Silent Voices Matter: เสียงเรียกร้องสิทธิของเด็ก (ที่ผู้ใหญ่ไม่เคยได้ยิน)

‘วัยเด็ก’ ควรเป็นช่วงชีวิตที่เต็มเปี่ยมด้วยความสุข มีโอกาสได้เรียนรู้และค้นหาตัวเอง มากกว่าการต้องเจอกับประสบการณ์ที่แสนเจ็บปวด และไม่น่าจดจำ ซึ่งความเจ็บปวดเหล่านั้นหากเกิดขึ้นแล้วก็ควรมีใครสักคนคอยรับฟังเสียงของพวกเขา 

นี่คือแนวคิดหลักของนิทรรศการ Silent Voices Matter เมื่อความเงียบกู่ก้อง ผลงานศิลปะจากศิลปินรุ่นใหม่ 10 คน

บนชั้น 2 ของศูนย์รวมศิลปวัฒนธรรมเพื่อคนรุ่นใหม่อย่าง ลิโด้ คอนเน็กต์ (Lido Connect) เราจะเห็นกระดาษข้อความต่างๆ ถูกปรินต์แปะไว้เต็มกำแพง ข้อความเหล่านั้นเป็นการระบายความในใจของเด็กๆ ถึงปัญหาอัดอั้นตันใจที่พวกเขาต้องพบเจอ ประเด็นหลักคือเรื่องของสิทธิเด็ก ตั้งแต่มุมมองที่ไร้ความเข้าอกเข้าใจจากสังคม ความเหลื่อมล้ำ การกลั่นแกล้งในโรงเรียน การขาดความอบอุ่นจากครอบครัว ตลอดจนความรู้เรื่องเพศที่เป็นปัญหาใหญ่ เนื่องจากเด็กบางคนเคยมีประสบการณ์ถูกคุกคามทางเพศ จนกลายเป็นบาดแผลในใจที่ยากจะลบเลือน 

ผลงานชุด ‘แบบฝึกหัด’ โดย ‘ตรา’ – วิจิตรา เตรตระกูล (เทคนิค: สื่อผสม)

ผลงานชิ้นนี้เปรียบเสมือนแบบฝึกหัดที่เราสามารถตอบคำถามหรือแต่งเติมสิ่งใดก็ได้อย่างอิสระตามใจต้องการ โดยปราศจากกฎเกณฑ์ใดๆ เช่นในอดีตที่หลายคนเคยถูกครอบครัว โรงเรียน และสังคม ‘ตีกรอบ’ เอาไว้ว่าชีวิตที่ดีควรเป็นเช่นไร

จุดมุ่งหมายคือ เพื่อให้แบบฝึกหัดชุดนี้ได้สะท้อนให้เห็นถึงความสำคัญของการเคารพตัวตนเด็ก ซึ่งผู้ใหญ่จำนวนไม่น้อยอาจละเลยไป อีกทั้งยังเป็นการฟัง ‘เสียงเล็กๆ’ ที่เด็กต้องการต้องการจะสื่อออกมา โดยเปิดโอกาสให้ผู้ชมสามารถแต่งเติมข้อความ ลักษณะรูปร่าง หรืออารมณ์ต่างๆ ลงบนรอบหน้าตัวการ์ตูน ซึ่งสุดท้ายแล้วไม่มีคำตอบที่ถูกหรือผิด มีเพียงแต่ ‘คุณค่าในตัวเอง’ ของเด็กๆ ที่พวกเขาได้สะท้อนออกมาผ่านลายมือ

ผลงานชุด ‘การเมืองและครอบครัว’ โดย ‘เซิน’ – ภูนคร คงวัฒนานนท์ (เทคนิค: ดิจิทัล เพนต์ติ้ง)

“การเมืองเป็นเรื่องของผู้ใหญ่ เด็กอย่างเราจะไปเข้าใจอะไร”

ช่วงปีที่ผ่านมา การเมืองถือเป็นอีกเรื่องที่เด็กๆ กระตือรือร้นให้ความสนใจ ทั้งยังกล้าตั้งคำถามดังๆ ด้วยว่า ‘ถ้าการเมืองดี…’ คุณภาพชีวิตของพวกเขาในอนาคตข้างหน้าคงจะดีกว่านี้

แม้เรื่องของการรับฟังมุมมองทางการเมืองของเด็ก ผู้ใหญ่อาจไม่แคร์ มองข้าม บางครั้งอาจถึงขั้นดูหมิ่น ปฏิเสธไม่ได้ว่าปัจจุบันหลายครอบครัวยังมีการทะเลาะเบาะแว้งกันเรื่องการแสดงความคิดเห็นทางการเมือง ซึ่งเป็นเรื่องละเอียดอ่อน เรามักจะเห็นเด็กหนีออกจากบ้านเพราะถูกผู้ปกครองใช้อำนาจทางความคิดชักจูงให้เด็กทำในสิ่งที่ตัวเองต้องการ และบางครั้งถึงขั้นใช้กำลังให้เกิดความหวาดกลัว

