“พวกเราไม่กลัวตาย แต่กลัวต้องเป็นทาส” เมื่อไฟสงครามผลักให้ผู้หญิงยูเครนลุกขึ้นจับอาวุธต่อต้านรัสเซีย

ช่วงต้นปี 2021 ข้อมูลของกระทรวงกลาโหมยูเครนระบุว่า มีผู้หญิงประมาณ 5.7 หมื่นคนในกองทัพของยูเครน คิดเป็น 22.8% ของทั้งหมด ตัวเลขนี้สูงกว่าประเทศเพื่อนบ้านอย่างโปแลนด์ (7.5%) และรัสเซีย (4%) เช่นเดียวกับสหรัฐอเมริกา (16%) และเยอรมนี (12%) มีเพียงไม่กี่ประเทศเท่านั้นที่บังคับให้มีการเกณฑ์ทหารทั้งชายและหญิง ในเงื่อนไขที่เท่าเทียมกัน เช่น นอร์เวย์และสวีเดน ที่มีเพศหญิงในระดับเทียบเท่าหรือสูงกว่าเพศชายในกองทัพ โดยเฉพาะนอร์เวย์ ที่ผู้หญิงมีบทบาทสำคัญในกองกำลังติดอาวุธมาเป็นเวลาช้านาน

ในขณะที่ปัจจุบัน รัสเซียยังคงเดินหน้าโจมตียูเครน พันธกิจในการปกป้องประเทศนี้ทำให้มีผู้หญิงที่เลือกลุกจับอาวุธขึ้นสู้เพิ่มมากขึ้น ทั้งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการ ในจำนวนนี้มีทั้งผู้หญิงวัย 79 ปี ที่เพิ่งเรียนรู้วิธียิงปืน อดีตนางงามตัวแทนของยูเครนในการประกวดมิสแกรนด์อินเตอร์เนชั่นแนล 2015 ไปจนถึงอดีตนักร้องงานแต่งงานที่ชื่อ ‘คริสตินา’ ซึ่งเป็นผู้หญิงคนเดียวในหน่วยรบบนภูเขา ซึ่งเธอเล่าให้สื่ออย่าง VICE World News ว่าต้องทำทุกอย่างเช่นเดียวกับทหารชาย

“พวกเขาปฏิบัติต่อฉันในฐานะทหารหญิง ฉันเป็นเหมือนเพื่อน เป็นเหมือนน้องสาว” เธอกล่าว

คริสตินาอาศัยอยู่กับครอบครัวในอิตาลีมานานกว่าทศวรรษ โดยทำงานที่ซูเปอร์มาร์เก็ตและรับจ้างร้องเพลงในงานแต่งงานเมื่อมีเวลาว่าง แต่เมื่อความตึงเครียดทางทหารเพิ่มขึ้นเมื่อ 1 ปีก่อนตามแนวชายแดนทางตะวันออกของยูเครน หญิงชาวยูเครนวัย 29 ปีรายนี้จึงเดินทางกลับประเทศเกิดของเธอเพื่อเป็นทหาร ทั้งตระหนักดีถึงอันตรายที่เธอกำลังต้องเผชิญ

“ที่นั่นมีความเสี่ยงต่อการต้องบอกลาชีวิตอยู่ตลอดเวลา พวกเราไม่กลัวตายหรอก แต่กลัวต้องตกเป็นทาส” คริสตินา ซึ่งไม่เปิดเผยนามสกุลและที่อยู่ของเธอ เนื่องจากกังวลด้านความปลอดภัย บอกกับ VICE World News “ฉันจะอยู่ปกป้องดินแดนของฉันจนถึงที่สุด”

การตัดสินใจของสตรีชาวยูเครนในการหยิบอาวุธขึ้นมาเพื่อปกป้องประเทศจากภัยคุกคามของรัสเซีย ทำให้เห็นสถิติทางการทหารสำหรับยูเครน ซึ่งมีส่วนแบ่งของกำลังพลเพศหญิงในกองทัพที่มากกว่ากองกำลังติดอาวุธที่อื่นๆ ในโลก

