บอริส จอห์นสัน นายกรัฐมนตรีสหราชอาณาจักรประกาศว่า ขณะนี้การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ในประเทศผ่านจุดสูงสุดของการระบาดแล้ว ไม่มีจุดไหนเจ้าหน้าที่สาธารณสุขทำงานล้นมือ ผู้ป่วยไม่มีเครื่องช่วยหายใจ ไม่มีคนไข้เต็มห้องไอซียู  เขายืนยันว่านี่เป็นครั้งแรกที่เราผ่านจุดสูงสุดของการระบาดและอยู่ในช่วงขาลงของการระบาด สิ่งสำคัญตอนนี้คือไม่ให้เกิดการระบาดครั้งที่ 2 ซึ่งจะเป็นภูเขาที่ใหญ่กว่าเดิมอีก

จอห์นสันพูดถึงค่า R (reproduction number) เขากล่าวว่า ถ้าเราไม่ทำอะไรเลย R จะเพิ่มขึ้นจนเกิน 1 และต้องทำให้ค่า R ลดลงให้ได้ ซึ่งจะทำได้ก็ได้วินัยและการทำงานร่วมกันของทุกคน

ในทางระบาดวิทยา ค่า R0  (R nought หรือ R Zero) เป็นวิธีที่ใช้ประเมินการแพร่กระจายการระบาดของโรค โดยเป็นค่าแสดงความสามารถการแพร่เชื้อตามธรรมชาติที่บ่งบอกว่า จำนวนที่ผู้ติดเชื้อรายหนึ่งจะทำให้คนปกติติดเชื้อได้กี่คนโดยเฉลี่ย  ในประชากรที่ไม่มีภูมิต้านทานมาก่อนและไม่มีการควบคุมโรค ถ้า R0 น้อยกว่า 1 แสดงว่าจำนวนผู้ติดเชื้อลดลง และโรคจะหมดไปในที่สุด แต่ถ้า R0 มากกว่า 1 แสดงว่าจำนวนผู้ป่วยเพิ่มขึ้นตามลำดับ (exponentially) และจะเกิดการระบาด

เนื่องจากไม่รู้ว่าจำนวนผู้ติดเชื้อทั้งหมดมีเท่าไหร่ นักคณิตศาสตร์มหาวิทยาลัยอิมพีเรียล คอลเลจ ลอนดอน ประเมินคร่าวๆ ว่า โคโรนาไวรัสสายพันธุ์ใหม่ Sars-CoV-2 ในยุโรปมีค่า R0 อยู่ระหว่าง 3-4.6  ค่า R0 ไม่ใช่ค่าคงที่ แต่เปลี่ยนแปลงได้ตามพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงของเรา หรือตามพัฒนาการของภูมิคุ้มกัน นอกจากนี้ยังรวมถึงขนาดและความหนาแน่นของประชากร ไปจนถึงลักษณะการติดเชื้อของไวรัสเองก็ส่งผลต่อการแพร่ระบาด

รัฐบาลทั่วโลกจึงต้องการกดให้ตัวเลข R0 ต่ำกว่า 1 จึงหาออกมาตรการต่างๆ เช่น การเว้นระยะห่างทางสังคม ป้องกันไม่ให้คนติดต่อกันเพื่อตัดการแพร่กระจายของไวรัส 

ตอนนี้นักคณิตศาสตร์มหาวิทยาลัยอิมพีเรียล คอลเลจ ลอนดอน พยายามติดตามอยู่ว่าตัวเลขนี้ในสหราชอาณาจักรเปลี่ยนแปลงไปมากน้อยแค่ไหนจากมาตรการกักตัวเอง เว้นระยะห่างทางสังคม และการล็อกดาวน์

แม้ตัวเลขไม่คงที่ แต่ที่ปรึกษาด้านวิทยาศาสตร์ของรัฐบาลต่างก็คิดว่าโดยรวมแล้วตัวเลขน่าจะประมาณ 0.7 หรือต่ำกว่า 1 แล้ว  สิ่งหนึ่งที่รัฐมนตรีต้องพิจารณาก็คือ จะแน่ใจได้อย่างไรว่า ค่า R0 ตอนนี้ต่ำกว่า 1 แล้ว

ทั้งนี้ แม้ค่า R0 จะลดแล้วก็สามารถกลับมาเพิ่มได้เช่นกัน ตัวอย่างเช่น ในเยอรมนีที่เริ่มคลายมาตรการล็อกดาวน์เมื่อสัปดาห์ที่แล้ว จากในช่วงกักตัวค่า R0 ลดลงมาอยู่ที่ 0.7 ตอนกลางเดือนเมษายน แต่จากนั้นก็เพิ่มเป็น 0.96 เมื่อวันที่ 27 เมษายน ทำให้นายกรัฐมนตรีแองเกลา แมร์เคิล ต่อเวลามาตรการเว้นระยะห่างทางสังคมไปจนถึง 10 พฤษภาคม เพราะกลัวว่าอัตราการติดเชื้อจะเพิ่มขึ้น ตอนนี้ค่า R0 ของเยอรมนีอยู่ที่ 0.76 

ที่มา:

https://www.bbc.com/news/health-52473523

https://www.telegraph.co.uk/global-health/science-and-disease/what-r-value-mean-coronavirus-lockdown-uk/

https://inews.co.uk/news/r0-coronavirus-uk-reproduction-rate-when-lockdown-end-tests-2598452

https://www.express.co.uk/news/uk/1276124/R-nought-How-is-the-R-number-calculated-UK-R-number-coronavirus

https://www.niems.go.th/1/UploadAttachFile/2020/EBook/49793_20200325095718.pdf

ภาพ : Tobias Schwarz / AFP