‘เซิน’ – ภูนคร คงวัฒนานนท์ ตัดสินใจวาดภาพสะท้อนปัญหาทางการเมืองต่อเด็กขึ้นมาทั้งหมด 3 ภาพ โดยสะท้อนอำนาจนิยมทางความคิดของผู้ใหญ่ที่กระทำต่อเด็กและเกิดขึ้นจริงในสังคมไทย ซึ่งผู้ใหญ่ยังคงให้ความสำคัญต่อความคิดตัวเอง รวมถึงสีเสื้อทางการเมืองที่ตนฝักใฝ่ จนละเลยสิทธิพื้นฐานความเป็นคนอย่างสิ้นเชิง สุดท้ายเด็กๆ จึงต้องต่อสู้อย่างโดดเดี่ยว ด้วยจิตใจมุ่งมั่นบริสุทธิ์ ทว่ากว่าจะถึงจุดที่พวกเขาได้คำตอบชัดเจน จิตใจอาจต้องบอบช้ำเกินเยียวยา

ผลงานชุด ‘ตุ๊กตากระดาษเด็กดี’ โดย ‘ปุ๋มปิ๋ม’ – แวววิศาข์ ณ สงขลา (เทคนิค: ดิจิทัล เพนต์ติ้ง)

“เด็กเอ๋ย เด็กดี ต้องมีหน้าที่ 10 อย่างด้วยกัน”

บทเพลงที่ถูกฝังไว้ในความทรงจำวัยเด็กของใครหลายคน เด็กที่ดีต้องเชื่อฟังผู้ใหญ่ เด็กผู้ชายต้องไว้ผมทรงนักเรียน เด็กผู้หญิงต้องตัดผมให้สั้นเสมอใบหู พวกเขาแทบถูกจำกัดให้อยู่ในกรอบที่ผู้ใหญ่ต้องการให้เป็น จนกระทั่งทุกวันนี้ยังมีการบัญญัติกฎใหม่ๆ ขึ้นมาอย่าง ‘บัญญัติ 12 ประการ’ ซึ่งชี้ให้เห็นว่าผู้ใหญ่ในสังคมไทยไม่เคยเปลี่ยนเลย หวังเพียงให้เด็กอยู่ในกรอบที่ตัวเองสร้างขึ้นเท่านั้น

‘ปุ๋มปิ๋ม’ – แวววิศาข์ ณ สงขลา หยิบเอากิมมิกจากของเล่นในวัยเด็กอย่างตุ๊กตากระดาษ มาสร้างสรรค์เป็นผลงาน ‘ตุ๊กตากระดาษเด็กดี’ เปรียบเสมือนเด็กที่ถูกล้อมกรอบด้วยกฎเกณฑ์ เป็นเพียงตุ๊กตากระดาษไร้ชีวิตไร้ความรู้สึก มีหน้าที่เพียงถูกผู้ใหญ่หยิบยัด ‘ชุดความคิด’ ให้ครบถ้วนสมบูรณ์เท่านั้น ถือเป็นการ ‘ละเมิดสิทธิเด็ก’ อย่างแท้จริง

ผลงานชุด ‘วันนั้นของเดือน’ (Those days of the month) โดย ‘พริม’ – อิสรีย์ อรุณประเสริฐ (เทคนิค: ภาพถ่าย) 

‘ประจำเดือน’ ถือเป็นสัญลักษณ์ทางร่างกายที่บ่งบอกว่า ‘เด็กผู้หญิง’ กำลังเติบโตเข้าสู่วัยสาว ทว่าเรื่องธรรมชาตินี้ กลับเป็นเรื่องที่ผู้ใหญ่ไม่ค่อยให้ความสำคัญ ท่ามกลางความสับสนของร่างกายที่เปลี่ยนไป เมื่อปราศจากการเตรียมพร้อมรับมือ และให้ความรู้ความเข้าใจ เด็กมักคิดว่าเรื่องนี้เป็นเรื่องที่น่าอับอายเมื่อร่างกายเธอต้องเลอะเทอะเปรอะเปื้อนด้วยด้วยเลือด ทั้งที่จริงแล้วถือเป็นเรื่องธรรมดาของวัย และสามารถป้องกันได้ด้วยการสวมใส่ผ้าอนามัย

