วิกฤตขยะพลาสติกไม่ใช่เรื่องใหม่ แต่ก็เป็นเรื่องสำคัญที่ไม่มีวันเก่า ตราบใดที่พลาสติกกว่า 8.3 พันล้านตันที่โลกผลิตขึ้นมานับตั้งแต่ปี 1950s จะหมดไป และระยะเวลาในการย่อยสลายของพลาสติกแต่ละชิ้นก็คือ 450 ปี ยังไม่นับที่เราผลิตกันใหม่ในทุกๆ วัน โดยมีประเทศไทยรั้งอันดับที่ 6 ในการปล่อยขยะลงสู่ท้องทะเล
ในฐานะมนุษย์โลก ที่เราพอจะทำได้อาจเป็นเพียงเสี้ยวเล็กๆ แต่นั่นก็ดีกว่าการไม่ทำอะไรเลย และหนึ่งในจุดเริ่มต้นที่น่าสนับสนุนอย่างยิ่งคือการปฏิวัติเล็กๆ ของร้านมังสวิรัติหน้าปากซอยสุขุมวิท 49
หลอดไม้ไผ่ หลอดสแตนเลส และหลอดแก้ว คือไอเทมขายดีที่เหล่านักกินผักแห่ง Broccoli Revolution หลงรัก พร้อมพกไว้เป็นอาวุธชิ้นเล็กที่จะช่วยลดการใช้พลาสติกในชีวิตประจำวัน เมื่อไปที่ร้าน เราก็พบว่าผู้คนที่นั่นกำลังจัดการกับเครื่องดื่มตรงหน้าด้วยหลอดผักบุ้ง
Broccoli Revolution เริ่มใช้หลอดผักบุ้งที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม 100% มากว่า 1 ปีแล้ว ต้นตอของแนวคิดนี้ เริ่มขึ้นในเช้าวันหนึ่งที่ริมทะเล ของ หนู—ณยา เอียร์ลิกซ์ อาดัม ผู้ก่อตั้งและหุ้นส่วนของร้าน ที่เพิ่งไปร่วมพูดคุยเกี่ยวกับแนวคิดการลดขยะพลาสติกที่ UN Environment ในวันสิ่งแวดล้อมโลกที่ผ่านมา
“วันนั้นที่ทะเล เราตื่นมาเห็นว่ามีขยะพลาสติกเยอะมาก ก็เลยกลับมาคิดว่าเราพอจะทำอะไรกับมันได้บ้าง เรานึกไปถึงตอนที่เคยอยู่เวียดนาม จะมีร้านเล็กๆ ร้านหนึ่งใช้ผักบุ้งมาทำเป็นหลอดสั้นๆ น่ารักมาก ก็เลยมาคิดต่อกับหุ้นส่วนแล้วก็ลองเอามาใช้ที่ร้านของเรา ตอนแรกคนก็ยังไม่ชินค่ะ มีบ่นบ้าง แต่ใช้ไปเรื่อยๆ คนก็ชิน แล้วเราก็ทำความสะอาดอย่างดี ในช่วงแรกเราจะมีทางเลือกให้กับลูกค้าเลือก คือ จะใช้หลอดผักบุ้ง ใช้หลอดพลาสติก หรือไม่ใช่หลอดเลย เราไม่บังคับ แล้วพอสักประมาณเจ็ดแปดเดือน เราก็ตัดหลอดพลาสติกออกไปเลย”
มาถึงตอนนี้ อย่างที่หลายคนน่าจะเห็นกันแล้ว ที่ร้านได้ขยายไปถึงหลอดที่สามารถพกพาและใช้ได้นาน กลายเป็นเทรนด์กรีนระลอกเล็กๆ แต่ก็ทำให้เห็นว่า คนเริ่มสนใจทางเลือกใหม่ พร้อมจะช่วยโลกกันมากขึ้น
“เราไม่แน่ใจว่ามันเป็นเทรนด์หรือเปล่า คืออย่างลูกค้าชาวต่างชาติ เขาจะมีหลอดมาเองกันตั้งนานแล้ว บางคนก็มีแก้วมาเองด้วย แต่ระยะหลังเราเห็นคนไทยทำกันมากขึ้น ซึ่งถ้ามันเป็นเทรนด์แล้วก็ขอให้เป็นตลอดไป ช่วงนี้เราเห็นคนก็เริ่มตื่นตัวเรื่องขยะพลาสติก ยิ่งพอมีข่าวปลาวาฬเกยตื้นที่สงขลา แล้วพบขยะพลาสติกในท้องเต็มไปหมด ซึ่งจริงๆ แล้วมันไม่ใช่ตัวแรก เคยมีตัวอื่นในประเทศอื่นๆ มาแล้ว มันคือปัญหาของทั้งโลก