นับตั้งแต่ วลาดีมีร์ ปูติน (Vladimir Putin) ประธานาธิบดีรัสเซีย เปิดฉากสั่งการโจมตียูเครน ผู้หญิงได้กลายมามีบทบาทสำคัญในหมู่พลเรือนยูเครนที่ต้องต่อสู้กับกองกำลังรัสเซีย โดยก่อนหน้านี้ก็มีข่าวที่กลุ่มผู้หญิงได้รวมตัวกันทำโมโลตอฟค็อกเทล (Molotov cocktail) ขวดแก้วใส่สารไวไฟ เช่น เบนซิน แอลกอฮอล์ และใช้ไส้ตะเกียง หรือผ้าฝ้าย เป็นสายชนวนสำหรับจุดไฟใส่ไว้ที่ปากขวด ซึ่งเป็นอาวุธบ้านๆ ในศึกสงครามสมัยก่อน ไปจนถึงการรวมตัวรื้อป้ายถนน เพื่อสร้างความสับสนให้กองทัพรัสเซียที่บุกเข้ามาในเมือง

บทบาทของผู้หญิงในการลุกขึ้นมาต่อต้านในยูเครน ยังย้อนไปถึงการประท้วงยูโรไมดาน (Euromaidan) ในปี 2013 ที่ประชาชนบางส่วนเรียกร้องให้ผู้นำประเทศเซ็นสัญญาความร่วมมือกับสหภาพยุโรปหรืออียู และส่งผลให้เกิดการขับไล่ประธานาธิบดีของยูเครนในขณะนั้นอย่าง วิกเตอร์ ยานูโควิช (Viktor Yanukovych) ที่ถูกกล่าวหาว่าได้รับเงิน ‘ค่าต่อรอง’ จากรัสเซีย เพื่อไม่ให้ยูเครนทำข้อตกลงเข้าร่วมกับอียู

ระหว่างการประท้วงดังกล่าว ซึ่งฝั่งรัสเซียคัดค้านอย่างหนัก ผู้หญิงยูเครนจำนวนมากได้อาสาช่วยเหลือในโรงพยาบาลชั่วคราวและเข้าร่วมหน่วยป้องกันตนเอง ทำให้ในปีนั้นจึงเริ่มมีจำนวนผู้หญิงที่เข้าร่วมกองทัพเพิ่มขึ้นอย่างมาก และเพิ่มขึ้นกว่าเท่าตัวจนถึงปี 2020

“สตรีเหล่านี้ทำให้เห็นว่า สังคมยูเครนจะทำทุกอย่างเพื่อปกป้องเสรีภาพและอำนาจอธิปไตยของตน” โอเลสกา โครเมชุก (Olesya Khromeychuk) ผู้อำนวยการสถาบัน Ukrainian Institute London องค์กรการกุศลและศูนย์กิจกรรมการศึกษาที่เกี่ยวข้องกับยูเครนกล่าว

โครเมชุกวิเคราะห์ว่า เมื่อรัสเซียผนวกไครเมียและสนับสนุนกลุ่มแบ่งแยกดินแดนในภูมิภาคดอนบัสทางตะวันออกของยูเครนในปี 2014 ผู้หญิงจำนวนมากจึงเลือกทำแบบเดียวกับบทบาทที่พวกเธอมีส่วนร่วมในการประท้วง เพียงแต่เปลี่ยนมาอยู่ในกองกำลังติดอาวุธ แต่ในแรกเริ่ม ผู้หญิงยังไม่ได้รับอนุญาตให้เข้าประจำการ แม้ว่าบางคนจะพยายามใช้วิธีหลีกเลี่ยงข้อจำกัดทางกฎหมาย และตลอดหลายปีที่ผ่านมา ก็ยังมีรายงานเกี่ยวกับการเลือกปฏิบัติทางเพศ เช่นเดียวกับข้อกล่าวหาเรื่องการล่วงละเมิดทางเพศในกองทัพ

อย่างไรก็ดี ในปี 2018 มีการผ่านกฎหมายความเท่าเทียมทางเพศของทหารในยูเครน ทำให้ผู้หญิงมีสิทธิเท่าเทียมกันกับผู้ชายในกองทัพ จึงก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคมอย่างลึกซึ้ง