Economics

ประเทศไทยกำลังเผชิญปัญหาประชากรหดตัว โดยเฉพาะในช่วงทศวรรษที่ผ่านมาที่จำนวนประชากรเสียชีวิตมากกว่าจำนวนเด็กเกิดใหม่ ส่งผลต่อจำนวนแรงงานในอนาคต ความสามารถในการผลิตสินค้าและบริการ นำไปสู่การหดตัวของจีดีพี และการลดลงของรายได้จากภาษี แม้ว่ารัฐบาลพยายามแก้ไขแต่ก็ล้มเหลวอย่างสิ้นเชิง อาจถึงเวลาแล้วที่เราต้องหาทางเลือกอื่น เช่น การเพิ่มศักยภาพของประชากรที่มีอยู่ การเปิดรับผู้อพยพต่างชาติ และการลงทุนในเทคโนโลยีหุ่นยนต์

พลันที่ พิธา ลิ้มเจริญรัตน์ รอดวิบากกรรมกรณีถือหุ้น ‘ไอทีวี’ กลับมาเป็น ส.ส.พรรคก้าวไกล การเมืองไทยที่ซบเซามานานหลายเดือนก็กลับมาคึกคักขึ้นทันที ทางไปต่อของก้าวไกลดูชัดเจนขึ้นด้วยบุคลิกของ ‘พิธา’ และน่าจะก้าวกลับมาเป็นหัวหน้าพรรค รวมถึงเป็น ‘ผู้นำฝ่ายค้านในสภาผู้แทนราษฎร’ หลังเดือนเมษายนนี้ ไม่ว่าคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญในวันที่ 31 มกราคมนี้ ว่าด้วยการ ‘ล้มล้างการปกครอง’ จะออกมาหน้าตาเป็นอย่างไร

ในการประชุม COP28 เหล่ายักษ์ใหญ่ในอุตสาหกรรมน้ำมันรวม 50 บริษัท บรรลุโครงการความร่วมมือที่ชื่อว่า ‘The Oil & Gas Methane Partnership 2.0’ เพื่อขจัดการปล่อยก๊าซมีเทนในกิจกรรมสำรวจและผลิตเชื้อเพลิงฟอสซิลให้เป็นศูนย์ แต่ก็มีเสียงวิพากษ์วิจารณ์ว่า โครงการความร่วมมือดังกล่าวไม่ต่างจากการ ‘ฟอกเขียว’ เนื่องจากไม่ได้ช่วยนำไปสู่การลดการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลแต่อย่างใด

แนวคิดเบื้องหลังการเสกสร้าง ‘พายุหมุนทางเศรษฐกิจ’ ของพรรคเพื่อไทย ที่พัฒนาขึ้นโดย จอห์น เมย์นาร์ด เคนส์ ในทศวรรษ 1930 ซึ่งทั่วโลกเผชิญเศรษฐกิจตกต่ำครั้งใหญ่ เคนส์เสนอว่า การใช้จ่ายภาครัฐจะสร้างผลผลิตภายในประเทศที่มากกว่า 1 เท่าตัว สำหรับประเทศไทย ในช่วงวิกฤตซับไพรม์และวิกฤตโควิด-19 มีการศึกษาพบว่า ตัวคูณทางการคลังของเราอยู่ที่ประมาณ 1 ถึง 1.5 เท่าตัว เท่ากับว่านโยบายแจกเงินหมื่นของรัฐบาลจะกระตุ้นเศรษฐกิจในระยะสั้นได้อย่างจริงแท้แน่นอน แต่ภาระหนี้ในครั้งนี้อาจกลายเป็นกรอบจำกัดศักยภาพในการกู้ยืมเงินของรัฐบาลสำหรับทำโครงการอื่นๆ ที่อาจสร้างผลตอบแทนสูงกว่าในระยะยาว

การที่รัฐบาลไทยเข้าไปอุดหนุนอุตสาหกรรมรถยนต์สันดาป ไม่ต่างจากการยื้อลมหายใจอุตสาหกรรมที่อยู่ในวัยชราภาพและใกล้จะสิ้นลม แทนที่จะปล่อยให้ทรัพยากรเหล่านั้นหลั่งไหลไปฟูมฟักอุตสาหกรรมใหม่ ที่กำลังจะถือกำเนิดและมีโอกาสเติบโตในอนาคต

การจัดระเบียบเศรษฐกิจครั้งใหญ่ของจีนเกิดขึ้นในช่วงเวลาเดียวกับการระบาดของโควิด-19 ซึ่งรัฐบาลเลือกใช้มาตรการจำกัดการระบาดที่เคร่งครัด แม้ว่าปัจจุบัน รัฐบาลจีนจะผ่อนคลายมาตรการดังกล่าวแล้ว แต่เศรษฐกิจก็ยังฟื้นตัวได้อย่างน่าผิดหวัง จนผู้เชี่ยวชาญหลายรายมองว่า จีนอาจกำลังย่ำรอยเดิมญี่ปุ่นและตบเท้าเข้าสู่ ‘ทศวรรษที่สาบสูญ’

