สืบเนื่องจากปัญหาการปลูกฝิ่นบนพื้นที่สูง พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมีพระราชดำริในการก่อตั้งมูลนิธิโครงการหลวง เมื่อปี 2512 เพื่อช่วยเหลือชาวเขาและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ โดยมุ่งเน้นการพัฒนาคุณภาพชีวิตของชาวเขา ลดการปลูกฝิ่น และฟื้นฟูป่าต้นน้ำลำธาร ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร ทรงสืบสานพระราชปณิธานอันยิ่งใหญ่ของพระองค์ ด้วยการสนับสนุนโครงการหลวงอย่างต่อเนื่อง ทำให้โครงการหลวงยังคงดำเนินงาน เพื่อประโยชน์ของประเทศชาติและประชาชนมาจนถึงปัจจุบัน
มูลนิธิโครงการหลวงยังคงเดินหน้าสานต่อพระราชปณิธานของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของชาวเขาและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติอย่างต่อเนื่อง โดยมีโครงการศูนย์พัฒนาโครงการหลวงเลอตอ ตำบลแม่ตื่น อำเภอแม่ระมาด จังหวัดตาก เป็นหนึ่งในตัวอย่างความสำเร็จของโครงการ
นอกจากนี้ยังจัดตั้ง ‘สถาบันการเรียนรู้มูลนิธิโครงการหลวง’ ขึ้นทั้งในกรุงเทพฯ และจังหวัดเชียงใหม่ เพื่อรวบรวมแนวคิดและการดำเนินงานของโครงการในพระราชดำริ เป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับประชาชนทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งเยาวชนที่ต้องการอนุรักษ์บ้านเกิด นำความรู้ไปปรับใช้ในด้านการเกษตรและการอยู่ร่วมกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
สำหรับโครงการสถาบันการเรียนรู้มูลนิธิโครงการหลวง ถือเป็นโครงการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ เพื่อสืบสานพระราชปณิธาน ปลูกจิตสำนึกรักษ์ธรรมชาติ และส่งเสริมให้ประชาชนเกิดการเรียนรู้ความสำคัญของทรัพยากรธรรมชาติอย่างไม่มีที่สิ้นสุด 
