาดำ’
เนื่องจากโลกเคยมีบทเรียนมากมายจากการใช้ภาษาลดทอนความเป็นมนุษย์ของฝ่ายตรงข้าม เช่น สงครามกลางเมืองในรวันดาที่ชาวฮูตูเรียกชาวทุสซี่ว่าแมลงสาบ หรือนาซีเรียกชาวยิวว่าเป็นพวกหนู กลุ่มสิทธิพลเมืองแนวหน้า (Civil Human Rights Front) ผู้จัดการชุมนุมประณามการใช้ภาษาในลักษณะนี้
แต่ถ้ามองย้อนกลับไป สำหรับชาวฮ่องกงแล้ว แมลงสาบอาจไม่ใช่สัตว์ที่น่ารังเกียจอย่างที่คิด ในภาษาจีนกวางตุ้ง คำว่า ‘สิว–ข่าน’ (小強 – siu keung) ที่แปลตรงตัวว่าพลังเล็กๆ ยังตีความได้อีกอย่างหนึ่งว่าคือ แมลงสาบ สำหรับชาวฮ่องกงแล้วชื่นชมความอดทนของมัน แทนที่จะมองว่ามันเป็นแมลงน่ารำคาญ ชาวฮ่องกงคิดว่ามันเป็นผู้รอดชีวิต ซึ่งทนทานต่อทุกอุปสรรค
คนที่เริ่มเอาคำนี้มาใช้คือ โจวซิงฉือ นักแสดงตลกชื่อดังของฮ่องกง ซึ่งโดดเด่นในด้านความสามารถในการเล่นคำสร้างมุกตลก เมื่อปี 1993 เขาเรียกแมลงสาบที่ตายเพราะเขาเผลอเหยียบว่า ‘สิว–ข่าน’ และทำราวกับว่ามันเป็นสัตว์เลี้ยงของตัวเอง ตั้งแต่นั้นมาชาวฮ่องกงก็ใช้คำนี้ แทนคำเดิมที่เป็นภาษาจีนกลาง
ในปี 2000 ละครซิตคอมที่มีตัวละครชายเก็บแมลงสาบมาเลี้ยง และตั้งชื่อว่า สิว–ข่าน อีก คำนี้ถูกใช้สะท้อนการเป็นคนอดทนของชาวฮ่องกง สำหรับผู้ที่ต้องการถีบตัวเองออกจากสถานะทางสังคมเดิมด้วยการไล่ตามความฝัน ก็มีคำกล่าวที่ทำให้ฮึดสู้ว่า “ถ้าแมลงสาบทำได้ ทุกคนก็ทำได้เช่นกัน”
สิ่งที่เกิดขึ้นระหว่างการสู้กับรัฐบาลจีนอย่างไม่ย่อท้อของชาวฮ่องกง ที่แม้จะรู้ว่ายากที่จะชนะได้ของการประท้วงในปี 2019 ก็เหมือนกับแมลงสาบ ตรงที่ไม่ตายง่ายๆ ยืดหยุ่น ฟื้นตัวเร็ว น่ารำคาญ มีอันตราย และไม่สามารถควบคุมได้
ที่มา:
http://chinaheritage.net/journal/cockroaches-that-would-slay-dragons/?lang=zh
https://twitter.com/darkmodeisking/status/1162578619794804736
https://qz.com/1706106/hong-kong-police-call-protesters-cockroaches/
Tags: ประท้วงฮ่องกง, ภาษาจีนกวางตุ้ง, ศัพท์แสลง
