บรรพบุรุษเธอทำอาชีพอะไรเหรอ: นามสกุลบอกอาชีพ

หากเราลองดูชื่อสกุลคนรอบๆ ตัวเรา จะสังเกตเห็นว่านามสกุลแต่ละคนไม่ค่อยจะซ้ำกัน จะเจอคนใช้นามสกุลเดียวกันก็อาจเป็นกรณีที่เป็นนามสกุลพระราชทาน ตระกูลใหญ่ๆ หรือแซ่ของคนไทยเชื้อสายจีน

แต่หากเราข้ามไปดูฝั่งตะวันตก จะเริ่มเห็นนามสกุลซ้ำๆ กันมากขึ้น แม้ไม่ซ้ำกันมากเท่า Nguyen ของชาวเวียดนาม แต่ก็มีนามสกุลที่ใช้กันดาษดื่นมากมายที่เรานึกออกได้ไม่ยาก เช่น Smith, Johnson, และ Jones

ที่น่าสนใจคือนามสกุลคุ้นหูเหล่านี้จำนวนมากไม่ได้โผล่มาจากอากาศธาตุ แต่มีที่มาที่ไปที่บอกอะไรเราได้หลายอย่าง บางนามสกุลบอกได้แม้กระทั่งว่ารุ่นบรรพบุรุษเมื่อหลายร้อยปีที่แล้วหาเลี้ยงชีพอย่างไร

สัปดาห์นี้ เราจะไปสืบสาวกันว่านามสกุลของคนดังที่เราได้ยินบ่อยๆ นั้น ต้นตระกูลเขาทำอาชีพอะไรกัน

ทำไมอาชีพกลายมาเป็นนามสกุลได้

หากย้อนกลับไปเมื่อราวสัก 1,000 ปีที่แล้ว บนเกาะที่ปัจจุบันเป็นประเทศอังกฤษ ชาวบ้านร้านตลาดยังไม่มีนามสกุลใช้กัน (จะมีก็แต่พวกเจ้าขุนมูลนาย) คนส่วนใหญ่เรียกขานกันด้วยชื่อต้น อาจมีสมญานามห้อยท้ายตามมาบ้างเพื่อไม่ให้เรียกกันผิดคน อาจเป็นชื่อสถานที่เพื่อให้รู้ว่ามาจากไหน ไม่ก็เพื่อบอกให้รู้ว่าเป็นลูกเต้าเหล่าใคร

เดิมทีชื่อที่ห้อยท้ายตามชื่อต้นเหล่านี้ยังไม่ได้สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นและเปลี่ยนแปลงได้ตามสถานการณ์ ทำนองว่าถ้าเดิมมีชื่อห้อยท้ายว่า ณ บางบอน แต่ต่อมาย้ายไปอยู่หนองแขม ชื่อตามท้ายก็อาจเปลี่ยนเป็น ณ หนองแขม ได้นั่นเอง

แต่ในเวลาต่อมา ประชากรเริ่มขยายตัวและเริ่มเกิดเมืองต่างๆ ขึ้น ผู้คนจำนวนหนึ่งเลิกทำไร่ไถนาแล้วย้ายไปค้าขายหรือประกอบอาชีพอื่นๆ ในเมืองแทน ในช่วงนี้เอง ชื่อห้อยท้ายที่มาจากอาชีพต่างๆ ก็เริ่มปรากฏให้เห็นขึ้น ทำนองว่าถ้าจอห์นเป็นช่างไม้ ก็ใช้ชื่ออาชีพเรียกไปด้วยเพื่อไม่ให้สับสนกับจอห์นที่เป็นคนอบขนมหรือช่างตัดผม

ต่อมาเมื่อเริ่มมีการสืบทอดกิจการให้รุ่นลูกรุ่นหลาน ประกอบกับชาวบ้านเริ่มนิยมใช้นามสกุลอย่างพวกขุนนางทั้งหลาย ชื่อเรียกอาชีพนี้จึงตกทอดสู่คนรุ่นถัดๆ ไป และกลายมาเป็นนามสกุลอย่างในปัจจุบันนั่นเอง