‘พริม’ – อิสรีย์ อรุณประเสริฐ สะท้อนปัญหา ‘วันนั้นของเดือน’ ผ่านผลงานภาพถ่าย นอกจากประเด็นความรู้ความเข้าใจที่ผู้ใหญ่ควรบอกกับเด็กแล้ว ยังแฝงด้วยเรื่องของสิทธิขั้นพื้นฐานในชีวิตของเพศหญิงที่ประเทศนี้ยังคงถูกมองข้ามอยู่ นั่นคือ ‘ผ้าอนามัย’ สิทธิขั้นพื้นฐานที่พวกเธอควรได้รับตั้งแต่เด็กจากรัฐบาล แต่พวกเธอต้องขวนขวายหาซื้อด้วยเงินตนเอง หากเป็นเด็กผู้หญิงที่พื้นฐานชีวิตไม่เอื้ออำนวยล่ะ พวกเธอจะทำอย่างไรกับการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญของร่างกายนี้

ผลงานชุด ‘วันนี้เธอเป็นแบบนี้ เธอก็ดีที่สุดแล้ว’ (We are all human) โดย ‘พริม’ – อิสรีย์ อรุณประเสริฐ (เทคนิค: ภาพถ่าย)

‘พริม’ – อิสรีย์ อรุณประเสริฐ ถ่ายทอดเรื่องราวและความหมายด้วยรูปถ่ายสีขาว-ดำที่มีต่อประเด็นปัญหาการ ‘ล้อเลียนสภาพร่างกายคนอื่น’ (Body shaming) ในวัยเรียนหลาย คนล้วนเคยเป็น ‘ผู้ถูกกระทำ’ ด้วยคำพูดไม่คิด ดูถูกเหยียดหยาม ทำให้เป็นตัวตลก หลายคนเคยประสบกับประสบการณ์ถูกบูลลีจนคิดฆ่าตัวตาย ทั้งที่ความจริงแล้วเราควรภาคภูมิใจต่อร่างกายและยิ้มรับต่อสิ่งที่เราเป็น

ผลงานภาพถ่ายชุดนี้แสดงให้เห็นว่า ผู้คนล้วนมีสภาพร่างกายที่แตกต่างหลากหลาย ไม่มีใครที่เพียบพร้อมสมบูรณ์แบบ จึงไม่ควรทุกข์ใจกับคำพูดนึกสนุกของผู้อื่นจนเก็บมาทำร้ายตัวเอง อีกทั้งเรายังควรปลูกฝังให้เด็กเคารพสิทธิร่างกายของผู้อื่น เพราะสุดท้ายแล้ว เราต่างก็เป็น ‘มนุษย์’ ด้วยกันทั้งนั้น

ผลงานชุด ‘เสียงที่ต้องถูกได้ยิน’ (Right to be heard) โดย แบงค์ บุญชุม (เทคนิค: สื่อผสม)

ผลงานชุด ‘เสียงที่ต้องถูกได้ยิน’ สร้างสรรค์โดย แบงค์ บุญชุม ผ่านเครื่องบินกระดาษ ของเล่นที่น่าจะเคยผ่านมือเด็กทุกคน ก่อนนำเครื่องบินกระดาษมาแปรเปลี่ยนเป็นสัญลักษณ์ ‘เสียงเรียกร้องจากเด็ก’ ที่กำลังจะบินเข้าสู่หูของผู้ใหญ่ในโลกกว้าง 

ผู้ชมสามารถเขียนข้อความที่อยากบอกต่อไปยังผู้ใหญ่ใส่บนกระดาษเอสี่ที่เตรียมไว้ให้ ก่อนนำมาพับเป็นเครื่องบินกระดาษ แล้วปาให้เข้าถุงซึ่งออกแบบให้มีลักษณะคล้ายกับรูหูของมนุษย์ แสดงถึงการส่งข้อความที่อยากบอกถึงผู้ใหญ่ให้พวกเขารับรู้ว่า ทุกวันนี้เด็กต้องเผชิญกับปัญหาอะไรบ้าง

ผู้ที่สนใจเข้าชมงานนิทรรศการ ‘Silent Voices Matter เมื่อความเงียบกู่ก้อง’ สามารถเดินทางมาได้ที่ Lido Connect บริเวณชั้น 2 เวลา 11.00-19.00 น. ตั้งแต่วันนี้จนถึงวันที่ 25 เมษายน 2564 โดยผู้เข้าชมต้องปฎิบัติตามกฎรักษาความปลอดภัยจากโควิด-19 ด้วยการตรวจวัดอุณหภูมิ เว้นระยะห่าง และสวมหน้ากากอนามัยตลอดการเข้าชม

เราขอแนะนำว่ายังมีผลงานอีกหลายชิ้นที่น่าสนใจซึ่งบ่งบอกความรู้สึกนึกคิดของเด็กๆ ที่ผู้ใหญ่มักมองข้าม ร่วมช่วยกันเปลี่ยนแปลงความคิดให้โลกใบนี้น่าอยู่ เหมาะที่จะให้เด็กๆ เติบโตอย่างแข็งแรง กลายผู้ใหญ่ที่ดีในวันข้างหน้า