“และถ้าเราจะมองว่าขยะในทะเลคือเรื่องของคนในพื้นที่ติดทะเล นั่นผิดนะคะ บางคนโกรธเชียวกับข่าวปลาวาฬ แต่จริงๆ แล้วขยะทุกชิ้นที่เราใช้แล้วทิ้งกัน สุดท้ายมันมีจุดจบที่ทะเลเกือบทั้งนั้น ฉะนั้นถ้าคุณยังใช้พลาสติกแล้วทิ้งอยู่ นั่นแปลว่าคุณเองมีส่วนร่วมรับผิดชอบกับชีวิตสัตว์ทะเล ไม่ใช่เราจะไปชี้หน้าคนอื่นอย่างเดียว ต้องชี้หน้าตัวเองด้วย ทุกคนมีส่วนร่วมหมด เราต้องช่วยกัน”
อย่างไรก็ตาม การเริ่มต้นด้วยหลอดทางเลือกของ Broccoli Revolution ก็นำมาซึ่งคำถามข้อต่อๆ ไป ซึ่งเราพบเห็นได้ตามหน้าเพจของร้านที่หลายคนใส่ใจไถ่ถามเรื่องภาชนะอื่นๆ หรือการลดพลาสติกโดยสิ้นเชิง
“การลดพลาสติกร้อยเปอร์เซ็นต์ในชั่วข้ามคืนมันทำได้ยาก อย่างในร้านอาหารก็จะมีพลาสติกหลายสิ่งหลายอย่าง เราเองเริ่มจากหลอดไปแล้ว คราวนี้เราก็จะเริ่มมาดูที่แก้วเทคอะเวย์ (take away) ที่เรากำลังจะเปลี่ยนเป็นแก้วกระดาษ ส่วนฝาปิดที่ไม่ได้จำเป็นขนาดนั้น แถมไม่มีใครมารียูส (reuse) เราก็จะไม่ใช้เลย ส่วนหลอดก็จะใส่หลอดผักบุ้งไปให้
“โจทย์ที่ยากต่อมาก็คือการเดลิเวอรี่ ก็คิดกันนานมาก เราจะตัดสินใจกันภายในอาทิตย์นี้ ว่าจะใช้กล่องกระดาษหรือกล่องที่ทำจากวัสดุธรรมชาติ และเนื่องจากเดือนหนึ่งเราใช้เป็นพันๆ กล่อง ก็ต้องคิดเรื่องทุนด้วย ร้านเราไม่ได้มีทุนมากมาย การใส่ใจเรื่องสิ่งแวดล้อมไปด้วยจึงเป็นโจทย์ที่ค่อนข้างยากพอสมควร แต่คิดว่าน่าจะมีทางออก อย่างพวกช้อนส้อมต่างๆ ตอนนี้เราใช้เป็น Biodegradable plastic อยู่ คือพลาสติกที่ย่อยสลายได้ง่ายขึ้น แต่มันก็ยังยากอยู่ดีน่ะนะ ท้ายที่สุดมันจะกลายเป็นไม้หรือเป็นอะไรก็แล้วแต่ เป็นเรื่องที่เรากำลังวางแผนกันค่ะ
“ลูกค้าบางคนก็มาแซวนะว่า อ๋อ ที่รณรงค์เรื่องนี่คือจะขายของเหรอ เราก็บอกเขาว่า กำไรแค่นี้มันไม่ทำให้ร้านเรารวยหรอก เพราะต้นทุนมันก็ไม่ได้น้อยอย่างที่บอกไป แต่เราอยากให้เป็นความรับผิดชอบของคนต่อโลกใบนี้ อย่าให้ขยะออกจากตัวเราเยอะ”
ณยายังให้ข้อคิดเห็นที่น่าสนใจว่า พลาสติกทั้งหมดไม่ใช่ตัวร้าย บางอย่างเราจำเป็นต้องใช้ แต่สิ่งที่เป็นตัวร้ายคือ single use plastic หรือพลาสติกที่ใช้ครั้งเดียวแล้วทิ้ง ซึ่งนั่นอยู่ที่ผู้ใช้เองว่าจะรียูสพลาสติกที่ใช้กันมากน้อยแค่ไหน อย่างไรบ้าง แม้จะเป็นเพียงถุงพลาสติก (ที่จริงๆ แล้วเป็นตัวร้ายที่น่ากลัวมาก) ก็ตาม
พลาสติกทั้งหมดไม่ใช่ตัวร้าย บางอย่างเราจำเป็นต้องใช้ แต่สิ่งที่เป็นตัวร้ายคือ single use plastic หรือพลาสติกที่ใช้ครั้งเดียวแล้วทิ้ง