บรรพบุรุษคนดัง

Bradley Cooper

นามสกุล Cooper ของพระเอกฮอลลีวู้ดคนนี้ ว่ากันว่าภาษาอังกฤษยืมมาจากคำในภาษาดัตช์ที่แปลว่า ถัง ใช้เรียกคนต่อถังน้ำหรือถังใส่ไวน์ในสมัยก่อน อาชีพนี้นับว่าเป็นที่ต้องการตัวเป็นอย่างมากในสมัยนั้น เพราะการนำแผ่นไม้มาเรียงและรัดเข้าด้วยกันเพื่อให้บรรจุของเหลวได้โดยไม่รั่วไหลนับเป็นเรื่องที่ต้องอาศัยทักษะและความชำนาญเป็นอย่างมาก

Ezra Miller

นามสกุลของน้อง Ezra เจ้าของบท Credence Barebone ใน Fantastic Beasts and Where to Find Them นี้ ค่อนข้างตรงตัว มาจากคำว่า mill ที่แปลว่า บดสี หรือ โรงสี ดังนั้น บ้านต้นตระกูลเมื่อหลายร้อยปีที่แล้วของน้องเป็นโรงสีนั่นเอง

Margaret Thatcher

นามสกุลนายกรัฐมนตรีหญิงคนแรกของอังกฤษ เจ้าของฉายา “The Iron Lady” นี้ มาจากคำว่า thatch แปลว่า พืชที่ใช้มุงหลังคา (เช่น ฟาง ใบจาก หรือต้นแฝก) ดังนั้น หากสาวสาแหรกกลับไป ก็น่าจะพบว่ารุ่นบรรพบุรุษทำอาชีพเป็นช่างมุงหลังคา

Elizabeth Taylor

นางเอกสุดคลาสสิกที่เป็นตำนวนของฮอลลีวู้ดคนนี้ มีนามสกุลที่ฟังแล้วละม้ายคล้ายคำว่า tailor ที่แปลว่า ช่างตัดเสื้อ ซึ่งก็ไม่ใช่เรื่องแปลกเพราะว่า Taylor และ tailor เคยเป็นคำเดียวกันมาก่อน มาจาก taliare ในภาษาละตินที่แปลว่า ตัด แบ่ง นั่นเอง โยงกับคำว่า detail ที่แปลว่า รายละเอียด (สิ่งที่ตัดออกเป็นชิ้นเล็กๆ) และ retail ที่แปลว่า ค้าปลีก (แบ่งออกมาขายเป็นส่วนๆ ไม่ได้ขายเหมาทั้งหมด)

William Faulkner

นักเขียนชาวอเมริกันเจ้าของผลงานดังอย่าง The Sound and the Fury และ As I Lay Dying แม้จะขีดเขียนเป็นอาชีพ แต่ดูจากนามสกุลแล้วบรรพบุรุษทำอาชีพเลี้ยงและฝึกเหยี่ยวให้พวกเจ้าขุนมูลนายใช้ในการล่าสัตว์ เพราะ Faulkner มาจาก falconer ซึ่งมาจาก falcon ที่หมายถึง นกเหยี่ยว อีกที

Jay-Z

แรปเปอร์ชื่อดังคนนี้มีชื่อเต็มว่า Shawn Corey Carter หากลองดูนามสกุลของ Jay-Z ดีๆ แล้วจะเห็นคำว่า cart ที่หมายถึง เกวียน อยู่ข้างใน นั่นก็เพราะ carter เคยหมายถึง คนที่ขับเกวียนขนของไปส่งตามที่ต่างๆ ฉะนั้น รุ่นบรรพบุรุษของคนที่ใช้นามสกุลนี้ก็คือเด็กขับรถส่งของนั่นเอง

Will Smith

นามสกุลของพระเอกฮอลลีวู้ดคนนี้เป็นหนึ่งในนามสกุลที่โหลที่สุดในภาษาอังกฤษ ปกติใช้หมายถึง ช่างโลหะ แต่บางครั้งเราก็อาจเจอเวอร์ชั่นที่ระบุชัดกว่านี้ว่าเป็นช่างโลหะประเภทไหน เช่น Goldsmith (ช่างทอง) Silversmith (ช่างเงิน) และ Blacksmith (ช่างเหล็ก) เป็นต้น นามสกุลนี้ยังเป็นแฝดกับนามสกุล Schmidt ในภาษาเยอรมันด้วย

John Harvey Kellogg

ชื่อนี้อาจไม่คุ้นตาหลายคน แต่ถ้าบอกว่าคนนี้เป็นผู้คิดค้นคอร์นเฟลกคนแรกๆ หลายคนก็คงจะร้องอ๋อ เพราะนามสกุลของชายคนนี้ปรากฏเป็นยี่ห้อคอร์นเฟลกที่แสนโด่งดัง แม้ Kellogg จะขายแผ่นข้าวโพดอบกรอบ แต่ถ้าย้อนกลับไปสมัยต้นตระกูลจะพบว่าขายหมู เพราะนามสกุลนี้ว่ากันว่ามาจาก kellen หมายถึง ฆ่า รวมกับ hog ที่แปลว่า หมู นั่นเอง