เอลนีโญปีนี้นับว่าพิเศษกว่าครั้งก่อนๆ โดยนักวิทยาศาสตร์คาดว่า ปรากฏการณ์ดังกล่าวจะส่งผลกระทบมากกว่าในอดีต เพราะมาพร้อมกับภาวะโลกร้อนที่จะส่งผลให้ปัญหาภัยแล้ง อุทกภัย ไฟป่า และโรคระบาด รุนแรงขึ้นเป็นทวีคูณ อย่างไรก็ตาม ผลกระทบดังกล่าวไม่ได้ถูกปันส่วนอย่างเท่าเทียมทั่วโลก โดยประเทศที่ยากจนจะได้รับผลกระทบมากกว่า และสิ่งที่ต้องจับตาคือราคาอาหารอาจผันผวนหนัก

ตลอดสามทศวรรษที่ผ่านมา ความแตกต่างของค่าจ้างระหว่างชายกับหญิงในไทยมีแนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่อง โดยปัจจุบัน ช่องว่างดังกล่าวแทบไม่เหลืออยู่แล้ว กล่าวคือค่าตอบแทนของชายและหญิงในตำแหน่งงานที่ใกล้เคียงกันนั้นไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ แต่หากขุดลงลึกมากกว่าประเด็นเรื่อง ‘ค่าตอบแทน’ ระหว่างชายกับหญิง เราจะพบว่าผู้หญิงยังต้องแบกรับต้นทุนในฐานะแม่ และมีราคาที่ต้องจ่ายในฐานะเมีย

การศึกษาในทศวรรษหลังบ่งชี้ว่า เหล่าผู้มีสิทธิออกเสียงไม่ได้ใส่ใจเฉพาะเรื่อง ‘เศรษฐกิจดี’ แต่ยังต้องการเสถียรภาพและเสรีภาพในการดำเนินชีวิตด้วยเช่นกัน ในวันที่การเมืองไทยผันผวนแปรปรวนเช่นนี้ อาจมีหลายพรรคที่พร้อมทำทุกวิถีทางเพื่อให้เป็นรัฐบาล แล้วใช้ความเชี่ยวชาญด้านนโยบายเศรษฐกิจพลิกอนาคตประเทศให้ดูสดใสอีกครั้ง เทคนิคดังกล่าวอาจใช้การได้ดีเมื่อสองทศวรรษก่อน แต่ผลการเลือกตั้งครั้งล่าสุดก็สะท้อนได้ชัดเจนว่าการทำให้ ‘เศรษฐกิจดี’ เพียงลำพังนั้นไม่เพียงพอ

ชวนอ่านงานวิจัยทั้งภาคทฤษฎีและเชิงประจักษ์ที่ยืนยันตรงกันว่า การเพิ่มการแข่งขันในภาคธนาคารเป็นประโยชน์ต่อผู้บริโภคจริง พร้อมทั้งอธิบายว่า ทั้งภาคการเงินที่มีธนาคารขนาดเล็กจำนวนมาก หรือภาคการเงินที่มีธนาคารขนาดใหญ่ไม่กี่แห่ง ต่างก็เผชิญความเสี่ยงเชิงระบบที่ต้องอาศัยกลไกกำกับดูแลมาจัดการเช่นกัน

คอลัมน์ Economic Crunch สัปดาห์นี้ ขอหยิบความล้มเหลวของรัฐสวัสดิการมาถอดบทเรียน โดยจะฉายภาพใหญ่ของภูมิภาคลาตินอเมริกาที่หลายประเทศผันตัวมาเป็น ‘ฝั่งซ้าย’ อย่างพร้อมเพรียงกันหรือปรากฏการณ์ที่ชื่อว่า ‘คลื่นสีชมพู’ (Pink Tide)

เศรษฐศาสตร์กระแสหลักเสนอว่า ควรเก็บภาษีผลได้จากทุนในอัตรา 0% เพราะการเก็บภาษีดังกล่าวอาจบิดเบือนการจัดสรรปันส่วนของ ‘ทุน’ ในระบบเศรษฐกิจ แต่การศึกษาโดยใช้ข้อมูลเชิงประจักษ์กลับให้ผลลัพธ์ที่ตรงกันข้ามกับทฤษฎีอย่างสิ้นเชิง เพราะการเก็บภาษีผลได้จากทุนสัมพันธ์กับการเติบโตของเศรษฐกิจในกลุ่มประเทศพัฒนาแล้ว ขณะที่การเก็บภาษีดังกล่าวในประเทศกำลังพัฒนาก็ไม่ส่งผลอย่างมีนัยสำคัญต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจแต่อย่างใด