“พลาสติกมันราคาถูก หาได้ง่าย แล้วมันก็มีความสะดวกสบายที่เราเคยชิน ได้มาแล้วจะทิ้งเมื่อไรก็ได้ แต่เมื่อไรก็ตามที่เราต้องเสียเงินซื้อถุงพลาสติก คนน่าจะตระหนักถึงการรียูสมันมากขึ้น แต่ถามว่าใครจะกล้าชาร์จค่าถุงพลาสติกกับลูกค้า แต่มันต้องมีแหละ เราเชื่อว่าต้องมี แล้วมันก็จะดีขึ้น เช่นถ้าห้างฯ ใหญ่ๆ สักแห่งหนึ่งบอกว่าจะไม่มีถุงพลาสติกแล้วนะ ถ้าอยากได้ต้องซื้อถุงละ 5 บาท ปริมาณที่คนจะใช้น้อยลงแน่ๆ เราเองก็พกถุงผ้าไปทุกครั้งเวลาซื้อของ วันไหนลืมก็จะเฟล ก็ต้องอุ้มผลไม้กลับบ้าน (หัวเราะ)”
นั่นหมายความว่าเธอเองเป็นผู้ลดการใช้พลาสติกที่เคร่งครัด ทั้งในการใช้ชีวิตประจำวันและในธุรกิจที่ทำอยู่ จึงทำให้ในเวทีเสวนาขององค์การสหประชาชาติสิ่งแวดล้อม เมื่อวันที่ 5 มิถุนายน 2561 เธอเป็นตัวแทนของภาคเอกชนที่รณรงค์ด้านขยะพลาสติก
“ร้านเราไม่ใช่ร้านแรกที่ทำหรอกค่ะ มีร้านอาหารเยอะแยะที่เริ่มมาหลายปีแล้ว และเขาทำกันเงียบๆ ซึ่งนั่นก็ดีที่ไม่ต้องป่าวประกาศ แต่บางครั้งเราว่าการรณรงค์มันก็อาจต้องสื่อสารให้มากขึ้น ร้านเราอาจจะโชคดีที่พอจะมีพื้นที่ในสื่อ เขาเลยถือว่าเราเป็นตัวแทนแล้วกัน ก็มานั่งคุย แลกเปลี่ยนความคิดกันว่าเราทำอะไรได้บ้าง
“ในงานก็จะมีเล่นเกม ให้สองร้อยคนในที่ประชุมตอบคำถามว่าในหนึ่งนาที คนบนโลกใช้ถุงพลาสติกกันกี่ถุง แล้วทุกคนก็ช่วยกันตอบ รู้สึกคำตอบจะเป็นสิบล้านถุงมั้ง คือมันเยอะมาก มันล้นโลก เราเองเป็นส่วนน้อยมากที่พอจะช่วยได้ สมมติว่าร้านเราวันหนึ่งขายน้ำได้ 100 แก้ว ลดหลอดพลาสติกได้ 100 หลอด ปีหนึ่งเราลดได้ 36,500 หลอด มันอาจจะน้อยเมื่อเทียบกับขยะทั้งหมด แต่ถ้าทุกร้านในบ้านเราช่วยกันทำ มันก็เป็นหลักล้านได้เหมือนกันนะคะ” ณยาทิ้งท้าย
การปฏิวัติเล็กๆ ที่น่ารักครั้งนี้ ที่จริงก็เป็นเรื่องของคนทั้งโลก ไม่ใช่แค่ของร้านอาหารสักร้านหรือลูกค้ากลุ่มเดียว และพอจะเป็นความหวังได้บ้างว่า เราจะได้เห็นความเปลี่ยนแปลงทางพลาสติกในไม่ช้านี้
Straws Revolution Tips:
- หลอดไม้ไผ่ใช้ได้ประมาณ 100 ครั้ง วิธีการดูแลรักษาคือล้างให้สะอาดทุกครั้ง และต้มใส่น้ำสมสายชูอาทิตย์ละครั้ง เพื่อให้คงสีขาวสะอาด หลังจากทิ้งแล้วสามารถย่อยสลายได้อย่างรวดเร็ว
- หลอดสแตนเลสเหมาะกับคนที่เดินทางบ่อย มีความทนทานและไม่เปราะแตกในกระเป๋า และหลอดสแตนเลสไซส์ใหญ่ถูกออกแบบมาเพื่อให้กินชาไข่มุกและสมูทตี้ได้สะดวก (ในภาพไม่มีปรากฏเพราะล็อตนี้เขาขายหมดไปแล้ว)
- หลอดแก้วให้ความรู้สึกสะอาด เห็นด้านในชัดเจนว่าล้างสะอาดแค่ไหนแต่ต้องอาศัยความระมัดระวังในการพกพา