Tina Turner

นามสกุล Turner ของนักร้องเจ้าของเพลง Proud Mary คนนี้อาจชวนให้หลายคนสงสัยว่าเกี่ยวอะไรกับคำว่า turn ที่แปลว่า หมุน ไหม และถ้าเกี่ยวจริงๆ สิ่งที่หมุนในที่นี้คืออะไร คำตอบก็คือ นามสกุลนี้เกี่ยวกับการหมุนจริงๆ เดิมทีเป็นชื่อที่ใช้เรียกช่างกลึงไม้ สิ่งที่หมุนในที่นี้ก็คือเครื่องกลึงที่ใช้ในการทำชิ้นงานไม้ลักษณะโค้งมนอย่างเพลาล้อหรือกระสวยทอผ้าที่ในสมัยก่อนใช้แค่เลื่อยหั่นไม่ได้นั่นเอง

Gerard Butler

นามสกุล Butler ของนักแสดงชายชาวสก็อตแลนด์คนนี้อาจชวนให้หลายๆ คนนึกถึงพ่อบ้านชายอย่าง Alfred ในเรื่อง Batman แต่หากสืบสาวกลับไปแล้วจะพบว่า ก่อนที่คำนี้จะนำมาใช้เรียกหัวหน้าพ่อบ้าน เดิมทีแล้วเคยหมายถึง ช่างทำขวด มาจากคำว่า boutilier ในภาษาฝรั่งเศสเก่า ซึ่งเป็นญาติกับคำว่า bottle ที่แปลว่า ขวด

ที่ช่างทำขวดมาเกี่ยวกับพ่อบ้านคนสำคัญได้ก็เพราะขวดในที่นี้ไม่ใช่ขวดน้ำใดๆ แต่เป็นขวดไวน์ คำที่ใช้เรียกช่างทำขวดเลยกลายมาเป็นชื่อตำแหน่งของคนที่มีหน้าที่ดูแลและรินไวน์ให้กับขุนนางต่างๆ และกลายเป็นหัวหน้าพ่อบ้านอย่างในปัจจุบันนี้

Natalie Portman

นางเอกฮอลลีวู้ดชื่อดังที่เคยเข้าชิงรางวัลออสการ์มาแล้วคนนี้ มีนามสกุลที่ชวนให้นึกถึงท่าเรือเพราะมีคำว่า port อยู่ข้างใน แต่อันที่จริงแล้ว port ในที่นี้หมายถึง ประตู เหมือนในคำว่า portal ดังนั้น หากสืบย้อนกลับไปก็จะพบว่าเจ้าของนามสกุลนี้ในยุคนั้นเป็นยามเฝ้าประตูเมือง นั่นเอง

Kelly Clarkson

นามสกุลของนักร้องสาวผู้ชนะรายการ American Idol คนแรกนี้ประกอบจาก -son ที่ใช้ประกอบนามสกุลเพื่อบอกว่าเป็นลูกเต้าเหล่าใคร และ Clark ซึ่งเป็นญาติกับคำว่า clerk ที่หมายถึง เลขานุการ หรือ เสมียน มาจากคำว่า clerec ในภาษาอังกฤษเก่า (ซึ่งรับมาจากละตินอีกทอด) หมายถึง นักบวช (เป็นที่มาของคำว่า cleric ทุกวันนี้) เนื่องจากนักบวชบางนิกายแต่ก่อนต้องทำหน้าที่คัดลอกหนังสือและดูแลงานเอกสารด้วย ดังนั้น เมื่อสาวกลับไปแล้ว ต้นตระกูลของนักร้องคนนี้ก็น่าจะเป็นลูกของนักบวชหรือเลขานุการอีกที

บรรณานุกรม

• http://www.etymonline.com/
• Crystal, David. The Stories of English. Penguin Books: London, 2005.
• Hanks, Patrick. Dictionary of American Family Names. OUP, 2013.
• Oxford Advanced Learners’ Dictionary

• Shorter Oxford English Dictionary

• Wilson, Richard Middlewood, and Percy Hide Reaney. A Dictionary of English Surnames. Routledge, 1991.